Техникалық эстетика

Жұмыс күшін  эстеттеу кең міндеттер кешенін  қамтиды,еңбек өнімділігінің өсімінің елеулі резервтерінен тұрады.

Еңбек өнімін эстеттеу көркем безендендіркуге негізделеді. Еңбек өнімі соңғы түрде және тұтастай әсем болумен бірге, оның әрбір материалының машинаға, бөлшекке, затқа, құралға айналуы да әдемі болуы қажет. Еңбек өнімін эстетикалық маңызды әдістерінің біріоның көркем дизайны болып табылады.

Көркем  құрастыру –адам қызметінің саласы,оның мақсаты,адамның материалдық және рухани қажеттіліктерін толығырақ қанағаттандыратын үйлесімді зат ортасын жасау;бұл процесс тұтастай мазмұн мен сапаның диалектикалық өзара байланысындағы бұйымдардың түрлерін жинақтау және өнеркәсіп бұйымының ең оңтайлы формасын іздестіру болып табылады.

Көркем құрастыруда  компазиция,көлемдік-кеңістіктік құрылым  сияқты ұғымдарды пайдаланады.

Бұйымға мөлшерлік  пен үйлесімділік беретін негізгі  құралдар пропорциялар, масштаб, ырғақ, қарсылықты түстер, реңк, симметрия, асимметрия болып табылады.

Пропорциялар  формалардың тұтас және өз арасындағы бөліктердің өзара  мөлшерін көрсетеді.Пропорциялар форманы үйлестіру құралы болып  табылады.

Масштабтылық-белгіленген  өлшемде заттың жасалатын шамасының белгіленген қатынасы. Масштаб-бұл бір заттың екінші затқа немесе бірнеше затқа олармен салыстырғандағы өлшемі.

Ырғақ-элементтерді қайталау, кезектестіру, күшейту, азайту жолымен көрінісін және байланысын қамтамасыз ететін компазициялық құрал.

Қарсылықты  түстер-элементтерді қарама-қарсы көлемі ,түсі және т.б. көрсету үшін пайдаланылатын компазициця құралы. Ол салыстырылатын элементтердің функциональдық және құрастыру ерекшеліктерін белсендірек көрсетуге көмектеседі.

Реңк(нюанс) - элементтердің формасы, мөлшері, түсі және т.б. бойынша контрастқа қарама-қарсы компазиция құралы.

Симметрия–оське немесе ортаға компазиция элементтерінің  ұйымдастырылу принципі, асимметрия-бұрыс орналастыру.

Машина формасы  оператордың назарын қажетсіз аудармауы үшін басы артық ақпарат болмауы қажет.Жұмысқа қажетсіз сәндік элементтер,егер олар даярлау технологиясына жатпаса,алынуы керек.Машиналардың негізгі көлемдері қарапайым болғаны дұрыс .Басы артық конфигурациялар адамның назарын еріксіз тартады.

Масштабтылық негізінде заттың бір бөлігінің тұтасқа қатынасынан тұрады,тұтастың бөліктерге, сондай-ақ адам мөлшеріне қатынасынан тұрады.Масштабтық салыстыру осы заттар қатар тұрғанда ғана емес,сондай-ақ орны мен уақыты бойынша алыс тұрғанда дабола береді. Бұл жағдайда салыстыру жад бойынша жүреді,адам ойша өткен тәжірибесін елестетеді.

Үлкен зат кішкентай  заттардың ішінде басты болып  қабылданады. Мысалы, машина залы ішіндегі гидрогенератор. Бірақ басқа да сипатты ансамбльдер болуы мүмкін.Мысалы,үлкен және кіші мөлшерлі көптеген күрделі көптеген аппараттармен толтырылған ірі зауыт цехы. Цехтың аяққы жағында қабырғадан алыс емес бес метрлік  ақшыл-көк ,тіптен ақ десе де болады басқару пульті тұр, ол адам бойынан биік, жоғарысында ашық көк түсті күнқағары бар. Цех ішіндегі жабдықтың көбі басқару пультінен үлкен болса да,пульт мұнда ең басты нәрсе екенін айғақтап тұр.

Цех ансамбльіндегі басқару пультінің мәнділігі, байқалуы көптеген факторлармен дәлелденген . Мұндағы басты фактор пульттің технологиялық процестегі басты рөлде болуы және оның ерекше түсі мен орны-пульт көру орталығында аса үлкен емес алаңға қойылған.Бірақ оның тағы бір маңызды сапасы құрастырылуында , соған байланысты ол өндірісте жетекші орынға ие болыр тұр. Бұл-оның елеулі елеулі масштабы мен бөлшктерінің ірілігі.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды

Адамның еңбек  процесінде оның көз қызметіне жүктемелердің  көбейе түсуіне байланысты,адам көзіне шаршатпайтын,түйілдірмейтін жағдай жасау  қажет. Мәселен,өндірістік бөлмелер мен жұмыс орындары көзге жайлы болатындай боялғаны дұрыс.

Адам көзі түс  түрлері бойынша күн спектрінің 120 өрілімін көре алады, 70-тен астам қанық түсті және 20-дан астам ашық түсті көре алады, мұның бәрі 25 мыңнан астам түс пен түс реңктері.

Жекелеген бұйымдар мен заттық ортаны бояу үшін түстерді қолдану әдетте келесі бірлікте қолданылады: физикалық, психофизиологиялық, психологиялық, әлеуметтік, эстетикалық.

Түсті қолданудың негізгі мақсаты еңбек өнімділігін және адамның эстетикалық қанағаттануын арттыруда болып табылады. Түс үнемі адамды тек қоршап қана тұрмайды, сонымен қатар оған әсер етеді. Оның әсері жүйке жүйесінде, адамның мінезінде,оның еңбек қабілеттілігінде байқалады.Түс таңдауда түстің  психо-физиологиялық әсері-бірінші және маңызды факторы болып табылады.

Еңбек гигиенасы, кәсіби гигиена — еңбектің және айналадағы өндірістік ортаның адам организміне тигізетін әсерін зерттейтін, еңбек етуге қолайлы жағдай туғызу, кәсіби ауруларға жол бермеу шараларын қарастыратын гигиена саласы. Е. г-ның Қазақстанда ғылым ретінде қалыптасуы Қазақ медицина ин-тының (қазіргі Қазақ ұлттық медицина ун-ті) санитарлық-гигиеналық ф-тінің ашылуымен байланысты (1942). Бұл саладағы жүйелі ғыл. зерттеулер Қазақстан ҰА-ның Еңбек гигиенасы және кәсіби аурулар секторында басталды (1946). 1950 жылдары а. ш-ндағы Е. г. мәселесімен Қазақ эпидемиол., микробиол. және жұқпалы аурулар ғыл.-зерт. ин-ты (қазіргі Гигиена және эпидемиология ғыл.-зерт. орт.) айналысты. Е. г-ның негізгі бағыттары: өндірістегі әр түрлі физ., хим., биол. (шаң-тозаң, шу, вибрация, улы заттар, газ, сәуле, ыстық, суық, су, т.б.) факторлардың адам организміне тигізетін әсерін зерттеу; өндірістің зиянды жағдайларын жоюда инженерлік-тех. (мыс., ауыр, зиянды жұмыс түрлерін механикаландыру, жұмысшылардың жұмыс орнын, сондай-ақ, бүкіл өндіріс орындарын желдету, тазарту, т.б.) шараларды жетілдіру арқылы іске асыру, т.б. Е. г. физиология, токсикология, химия, физика, санитария, статистика және кәсіби патология ғылымдарымен тығыз байланысты. Е. г-ның тәжірибе жүзіндегі ұсыныстарының орындалуын санитарлық-эпидемиол. стансалар қадағалап отырады. Сондай-ақ, санитарлық ережелер, мемл. стандарт (ГОСТ-тар), шектеулі мөлшерде алынған концентрация, т.б. нормативтік құжаттар дайындалады. Қазақстанда Е. г. жөніндегі мәселелермен ҚР Білім және ұылым мин-нің Қарағандыдағы Еңбек физиологиясы және гигиенасы ғыл.-зерт. ин-ты, Бат. Қазақстан (Ақтөбе), Оңт. Қазақстан (Шымкент) мемл. медицина академиялары мен Қазақ ұлттық медицина ун-тінің (Алматы) гигиеналық кафедралары шұғылданады.

 Еңбек физиологиясы және гигиенасы институты, 1958 жылы Қарағанды қаласында Қазақстан Денсаулық сақтау министрлігінің Еңбек гигиенасы және кәсіби аурулар ғылыми-зерттеу институты болып құрылған.

1984 ж. қазіргі атымен  қайта құрылды. Институтта 9 лаборатория  жұмыс істейді: олар еңбек гигиенасы, медицина экологиясы және кәсіптік патология бөлімдеріне біріктірілген. Инстиутттың негізгі ғылыми бағыттары: өнеркәсіп экологиясы, антропогендік патология мәселелері, өндірістік және қоршаған ортаның өзгеруіне байланысты организмнің бейімделуін зерттеу; жайсыз өндірістік факторлардың адам организміне тигізетін әсерін анықтау, еңбек іс-әрекеттерінің физиологиялық механизмдерін зерттеу; кәсіби ауруларды диагностикалау, алдын алу, емдеуді оңтайландырудың клиникалық-физиологиялық негіздерін зерттеу; жаңа технологиялық процестер мен жабдықтарды, аспап-құралдарды санитарлық-гигиеналық, ал жаңа химиялық қосылыстарды токсикологиялық (уланудан сақтандыру жолы) тұрғыдан бағалау. Институт еңбек гигиенасы және физиология бойынша көмір өнеркәсібі, қара және түсті металл өндіретін, оны байытатын кәсіпорындар үшін 5 санитарлық нормалар мен ережелер, 12 концентрацияны шектеу мөлшері (ПДК), 2 мемлекеттік стандарт (ГОСТ), т.б. нормативтік құжаттар жасады. Институтта докторлық диссертация қорғау жөніндегі кеңес, «Кәсіби аурулар», «Еңбек гигиенасы» саласы бойынша дәрігерлердің білімін жетілдіру курстары жұмыс істейді. Институт мамандары Бельгия, Франция, Германия, Ресей, Украина ғалымдарымен бірігіп ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізеді.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланылған әдебиеттер:

 

1. Хакімжанов Т.Е. “Еңбек қорғау”(ЖОО үшін оқу құралы) Алматы 2008ж. 48-59 бет ;
2. Қазақ энциклопедиясы.
3. Платонов Г.А. Эргономика на железнодорожном транспорте,

Москва, Транспорт, 1986, 296 с.

4. Боброва-Голикова Л.П, Мальцева О.М., Коханова Н.А., Строкина

А.Н. Эргономика и безопасность труда, Москва, Машиностроение, 1985, 112

5. Охрана труда на железнодорожном транспорте. Под ред. Ю.Г.

Сибарова, Москва, Транспорт, 1981, 288 с.