Лекция по по «Бизнес-планированию»

Бизнес план

 

Жаңа бизнестің қалай жұмыс істейтініне

баға беріп, оның нəтижелерін болжам-

дау үшін кəсіпкерге нақты қызметін бастаудан

бұрын бизнес-жоспарды құру керек.

Бизнес-жоспар – бұл Сіздің келешек

бизнесіңізді жан-жақты толық сипаттау. Бизнес-

жоспарда бизнестің идеясы туралы əңгімелеп,

қаржылық талдау жүргізіп, макетингілік жоспар

мен қызметкерлер жоспарын құру қажет. Сол кезде

жекеменшік кəсіпкерліктің картинасы айқындала

бастайды. Бизнес-жоспарды əзірлеу кезінде ке-

лешек кəсіпкердің өзі үшін көп нəрсені ашып жəне

анықтауы да үлкен мəнге ие болады.

Бизнес - жоспар Сізге де, Сіздің бизнес бо-

йынша потенциалды серіктестеріңізге де, Сіздің

өз ісіңізге арнап несие алуды көздеп отырған

банкіңізге де қажет.

Жоспарлау кəсіпкердің мүмкіндіктерін оңтайлы

түрде жақсартуға, сонымен қатар барлық түрдегі

ресурстарды барынша тиімді түрде пайдалануға

жəне қате əрекеттердің алдын-алуға бағытталған.

Кез келген бизнес-жоспардың мүдделі

оқырмандары болуы тиіс. Бизнес-жоспардың

кімге арналуына байланысты соның мазмұнын

белгілейтін бірнеше əртүрлі себептер бар:

l Өзіңізге арналған бизнес-жоспар. Бұл

төмендегідей сауалдарға жауап беретін өз-өзін

бақылау болып табылады:

- Істі ашу үшін не қажет?

- Идея оны іске асыру үшін жеткілікті дəрежеде

ақиқатқа сай ма?

l Несие алуға арналған бизнес-жоспар.

Əдетте, банктер кəсіпкерлерден несие беру (не-

месе бермеу) туралы шешім шығару үшін бизнес-

жоспарды талап етеді.

l Инвесторлардың қаражаттарын тартуға

арналған бизнес-жоспар. Инвесторлар ретінде

жеке тұлғалар (соның ішінде достары немесе

туыстары) немесе заңды тұлғалар шығуы мүмкін.

Оларға сіздің бизнесіңізге ақша салымдаудың

тиімді екендігін дəлелдеу үшін бизнес-жоспар

үлкен себін тигізуі мүмкін.

l Жергілікті немесе шетелдік серіктеспен

біріккен кəсіпорын құруға арналған бизнес-жоспар.

Сауатты түрде жасалған бизнес-жоспар əріптесіңізге

сіздің ісіңіздің елеулі екендігіне сенім береді.

l Жаңа қызметкерлерді тартуға арналған

бизнес-жоспар. Қазіргі кезде өзге фирмалардың

кəсіби шеберлерін оларға тіпті жоғары еңбекақы

беремін деп уəде берумен өзіңізге тартудың өзі

қиынға түсуде. Фирманың келешек қызметін сипат-

тау потенциалды қызметкерге ұсынылып отырған

Чтобы оценить, как будет работать новый

бизнес, спрогнозировать его результаты,

предпринимателю стоит составить  бизнес-план

до начала реальной деятельности.

Бизнес-план – это полное описание Ваше-

го будущего бизнеса с разных сторон. В бизнес-

плане необходимо рассказать об идее бизнеса,

провести финансовый анализ, создать маркетин-

говый план и план по персоналу. И тогда картина

собственного предпринимательства  станет ясной

и четкой. Огромное значение имеет то, что при

подготовке бизнес-плана сам будущий предпри-

ниматель может многое для себя открыть и про-

яснить.

Бизнес-план нужен и Вам, и Вашим потенци-

альным партнерам по бизнесу, и банку, в который

Вы намерены обратиться за кредитом для Ваше-

го дела.

Планирование направлено на оптимальное

использование возможностей предпринимателя,

в том числе наилучшее использование  всех ви-

дов ресурсов и предотвращение ошибочных дей-

ствий.

Любой бизнес-план должен иметь заинтере-

сованных читателей. Существует несколько раз-

личных причин, которые определяют содержание

бизнес-плана в зависимости от того, для кого он

предназначен:

l Бизнес-план для себя. Это своего рода само-

контроль, который отвечает на вопросы:

- Что необходимо для открытия дела?

- Достаточно ли реалистична идея?

l Бизнес-план для получения кредита. Как

правило, банки требуют от предпринимателей

бизнес-план для решения о выдаче (или не выда-

че) кредита.

l Бизнес-план для привлечения средств ин-

весторов. Инвесторами могут выступить частные

лица (в том числе друзья или родственники) или

юридические лица. Для того, чтобы доказать им,

что стоит вложиться в ваш  бизнес, бизнес-план

может быть весьма полезен.

l Бизнес-план для совместного предприятия

с местным или иностранным партнером. Грамот-

ный бизнес-план дает уверенность партнеру в се-

рьезности вашего дела.

l Бизнес-план для привлечения новых со-

трудников. В наши годы трудно переманить про-

фессионалов из других фирм, даже пообещав им

более высокие заработки. Описание будущей де-

ятельности фирмы дает потенциальному сотруд-

Көп тепкен жерден көл шығады. Көп түкірсе, көл болар.

Озеро появится, где народ топнет.

Казахская пословица

БИЗНЕС-ЖОСПАР

БИЗНЕС-ПЛАН

33

жұмыстың келешектігі мен тұрақтылығы жайлы

ақпарат береді.

l Өзге компаниямен бірігуге арналған

бизнес-жоспар. Ол мəміленің тиімділігін: біріккен

қызметтің жағымды жəне жағымсыз жақтарын

көруге себін тигізеді.

Бизнес-жоспардың мазмұны

Бизнес-жоспардың мазмұны оның қандай

мақсатпен жасалып отырғандығына қарай əртүрлі

болуы мүмкін. Біздің ойымызша, кəсіпкерге ең алды-

мен бизнес-жоспарды өзіне арнап жасап алу керек.

Алайда егер несие алып немесе инвесторды тарту

мүмкіндігі болып отырса, онда бизнес-жоспардың

мазмұны осы топтардың мүддесіне  де сай болуы

тиіс.

Бизнес-жоспардың стандарты жоқ. Бизнес-

жоспардың құрамы жəне оның толық  берілу

дəрежесі келешек жобаға жəне соның өзі жататын

салаға байланысты болады.

Мысалы, егер қайсыбір жаңа өнім түрін əзірлеу

көзделіп отырған болса, онда өнімнің өзінің күрделі

құрылымымен жəне сол өнім нарығының күрделі

құрылымымен негізделіп отырған аса толық түрдегі

жоспар əзірленуі тиіс. Егер де əңгіме қайсыбір

өнімнің бөлшек саудада сатылуы жайлы болып

отырса, онда бизнес-жоспар анағұрлым қарапайым

болуы мүмкін.

Бизнес-жоспардың құрамы сонымен қатар

көзделіп отырған өткізу нарығының ауданына,

бəсекелестердің бар-жоғына жəне құрылып отырған

бизнестің өсу келешегіне байланысты болады.

Кіріспе бөлім

Кіріспе бөлімі, əдетте, бүкіл жоспар

жасалғаннан кейін жазылады. Ол қысқа бо-

лып (ары кеткенде 2-3 беттен тұрып) жəне дер-

бес жарнамалық құжат ретінде пайымдалуы тиіс,

себебі мұнда бүкіл бизнес-жоспардың негізгі

жағдайлары беріледі. Мұнда кəсіпорынның ата-

уы мен мекенжайы, құрылтайшылардың есімдері

мен мекенжайлары, ұсынылып отырған жобаның

негізгі ережелері, оның мəні мен мақсаты, жобаның

құны, жұмсалатын қаржы көрсетіледі.

Ұсынылып отырған  жобаның мəні

Бұл бөлімде сатып алушыларға ұсынылатын

өнім немесе қызмет түрлерінің нақты анықтамасы

мен сипаттамасын беру қажет. Өнімді өндіру үшін

қажет болатын технологияның кейбір аспектілерін

көрсетіп кету керек.

Өнімнің негізгі сипаттамаларын беру кезінде

сол өнімнің техникалық егжей-тегжейлеріне емес,

оның потенциалды сатып алушыларға беретін

артықшылықтары жайлы айтылады. Технологиялық

үдеріс жайлы толық ақпаратты қосымшада беруге

болады.

Өнімдердің немесе қызмет көрсету түрлерінің

бірегейлігін немесе ерекшеліктерін көрсетіп кет-

кен маңызды. Мұны түрлі формада көрсетуге

болады:жаңа технология, тауардың сапасы,

нику информацию о перспективности и стабиль-

ности предлагаемой работы.

l Бизнес-план для объединения с другой

компанией. Он поможет увидеть выгодность

сделки: положительные и отрицательные стороны

совместной деятельности.

Содержание бизнес-плана

Содержание бизнес-плана может быть раз-

ным в зависимости от того, для каких целей он

составляется. Мы предполагаем, что предприни-

мателю стоит написать бизнес-план прежде все-

го для себя. Но если есть возможность получить

кредит или привлечь инвестора, то содержание

бизнес-плана должно отвечать и интересам этих

групп.

Стандарта для бизнес-плана не существует.

Состав бизнес-плана и степень его детализации

зависят от будущего проекта и сферы, к которой

он относится.

Например, если предполагается наладить

производство нового вида какой-либо продукции,

то должен быть разработан весьма подробный

план, диктуемый сложностью самого продукта и

сложностью рынка этого продукта. Если же речь

идет только о розничной продаже  какого-либо

продукта, то бизнес-план может быть более про-

стым.

Состав бизнес-плана также зависит от раз-

мера предполагаемого рынка  сбыта, наличия

конкурентов и перспектив роста  создаваемого

бизнеса.

Вводная часть

Вводная _____часть, как правило, пишется уже по-

сле того, как составлен весь план. Она должна

быть краткой (не более 2-3 страниц) и трактовать-

ся как самостоятельный рекламный документ, так

как в ней содержатся основные положения  все-

го бизнес-плана. В ней указываются название и

адрес предприятия, имена и адреса учредителей,

основные положения предлагаемого  проекта, его

суть и цель, стоимость проекта, потребности в фи-

нансах.

Существо предлагаемого  проекта

В этом разделе необходимо дать четкое опре-

деление и описание тех видов  продукции или

услуг, которые будут предложены покупателям.

Следует указать некоторые аспекты  технологии,

необходимой для производства продукции.

При описании основных характеристик  про-

дукции делается акцент на тех преимуществах,

которые эта продукция несет потенциальным по-

купателям, а не на технических подробностях. Де-

тальная информация технологического процесса

может быть дана в приложении.

Очень важно подчеркнуть уникальность или

отличительные особенности продукции  или услуг.

Это может быть выражено в разной форме: но-

вая технология, качество товара, низкая себесто-

34

төмен өзіндік құн немесе сатып алушылардың

қажетсінулерін қанағаттандыратындай қандай да

бір ерекше артықшылығы. Сонымен қатар сол

өнімді жетілдірудің мүмкіндігін  көрсетіп кету қажет.

Егер жоспарды өзіңізге арнап, алайда инвестор-

ларды немесе серіктестерді іздестіру мақсатында

жазып отырсаңыз, онда ықтимал инвесторлар мен

серіктестерге мұқият түрде сипаттама беру қажет.

Макроорта мен саладағы істің мəн-

жағдайын талдау

Бұл бөлімде келешек бизнес-жоба қызметінің

негізгі бағыттары мен мақсаттары суреттеледі.

Жаңа жобаның идеясын үлкен орта мен саладағы

істің мəн-жайын ескере отырып ұсынған өте

маңызды. Бизнестің өзіне жəне сол жұмыс істеп

жəне бəсекелесетін ортаға баға беру қажет, себебі

бəсекелес күрестегі жеңіске жету критерийлерінің

біріне нарықтағы жағдай жатады.

Бизнес-жоспарда саладағы істің ағымдағы мəн-

жайына талдау жасау ұсынылады. Сонымен қатар

соңғы жаңа өнімдер (қызметтер) бойынша анықтама

беріп, потенциалды бəсекелестерді атап, солардың

артықшылықтары мен кемшіліктерін көрсетіп кету

ұсынылады. Сонымен қатар сол сала бойынша жа-

салып отырған барлық болжамдарды зерттеп жəне

соның нəтижесінде сіздің бизнестегі тауарлардың

немесе қызметтердің тура қандай тұтынушыға

арналғаны жайлы сауалға жауап беруге болады.

Нарықты талдау

Нарық жəне маркетинг компаниялардың

барлығы үшін шешуші факторлар болып табылады.

Сол себептен бұл бөлімді жазу аса қиын шаруа бо-

лыптабылады. Сізгеөз-өзіңізді жəнеықтималинвес-

торларды өнім үшін нарықтың бар екендігіне жəне

өзіңіздің сол нарықта өніміңізді сата алатыныңызға

сендіру қажет. Ол үшін сіз үшін басты болып табы-

латын нарықтың сегментін анықтау қажет.

Нарықтың бəсекелес сегментін анықтаудан

кейін сол сегменттің ішіндегі сатып алушылардың

сипаттамасы келтіріледі.

Кез келген бизнес жəне, атап айтқанда, өнімді

жетілдіру жөніндегі жақсы идеяларға ие бизнес ерте

ме кеш пе бəсекелестік проблемасына кез бола-

ды. Сол себептен тікелей бəсекелестерді, олардың

артықшылықтары мен кемшіліктерін анықтап, əр

бəсекелестің нарықтағы потенциалды үлесіне баға

берген өте маңызды. Сіздің өніміңіз сапасы, бағасы,

таратылу, жарнамалау жəне өзге көрсеткіштер

жағынан бəсекелесе алатынын көрсету қажет.

Маркетинг жоспары

Бұл бөлімде клиенттердің өнімді неліктен

сатып алатынын көрсету қажет. Мұнда сіздің

тауарыңыздың немесе қызметіңіздің қалайша са-

тылуы көзделіп отырғаны, ол үшін қандай бағаның

белгіленетіні жəне жарнаманы қалай жасауға бола-

тыны сипатталады. Нақты бөліктер жиі жағдайда

күрделі болып келеді жəне баға саясаты, сауда сая-

саты, жарнама жəне т.б. салаларды қозғайды.

имость или какое-то особенное достоинство, удо-

влетворяющее потребностям покупателей. Также

необходимо подчеркнуть возможность  совершен-

ствования данной продукции.

Если бизнес-план пишется с целью поиска ин-

весторов или партнеров, то не исключена необхо-

димость описания возможных инвесторов и пар-

тнеров.

Анализ положения  дел в макросреде

и отрасли

В этом разделе описываются основные

направления и цели деятельности будуще-

го бизнес-проекта. Очень важно преподнести

идею нового проекта с учетом состояния дел

в макросреде и отрасли. Необходимо оценить

сам бизнес и ту отрасль, в которой он будет ра-

ботать и конкурировать, так как одним из усло-

вий для победы в конкурентной борьбе являет-

ся ситуация на рынке.

В бизнес-плане рекомендуется дать анализ

текущего состояния дел в  отрасли. Рекоменду-