Биомембраналардың құрылысы мен қызметі

Биомембраналардың құрылысы мен қызметі. Цитоплазма мен цитокереге

Сабақтың мақсаты: оқушыларға жасуша биомембранасы, цитоплазма, эндоплазмалық тор, рибосома мен олардың қурылысы туралы түсінік беру және атқаратын қызметтерімен таныстыру сондай-ақ барлық жасуша оргоноидтері қосылып, біртұтас жүйе құрайтындығына көздерін жеткізу.

Жасушаның негізгі  бөліктері

 

Ядро

 

Цитоплазма

 

Биомембрана

 

Биомембрананың  құрылысы мен қызметі

 

Құрылысы:екі майлы  қабаттан тұрады нәруызжы және көмірсулы

 

Қызметі: жасуша сыртын қаптайды; жартылай өтгізгіштік қызмет атқарады; саңылаулары арқылы сыртқы ортамен үнемі зат алмасады; ыдырау өнімдерін сыртқа шығарады; фагоцитоз  бен пиноцитоз қызметін (жартылай өткізгіштікке негізделген) атқарады;  жасуша арқылы байланысты іске асырады

Цитоплазманың құрамы мен құрылысы

 

Цитоплазманың қызметі

 

Цитокереге тірек  қызметін атқарады

 

Жасуша формасын сақтайды

 

Қоймалжың сұйықтық: су минерюзат, орг.зат

 

Жасушадағы органоидтер  арасындағы байланысты реттейді

 

Жасушаға заттарды тасымалдайды

 

Заттар синтезделетін  және ыдырайтын орын

Тегіс және түйіршікті эндоплзамалық тор

 

Құрылғысы: мембранадан  көпіршік және өзекшелер жүйесінен, цистерналардан тұрады

 

Қызметі: органикалық  зат синтезделеді: тегіс эндоплазмалық  торда көмірсу мен май алмасуы  жүреді, түйіршікті эндоплазмалық торда  нәруыз синтезделеді; жасушада заттарды  тасымалдайды

Рибосома

 

Құрылысы:        екі бөліктен тұрады үлкен, кіші

 

Құрамы:     нәруыз, РНҚ

 

Қызметі:         органикалық зат синтезделеді: тегіс  эндоплазмалық торда көмірсу  мен май алмасуы жүреді, түйіршікті эндоплазмалық торда нәруыз синтезделеді; жасушада заттарды тасымалдайды

Информасоманы 1978 ж. Қазақстандық ғалым, биология ғылымының докторы, профессор Мұрат Әбенұлы Айтхожин бастаған ғалымдар тобы ашқан.

Жасушаның биомембранасы  ерекше нәруыз қабылдағыштармен қапталған. Олар сигналдық қызмет атқарады. Цитоплазма- жасушаның органоидтері орналасатын және қызмет атқаратын басты бөлігі. Оның құрамында 58% су, 10% нәруыз, 5% липид көмірсу, нуклеин қышқылы, минералды тұздар бар. Барлық жасушаларда эндоплазмалық тор жасушаға кіретін және шығатын заттардың қозғалыстарын үйлестіріп отыратын тасымалдығыш жүйе, сонымен қатар топтасып (4-тен-40-қа дейін), полисома тізбегін құрайды. Нәруыз синтезделеді.

Бақылау- қайталау сұрақтары

1. Биомембраның жасушадағы рөлі.

2. Фосфолипидтер дегеніміз?

3. Цитологияның химиялық құрамы неден тұрады?

4.Түйіршікті эндоплазмалық тордың қызметін және құрылысын айтып беріндер.

5. Цитоплазманың рөлі қандай?

6. Рибосомалар цитоплазмада қалай орналасады? Неше бөлімнен тұрады және қандай қызмет атқарады?

Жасуша мембранасы

Плазмалық мембрана

Цитоплазма 

Эндоплазмалық

Рибосома 

 

Жасушаның органоидтері

 

Қызметі

Биомембрананың  атқаратын қызметін түсіну үшін, оның құрылысын қарастырайық. Әрбір биомембрананың  негізгі құрылыс элементі- фосфолипидтер.

Фосполипидтер құрамында глицерин болады. Глицериннің  үшінші гидроксил тобына 12-ден 22-ге  дейін жұп санды кқміртек атомдары бар май қышқылдары байланысады.