Бағалау мақсатында автокөлік құралдарын анықтау

Көлік құралдарының түрлеріне байланысты W функциясының түрі 3-кестесіне сәйкес анықталады.

3 кестеде  келтірілген формулаға сәйкес есептеуіш техниканың көмегінсіз W - әр түрлі мәні автокөлік құралдарының табиғи тозуын анықтауға мүмкіндік береді.

3-кесте
Автокөлік құралдарының түріне сәйкес, нақты жасы Тн және эксплуатациялау басынан нақты жүрісіне Lн тәуелді, Ω функциясының параметрлерінің көрінісі
№	Автокөлік құралдарының түрі	Ω тәуелділігінің түрі
1	Ресейлік жеңіл автомобильдер	0,07 Тн+0,0035 Lн
2	Ресейлік жүк борттық автомобильдер	0,1 Тн+0,003 Lн
3	Ресейлік тартқыштар (тягачи)	0,09 Тн+0,002 Lн
4	Ресейлік самосвалдар	0,15 Тн+0,0025 Lн
5	Ресейлік арнайы автокөлік құралдары	0,14 Тн+0,002 Lн
Б	Ресейлік автобустар	0,16 Тн+0,001 Lн
7	Европейлік өндірістің жеңіл автомобильдері	0,05 Тн+0,0025 Lн
8	Американдық өндірістің жеңіл автомобильдері	0,055 Тн+0,003 Lн
9	Азиаттық өндірістің жеңіл автомобильдері (Жапонияны қоспағанда)	0,065 Тн+0,0032 Lн
10	Жапония өндірісінің жеңіл автомобильдері	0,045 Тн+0,002 Lн

 

Еуропалық өндірісінің жеңіл автомобиль үшін W мәнән есептеу методикасы:

W = 0,05 Тн+0,0025 Lн = 0,05 * 6 + 0,0025 * 109,9 = 0,30 + 0,275 = 0,575.

W = 0,575. болса, табиғи тозу Ит = 43,7 %  (3-қосымша).

10.3. Базалық  жинақталған агрегаттардың (тораптардың,  жүйелердің, жабдықтың) ұқсас агрегаттардың  ауыстырылуын ескерейтін қалдық  құнның құраушысын есептеу.

10.3.1. Бағалау  мерзімінде ұқсас тораптар мен  элементтерді ауыстыру кезінде  орнатылған шиналар, аккумуляторлар  мен глушительдің табиғи тозуын  бағалауды есептеу. Шиналардың  зақымдар мен дефектілер жоқ  болса, шиналардың табиғи тозуы  келесі формуламен есептеледі:

                                       Нж - Нн

Иш = ---------------- * 100 % + ΔИш.эу                   (1.5.)

                                       Нж - Нмүм

 

Жол жүру қауіпсіздігінің ережелеріне сәйкес [4] шина протекторы суреттің минималды  мүмкін биіктігі мынаған тең: жеңіл  автомобильдер -1,6мм; жүк автомобильдері-1мм; автобустар-2мм; мотоциклдер және мопедтер-0,8мм.

Ишэу = 7 * Тш – 9, егер  Тш ≤ 5 жыл         (1.6.)

мұндағы: Тш – шинаның эксплуатациялау мерзімі, жылдар.

Автомобильге  орнатылған шиналардың табиғи тозу:

            12 - 8

И1 = ------------ * 100 % + (7 * 3 – 9) = 47,1 %.

            12 – 1,6

Қосалқы дөңгелек шинасының табиғи тозуы:

            12 - 12

И2 = ------------ * 100 % + (7 * 3 – 9) =  12 %.

            12 – 1,6

Аккумуляторлық  батареяның табиғи тозуы төмендегі  формуламен анықталады:   

                                        Так

                           И3 = ------------ * 100 % ,                        (1.7.)

                                        Так.н

мұндағы: Так – бағалау мерзімінде аккумуляторлық батареяның нақты

                          эксплуатациялау мерзімі, жылдар;

                 Так.н – ауыстыруға (жарамсыз деп табуға) дейінгі аккумуляторлық         

                            батареяның нормативті қыззмет  көрсету мерзімі, жылдар.

Аккумуляторлық  батареяның табиғи тозуы:

           2

И3 = ----- * 100 % =  50 %.

           4

Бағалау мерзімінде техникалық жағдайын ескеріп, көлік құралының қалдық құнын  бағалау әдістемесі бойынша глушительдің табиғи тозуын есептеу. 2.1.-кестеге сәйкес еуропалық өндірісінің жеңіл автомобиль үшін W мәнән есептеу:

W = 0,05 * 3 + 0,0025 * 41 = 0,15 + 0,103 = 0,253.

W = 0,575. болса, глушительдің табиғи тозуы И4  = 22,4 %.

10.3.2.  Жаңа түрінде құн мағынасы  мен базалық жинақталған, орнатылған  ұқсас тораптардың (элементтер) табиғи  тозуы 4-кестеде келтірілген:

4-кесте
№	Ұқсас тораптардың орнына орнатылған базалық жинақтаудың тораптары (элементтері)	Жаңа түріндегі құны Ci, мың теңге	Табиғи тозу Иi, %
1	Автомобильге орнатылған шиналар	67,2 (16,8*4)	47,1
2	Қосалқы дөңгелектегі шина	16,8	12
3	Аккумулятор	5,28	50
4	Глушитель (негізгі және қосымша)	51,84	22,4

 

Базалық жинақталған агрегаттардың (тораптардың, жүйелердің, жабдықтың) ұқсас агрегаттармен  ауыстырылуын ескеретін қалдық құнның құраушысының есептік мәні:

         43,7 – 47,1                   43,7 – 12                        43,7 – 22,4

67,2 * ---------------- + 16,8 *  -------------- + 51,84 * ---------------- =           

              100                             100                                    100

 

= -2,285 + 5,326 + 11,042 = 14,083 мың теңге.

10.4. Автокөлік  құралының жинақталуын ескеретін  (қайта жабдықтаудағы ауыстыруды  қоспағанда) құраушысын  есептеу  5-кестеде сәйкес жүргізіледі.

5-кесте
№	Көлік құралын бөлшектеу нәтижесінде  жоқ базалық комплектацияның  агрегаттары	Жаңа түріндегі құны Cl, мың теңге	Орнату шығындары Зl, мың теңге
1	Фирмалық эмблема	2,88	0,96
2	Әйнектазартқыш щеткасы	9,6	0,96
3	Артқы бампер	67,2	8,64

Автокөлік құралының жинақталуын ескеретін (қайта жабдықтаудағы ауыстыруды қоспағанда) құраушысын  есептеу.

2,88 * (1- 43,7/100) + 0,96 + 9,6 * (1-43,7/100) + 0,96 + 67,2 * (1-43,7/100) +

+ 8,64 = 55,420 мың теңге.

5. Бағалау мерзімінде автокөлік құралының моральдық тозуын  есептеу.

Жалпы жағдайда автокөлік құралдарының моральдық  тозуы келесі формуламен есептеледі:

                                                                                        p

Им = ∑ Имр,                     (1.3.)

                                                                                       j=1

Автокөлік құралдарын бағалау мерзімінде, оны  өндіруді тоқтатуын ескеретін, бірінші  фактор төмендегі формуламен есептеледі:

 

Им1 = 2Ттоқ,     егер Ттоқ ≤ 10 жыл      (1.4.)

 

Автокөлік құралдарының өндірісінің тоқтатылғаны туралы мәлімет 5-қосымшада берілген.

Автокөлік құралдарының қосалқы бөлшектерінің  өндірісінің тоқтатылғанын ескеретін, моральдық тозу факторының мәні Им2   20%-ға тең.

Автокөлік құралының бұрын жол-көліктік оқиғаға  түсуін (бағалау мерзіміне дейін) ескеретін, моральдық тозу факторының мәні  Им3   5%-ға тең.

Автокөлік құралының меншік иелерінің санын  ескеретін, моральдық тозу факторының мәні (егер 4-адамнан кем болса)  0%-ға, басқа жағдайда 20%-ға тең.

Техникалық  жағдайын ескере отырып, көлік құралының  қалдық құнын есептеу Әдістемесінің  мәліметтері бойынша  Mercedes-Benz  300 SE 2.8  жеңіл автомобилін өндіру 2000 жылы тоқтатылды. Бағалау мерзімінде автомобильді өндірістен алып тастаудан 10 жыл өтпеген болса, бағалау мерзімінде автомобильді өндірістен алып тастауын ескеретін, моральдық тозудың бірінші факторын келесі формуламен есептейді:

 

Им1 = 2 * Ттоқ = 2 * 4 = 8 %.

 

Көлік құралының  автобөлшектерін өндіруді тоқтатуды  ескеретін моральдық тозу факторы  Им2 = 0 %, өйткені “Калькуляция” анықтағышының мәліметтеріне сәйкес Mercedes-Benz  300 SE 2.8  жеңіл автомобилінің автобөлшектерін өндіру тоқтатылмаған. Аталған автобөлшектерді Алматының автобөлшектер нарығында немесе Мәскеу қаласына тапсырыс беру арқылы сатып алуға болады. Бұрын автокөлік құралының жол-көліктік оқиғаларға түсуін ескеретін моральдық тозу факторы (тапсырыс берушінің өтінішінде көрсетіледі), Им3 = 5 %. Меншік иесінің санын ескеретін моральдық тозу факторы Им4 = 0 %, өйткені бағаланып жатқан автомобильдің меншік иелерінің саны 1.

Бағалау мерзімінде автокөлік құралының  моральдық тозуын  есептеу.

Им = 13 %.

6. Бағалау мерзімінде қосымша жабдықты орнату арқылы, бірақ базалық жинақтаудың агрегаттарын ауыстырусыз автокөлік құралын қайта жабдықтауды ескеретін құраушыны есептеу6-кестеде сәйкес жүргізіледі:

 

6-кесте
№	Қосымша орнатылған жабдық
	Атауы	Орнату шығындарын қосқанда, жаңа түріндегіқұны  Сj  , мың теңге	Табиғи тозу Иj  , %
1	Автотелефон (антенна мен орнатуға арналған жабдықты қосқанда)	86,4	30
2	Жүксалғыштағы мини-тоңазытқыш	46,08	30

 

Бағалау мерзімінде қосымша жабдықты орнату арқылы, бірақ базалық жинақтаудың  агрегаттарын ауыстырусыз автокөлік  құралын қайта жабдықтауды ескеретін  құраушыны есептеу:

86,4 * (1-30/100) + 46,08 * (1-30/100) = 60,48 + 32,26 = 92,736 мың теңге.

 

7. Бағалау мерзімінде істен шығу, ақаулылық пен эксплуатацияляқ дефектілерін жою Сэд  құнын есептеу.

Жөндеу бойынша жұмыстардың құны 7-кестеге сәйкес есептеледі.

 

7-кесте
№	Жөндеу бойынша жұмыстар
	Атауы	Еңбек сиымдылығы, нормо-сағ	Бір нормо-сағаттың құны, теңге	Жұмыстар құны, теңге
	Капоттың бояуы	2,б	4800	12480
	Есік бекітпелерін дәлдеу	0,3	4800	1440
	Тежуіш шлангілерді ауыстыру	1,5	4800	7200
	Фараларды ауыстыру	0,7	4800	3360

Жөндеу  бойынша жұмыстардың құны 24480 теңгеге  тең.

Қосалқы бөлшектерінің құны 8-кестеге сәйкес есептеледі.

8-кесте
№	Қосалқы бөлшектер
	Атауы	Саны, бірлік	Бірлік құны, теңге	Құны, теңге
1	Фара	1	18240	18240
2	Тежеуіш шлангілер	4	1920	7680

 

Қосалқы бөлшектерінің құны 25920 теңге.

Материалдардың  құны 9-кестеге сәйкес есептеледі.

9-кесте
№	Материалдар
	Атауы	Құны, теңге
1	Тежеуіш сұйықтығы	1248
2	Бояу материалдары	19200

 

Материалдардың  құны 20448 теңге.