Гистология, цитология, эмбриология кафедрасы

Ұлы Отан соғысының жеңіспен аяқталуына орай кафедра құрамы өзгертілді, яғни қазақ медицина институты оқытушыларының қатары өз түлектерімен толықтырыла  бастады. Солардың ішінде Е.П.Смирнова, Н.Н.Беляева, Т.С.Пляскиналарды атап өтуге болады. Осы уақытта кафедраны  бұрын патологиялық анатомиялық  кафедрада жұмыс істеген доцент Е.Г.Троицкая басқарды. Оның басшылығымен пәнді беру әдістемесін жетілдіру, жақсарту жұмыстары қолға алынып, бірқатар жұмыстар атқарылды – дәрістердің  тақырыбы кеңейтілді, әрбір бөлім бойынша практикалық сабақтарды өткізуге арналған әдістемелік нұсқаулар жасалды. Кафедраны жаңа оқу ғимаратына ауыстырылды, бірнеше оқу бөлмелері қосылды, кестелер, микропрепараттар, микроскоптар қоры көбейді.

 

 

   Осы кезеңде кафедрада оқу-зерттеу жұмыстары әр түрлі бағыттарда жүргізілді. Е.Г.Троицкая ересек адамдардағы алғашқы туберкулездің морфологиясын зерттеді. З.Ф.Гусева өзінің бұрынғы зерттеулерін жалғастырып, 1950 жылы кандидаттық диссертациясын қорғады. 1958 жылы кафедраның шәкірті Н.М.Беляева “Постнатальдік кезеңде адам бүйрегінің жас ерекшеліктері” тақырыбына кандидаттық жұмысын қорғады.

1957 жылы анатомия кафедрасынан ассистент Н.А.Урина, 1960 жылы биология кафедрасынан ассистент Х.Х.Мусабаева ауысып келді.

1959 жылы қыркүйек айында Е.Г.Троицкая зейнеткерлік демалысқа шығуына орай, кафедраның меңгерушілігіне жарияланған конкурстан өтіп, доцент А.В.Кирилличева тағайындалды. А.В.Кирилличева кафедраны 1971 жылға дейін басқарды. Бұл тұста кафедра көптеген жаңа құралдармен жабдықтандырылды, жаңа кадрлар іріктеліп алынды, оқу ісі көп алға жылжыды. Оның оқыған дәрістері көптеген жан-жақты материалдармен толықтырылды. Практикалық сабақтар сол кезең талабына сай жаңа бағдарламамен өткізіле бастады. Сонымен қатар ғылыми - зерттеу жұмыстарына гистогенез, ткандердің реактивтілігі, регенерация, эволюциялық динамика, тақырыптары кеңейтілді.

   1960 жылы А.В.Кирилличева жылдар бойы зерттеген ғылыми жұмыстарының нәтижесінде докторлық диссертациясын қорғады. Ал 1962 жылы ассистент Х.Х.Мусабаева аскорбин және никотин қышқылдарының экспериментальді силикозға әсері, ал Е.П.Смирнова көкбауырдың лабораториялық жануарлардағы жас ерекшеліктерін зерттеп, 1964 жылы кандидаттық жұмысын қорғады.

  А.В.Кирилличева студенттерді ғылыми-зерттеу жұмыстарына баулу мәселесін мақсат етіп қойып, өзі бірнеше жылдар бойы студенттердің гистологиялық үйірмесіне жетекшілік етті. А.В.Кирилличева дайындаған 3 аспирант – Р.И.Юй, М.С.Калинина, Г.Ф.Федотовских кафедраның жалпы тақырыбы бойынша: Р.И.Юй – Адам және жануарлар онтогенезіндегі ұйқы безінің цитологиялық және цитохимиялық зерттеулері, М.С.Калинина – Метиониннің дәнекер ткандерінің реактивтік қасиетіне ықпалы, Г.Ф.Федотовских – Экстремальді факторлардың әсерінен бүйректің морфогистохимиялық өзгерістері тақырыптарына кандидаттық жұмыстарын табысты қорғады.

   1971 жылдан 1983 жылға дейін кафедраны алматы Мемлекеттік медицина институтының шәкірті доцент Х.Х.Мусабаева басқарды. Ол практикалық сабақтарды жүргізудің бағдарламасына көп өзгертулер енгізді. Оқытушыларға және студенттерге арналған әдістемелік нұсқаулар әр мамандық ерекшеліктеріне сай ескеріліп факультеттерге жеке-жеке құрастырылды.

    Х.Х.Мусабаеваның жетекшілігімен кафедра қызметкерлері Д-витамин жетіспеушілігі және аминоқышқылдық дисбаланс мәселелерін талқылап, сонымен қатар, қалыпты қоректенудің гистогенезіне және ішкі мүшелердің құрылымына әсерін зерттеді.

Доцент Р.И.Юй 1988 жылы “Иондық  сәулелердің және динамикалық факторлардың бірігіп, ішкі мүшелердің форфофункционалдық күйіне әсері” деген тақырыпқа докторлық  диссертация қорғады.

   1983-1998 жылдары кафедраны Алматы Мемлекеттік Медицина институтының түлегі, медицина ғылымдарының докторы, профессор А.С.Толыбеков басқарды. А.С.Толыбеков Ленинградтың эксперименттік медицина институтында аспирантура мен докторонтураны бітірген. Ол кісінің келуімен кафедра ұжымы “сыртқы орта факторларының ағзаға әсері” деген тақырыпта зерттеу жұмыстарын бастады. Фосфор бағдарламасы бойынша 2 докторлық және 2 кандидаттық диссертациялар қорғалды.

Москваның 1-медицина институтымен біріге отырып, кафедра оқытушылары “Гистология, цитология және эмбриологиядан лабораториялық сабақта (М.1990 ж)” деген еңбекті

жарыққа шығарды.

   1998 жылдың қыркүйегінен бастап кафедра меңгерушісі болып профессор Р.И.Юй қызмет істеп келеді. Р.И.Юйдің басшылығымен басталған ғылыми мәселе – сыртқы ортаның өзгеруіне байланысты ішкі мүшелердің тәуліктік ритмінің цитологиялық негіздерін зерттеу – жалғасын табуда. Осы мәселе бойынша 3 кандидаттық диссертация қорғалды. Кафедрада әдістемелік жұмыстарға көп көңіл бөлінеді.

   Соңғы 2 жылда суреттерімен қоса 2800 оқу және емтихандық тест құрастырылды. Цитология, эмбриология, жалпы және жеке гистологиядан оқытушылар үшін әдістемелік нұсқау, практикалық сабаққа өздігінше дайындалу үшін әдістемелік нұсқау жарық көрді. «Қоғамдық денсаулық сақтау» 2008ж, «Жалпы медицина» 2008 жыл және «Стоматология» 2008 жыл, мамандықтары бойынша типтік оқу бағдарламасы жарыққа шықты. 1996-2001 жылы профессор Р.И. Юй стоматология факультетінің студенттері үшін орыс және мемлекеттік тілде «Тіс пен ауыз қуысының гистологиялық негізі» тақырыбында оқулық шығарды. Аға оқытушы Ж.О. Аяпованың қазақ тілінде оқытушылар үшін цитология және эмбриология, гистология бойынша әдістемелік құралы (2003ж), Гистология оқулығы (2007ж) шықты. Р.Б. Абильдинов, Ж.О. Аяпова және Р.И.Юйдің «Цитология және эмбриология, гистология атласы» орыс және қазақ тілдерінде жарыққа шықты.

Р.И.Юй және Л.И. Наумованың қазақ  және орыс тілдерінде «Гистология-1 бойынша  тестік тапсырмалар» және «Гистология-2»  бойынша тест тапсырмалары» (2009) оқу  құралы жарық көрді. Кафедра құрылғалы  бері 950-дей ғылыми жұмыс, олардың 26-сы оқу құралдары мен монография, 6 докторлық және 25 кандидаттық диссертация, 4 патент, кафедра халықаралық симпозиумдар, конференцияларға және съездерге белсенді қатысып тұрады.

Университет мерейтойын оқу, әдістемелік, ғылыми, тәрбие және қоғамдық жұмыстар бойынша үлкен жетістіктермен қарсы алады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды.

   Эмбриологияның соңғы қол жеткен ғылыми жетістіктері биологияда, медицина мен ветеринарияда кеңінен қолданылуда. Атап айтқанда, қолдан ұрықтандыру, ұрықтануды аналық организмнен тыс пробиркада жүргізіп, ұрықтарды мұздату өдістері, клондау, мал шаруашылығындағы суперовуляция және ұрықтарды басқа организмдерге көшіру және т.б. өдістер.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланған әдебиет.

1. С.А.Ажаев, Т.Ж.Үмбетов:  Жалпы гистология, 2 бөлім
2. ↑ Биоморфология терминдерінің түсіндірме сөздігі/ - Алматы: "Сөздік-Словарь", 2009.
3. Сапаров Қ. Ә. – « Цитология жіне гистология» Оқу құралы. Алматы: Қазақ университеті, 2009.

     4.  ↑ Қазақ энциклопедиясы, 10 том