Өңдеу әдісі мен құрал жабдық таңдау

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                   2. Мата таңдау және оны өңдеу  тәртібі

2.1 Қолданылатын  матаға қойылатын талаптар

     Матаның физикалық  қасиетіне ылғалдылық, гигроскопиялық, ауа өткізгіштік, бу өткізгіштік, су өткізгіштік, шаң өткізгіштік, электрлік, жылу сақтағыштық қасиеттері  жатады. Физикалық қасиетіне қойылатын  талаптар, матаның тағайындалуына  оның талшықтық құрамына, құрылымына, өңделуіне байланысты анықталады. Матаның суға қарсылығын ұлғайтып, оған су сіңдірместік қасиет  беру үшін оларды әртүрлі су  жұқтырмайтын, су сіңдірмейтін өңдеулерден  өткізеді.

      Жылу өткізгіштік – матаның белгілі бір мөлшерде жылу өткізу қабілеті. Джинсы маталар жақсы гигиеналық қасиетімен сиптталады.

      Бу өткізгіштігі – адам денесінен бөлініп шығатын су буларын матаның өткізу қабілеті. Бу матадағы саңылаулар арқылы өтеді немесе материал өзінің гигроскопиялық қасиетінің арқасына киім астындағы ауадан буды бойына сіңіріп алады да оны қоршаған ортаға шығарады.

      Ауа өткізгіштік бұл – материалдан бұйымның өз бойына ауа өткізу қабілетін айтады. Бұл қасиет талшықтың құрамына, тығыздығына және өңделуіне байланысты. Ауа өткізгіштік гигиеналық және жылу сақтағыштық қасиетінің негізгі көрсеткіші болып табылады. Жаз мезгіліне арналған матаның ауа өткізгіштігі  өте жоғары болу қажет, ол киім ішіндегі ауа қабатының еркін қозғалуын қамтамасыз етеді, ал қыстық киімдер үшін ауа өткізгіштігі төмен материалдар таңдап алынады.

       Қаттылығы деп – матаның өзіне берген формасын сақтап қалу қабілетін айтады.  Қаттылыққа қарама – қарсы қасиет жұмсақтық болып табылады. Яғни, матаның өз формасына өзгеруін көнгіштігі матаның қаттылығы немесе құрылымына, матаның құрылысы мен өңделуіне байланысты жіңішке және иілгіш талшықтардан тоқылған бос маталар  жұмсақ келеді. Бұл маталар жақсы драпталынады, бірақ жайып тастап оны пішкенде мұндай маталар қисайып кетуі мүмкін. Ал джинсы матасы өзінің формасын сақтайды, өйткені катты матаға жатады.

       Қыртыстанғыштығы дегеніміз – ылғал – жылумен өңдегенде, матаны бүктеп, орағанда мыжылып қалуы. Матаның қыртыстануы талшықтық құрамға, жіптің жуандығы мен ширатылуына, тоқылуына, матаның тығыздығы мен өңделуіне байланысты. Ал джинсы матасы қатты қыртыстанбайды.

      Матаның тозуға төзімділігі деп – оның көптеген тоздыру факторларға шыдамдылық қасиетін айтады. Пайдалану барысында киімді жарық, күн, үйкеліс,қайта –қайта созу, бүктеу,сығу, ылғал мен түп жеріне химиялық тазалау ж/с т.б әсерлерге сыналады. Джинсы матасыныі тозуға төзімділігі мықты болып келеді.

        Құрылымды боялған талшықтар және жіптер, яғни матаның түрін өзгертеді. Түрі, түсі, қайнатылған су, сабынның ерітіндісі, кебу және сулап сүрту, үтіктеу, химиялық тазарту т.б химиялық- физикалық комплексті қозғалыстарын әр матаның түріне қарап орналастырады. Джинсы матасы тез оңады.

 

            Бұйым материалына қойылатын  гигиеналық талап

Материал қасиеттері	Костюмдік материалдар
	Жаздық киім	Қыстық киім
Ауа өткізгіштігі,дм2/(м2*с)	150 –ден кем емес	100-ден кем емес
Бу өткізгіштігі,г/м2*сағ	40 кем емес	40 кем емес
Ылғалдылығы (65% кондиционды ылғалды ауада)%	7 кем емес	7-13

2.2 Қолданылатын  мата ассортименті мен сипаттамасы

Джинсы матасы Мақтадан жасаған мықты деним матасынан тігеді, тігудің алдында деним матасы индиго өсімдікпен көк түсіне бояулайды.

Джинс шалбарларының ойлап шығарған Лейб Страус 1829 жылы жебірей отбасында дүниеге келді. Кейін отбасыменен Америкаға көшеді.

1853 жылдың наурызында Калифорния штаты, Сан-Францискода алғашқы брезенттен шалбарды тігеді. Брезенті бітіп, Франциядан «деним»матасына тапсырыс береді. Сөйтіп, ең алғашқы «деним» матасынан тігілген көк түсті джинс пайда болды. Деним матасының пайда болған ел — Франция. Француз тілінен denime — «Ним қаласынан астарлық мата» деп аударылатын. Мықты болғандығынан бұл матадан кемелер желкендерін жасайтын. Ал Лейб Страус арқасында деним матасынан шалбар тігуі басталды.

Джинстың ресми туған күні — 1873 жылының мамырдың 20 болып саналады, өйткені осы күні Лейб Страустың «Levi’s Straus and Company» фирмасы патент алады да, өзінің жапсырмасын шығарады.

Бұндай шалбарларды 19 ғ. американдық коубойлары мен алтын іздеушілердің қара жұмыстарына арналған киімі еді.

Кейін, 20 ғ. Батыс мемлекеттерінде жастар киетін шалбарына айналды.

Кеңес Одағы

Кеңес Одағындағы жастардың бедел, абырой мен молшылықтың нышанына айналды, өйткені Кеңес Одағында джинс шалбарын тікпей, оны «лағынат басқан буржуазияның нышаны» санаған, ал шетелде тігілген джинс шалбарыны сатып алуға қиын еді. Соңдықтан джинс шалбарын іздеп табылған, сатып ала алған адам бай, абыройлы, «байланыстары» бар адам деп санаған. Джинс шалбары әр Кеңес Одағының азаматының арманы болып, жоғары бағалаған.

Батыс елдері

1960 жж. джинс шалбары хиппидың нышаны болды.

1970—1980 жж. джинс шалбары рок-әншілердің, былғары куртка, электр гитара мен мотоцикл сияқты, рәмізінің бірі болып айналды. Кейін балағы кең ұзын джинс шалбарлары рэп, хип-хоп, R&B тағы басқа «қара саздың» жыршыларының белгісі болып кетті.

1990 жж. соңында рэп пен хип-хоп тек қана афро-американдықтардың сазы емес, бар ұлттар сүйетін сазына айналды. Джинс шалбары да өз ұлттық және идеологиялық мағынасын жоғалтып, ең киінетін шалбарының түріне айналды.

Іштік маталар.

     Іштік маталар  сырт киімдерде өңірге,алдыңғы  бойға,жағаларға,жеңдерге және басқа  киім бөлшектерін бұйымның (пальто,пиджак,жакет) пішінін жақсы сақтау үшін  қолданады. Іштік маталарды негізгі  мата мен астар арасына салады. Бұл маталар ылғалды жылумен  өңдеуге жақсы пластикалық және  форма бергенде тұрақты болу  керек,сондықтан олар берік ,аз  созылатын,  қатты және сырт  матаныңотыруымн сәйкес болады.

Іштік маталар желімді және желімсіз болып келеді.желімді түрінде бір жағы арнайы жабынды жағылады,ол үтік әсерінен балқиды және матаны іштікке бекітеді. Желімсіз іштікті машина немесе қол тігісімен тігеді. Іштікті матаның қасиеттеріне қарай таңдайды. Үтікпен ыстық өңдеуге келмейтін маталарды тек қана желімсіз іштікпен бекітеді.

     Ф л и  з е л и н – аралық  жайма, мақта  қоспасынан  (80 %)  және капроннан (20 %)  жасалады, құрылымы  бойынша  біркелкі, ені  125 см, беттік  тығыздығы 90 -110 г/м2 , орташа  қалыңдығы  0,6 мм. Флизелин өте  серпімді, қатты,   ауа-өткізгіш,  гигроскопиялық, химиялық  тазалауға  тұрақты  және  ылғалды – жылумен  өңдеуге,  салмағы  жеңілдігімен (зығырлы  аралық  материалға  қарағанда  2-3 есе  жеңіл)  еркшеленеді. Флизилиннің  кемшілігі  болып оның  жия  үтіктелу  мүмкіндігі,  эксплуатация  процессінде   өзін  өзі тастап  жіберуі  болып  табылады.

     Флизелинді  аралық  мата  ретінде  жағаға, белдікке, белдікшеге,  жармаға, қалпақшаға  және  қалта  жапырақшасына, жеңнің   төменгі  бөлігіне,  сондай-ақ  матамен  бірге араластырып  кеуде   өңіріне, иыққа,   жең  ойындысы,  қолтық  ойындысына   қолданады.

 

Кесте2-Мата ассортименттері

Мата аталуы	Артикулы	Мата түрі	Тоқылуы	Талшық құрамы	Жіптің тығыздығы		10см жіптің  тығыздығы		1 см2 салмағы	Ені, см	Қолданылуы
					Негізгі жіп	Ар қау жіп	Негізгі жіп	Ар қау жіп
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12
Джинсы мата	6874-131	Көйлектік мата	Біртегіс	Лавсан-45, полиэстра- 55%	45 текс	25 текс	84%	64%	284%	150 см	Әйелдер, ерлер көйлегін, шалбар, белдемше тігуде қолданыла ды
Флизелин	9102	Іштік  мата			150	120	280	283		75	Мойын, қолтық ойындыцсының форма тұрақтылығын сақтап түру үшін қолданылады

 

2.3  Уақ – түйек таңдау.

      Фурнитура- тігін өндірісіне қажетті қосымша бұйымдар. Фурнитура тігін бұйымдарын жабыстыру, түймелеу, бұл бұйымдардың бөлшектерін беріктендіру үшін, сонымен қатар киімді эксплуатациялау қолайлылығы үшін қажет. Тігін өндірісінің фурнитурасына түймелер, сыдырмалар, кнопкалар , ілгектер , ілмектер, өрімде және тағы басқалар жатады.

Уақ – түйек бұйымдарды түймелеуге, ілмектеуге, осы бұйымды мықтылауға және бұйымның эксплуатациясын ыңғайлатуға арналған. Уақ –түйектерге: түймелер, ілмектер, сыдырмалар, батырмалар, ілгектер, баулар және т.б жатады.

      Тігін жіптері  бөлшектерді біріктірудің негізгі  материалы болып табылады. Талшықтық  құрамына қарай жіптер: табиғи  талшықтардан – мақта, зығыр, жібек; химиялық талшықтар мен жіптерден  – вискозалық комплексті жіптерден, синтетикалық капрон және лавсанды  комплексті жіптерден, армирленген  синтетикалық және полинозды  немесе мақтамен қоспалы, текстурленген  көлемді немесе эластикалық жіптерден.

     Тігін жіптері  қолдану кезінде бірқатар талаптарға  жауап беруі керек. Соның ішінде  негізгілері жіптің мықты, үйкеліске, химияға төзімді, серпімді болуы.

Кесте 3- Тігін жібінің, иненің және тігістің өлшемі

Тігін жібінің аталуы	Жіптің сауда номері	Сызықтық тығыздығы	Ине номері	1см тігістің  саны
1	2	3	4	5
Синтетикалық жіп	40-50	17,3 текс	80-90	2-3 инешаншым
Жібек жібі	33-65	12,5 текс	80-90	2-3 инешаншым

                   

Кесте 4- Уақ-түйек сипаттамасы

Сыдырма	Сыдырманың ұзындығы
1	2
1шт	50см

 

   3.  Өңдеу  әдісі мен құрал – жабдық  таңдау.

                 3.1 Өңдеу әдісін таңдау.

 

Тігін бұйымдарын дайындауда матаның былғануы, құрылымының бұзылуы немесе түкті қабатының болуына сәйкес суланбауы, дұрыс өңделмеуі мүмкін. Бұндай маталар дөрекі және киім тігуге жарамсыз болғандықтан арнайы өңдеуді қажет етеді. Сондықтан да тігін бұйымдарын дайындауда технологиялық өңдеу процесі жалпы өңдеу уақытының көп бөлігін алады. Өндірісте үлкен қарқынмен, жоғары дәрежелі жетілдірілген машиналар мен аппараттарды қолданудың арқасында өнімді модельдеу және конструкциялау дамып, тігін бұйымының технологиясы жетілуде.

     Тігін бұйымын  өңдеудің мақсаты станокта  алынған  материалдың сапасын жақсартып, тауарлық түр беру. Өңдеу  жүргізу  кезінде мата жасалған талшықтың  химиялық құрамы ескеріледі. Өңдеу  операцияларының жүйелілігі әр  бұйымға тағайындалатын технологиялық  тәртіпке байланысты. Өңдеу процесінде  кейбір операциялар қайталануы  мүмкін, мәселен үтіктеу мен қырқу, қайнату мен ағарту және т.б.

3.2 Түйінді  өңдеу  тәртібі.

 

     Кесте 5 – Жіппен біріктіру тәртібі.

№	Тігістің аталуы	Тігістің конструкциясы	Тігістің ені,см	1см тігістің саны	Ине номері		Жіптің номері мақта, жібек, синтетика	Қолданылуы
1	2	3	4	5	6		7	8
1	Сырып тігіп, айыра үтіктеу		1-1,5	1,3-2	100		40-60	Жан,бедер,иық Қиығын,артқы Бойдың ортаң-ғы қиығын сы-рып тігу
2	Сырып тігіп,жатқыза үтіктеу		1-1,5	1,3-2	90		40-60	Жан, бедер, иық қиықтарын, жең тігісін жатқызып тігу
3	Ашық қиықпен жапсырып тігу		0,7-0,8	4-5	100		40-60	Бүкпелерді сырып тігу
4	Жабық қиықпен бүгіп тігу		0,7-0,8	4-5	90		40-60	Астардың етегін бүгіп тігу
5	Астарды қосып тігу		0,7-0,8	4-5	90		40-60	Өңір қайырмасын және жең аузын бұйым етегіне қосып тігу
6	Жөрмеп тігу		0,5-0,7	4-5	110	40-60		Қақпақшаны,жағаны қңір қиығын жөрмеп тігу