Piotr Skarga - życie i twórczość

Київський національний університет ім.. Т. Шевченка

Інститут філології

 

 

 

 

 

 

Реферат

на тему:

«Piotr Skarga - życie i twórczość»

 

 

Виконала: студентка 2 курсу

польської групи

Мартинюк Олена 

 

 

 

 

 

 

Київ-2012

Piot Skarga urodził się w 1536 roku w Grójcu, miejscowości położonej w pobliżu Warszawy. Pochodził z rodziny szlacheckiej, posługującej się nazwiskiem Powęski. W latach 1552-1555 studiował w Akademii Krakowskiej, gdzie uzyskał stopień bakałarza. Po zakończeniu studiów objął kierownictwo szkoły parafialnej przy kościele św. Jana w Warszawie. Najprawdopodobniej w roku 1564 przyjął święcenia kapłańskie, po czym został kanclerzem kapituły we Lwowie, gdzie dał się poznać jako żarliwy kaznodzieja, zwalczający innowierstwo.  
 
 
Ważnym wydarzeniem w jego życiu okazał się wyjazd na dalsze studia do Rzymu, tu autor Kazań sejmowych wstąpił do jezuitów. Powrót do kraju nastąpił w roku 1571. Teraz Skarga uczył w szkołach w kolejnych miastach: Pułtusku, Jarosławiu, Poznaniu i Lwowie. W Wilnie objął stanowisko rektora kolegium jezuickiego, a piastował ten sam urząd w Akademii. W roku 1588 został powołany na stanowisko kaznodziei nadwornego króla Zygmunta III Wazy. Obowiązek ten pełnił do końca swoich dni. Zmarł w roku 1612 w Krakowie. 
 
Piotr Skarga był wybitnym kaznodzieją, polemistą oraz hagiografem. Wiele z jego dzieł cieszyło się ogromną popularnością wśród jego współczesnych, natomiast dzisiejsi historycy literatury zaliczają żarliwego kaznodzieję do najwybitniejszych twórców prozy polskiej epoki Renesansu. 
 
Najważniejsze dzieła Piotra Skargi 
 
1577 (Wilno) - O jedności Kościoła Bożego pod jednym pasterzem i o greckim od tej jedności odstąpieniu – rozprawa debiutancka 
 
1579 Żywoty świętych – jedno z najsłynniejszych dzieł Skargi, cieszące się ówcześnie olbrzymią popularnością (8 wydań za życia autora) 
 
1592 Upominanie do ewanjelików 
 
1595 Proces konfederacyjej  
 
1597 Synod brzeski  
 
1597 Kazaniach na niedziele i święta całego roku wraz z nimi opublikowano po raz pierwszy Kazania sejmowe  
 
1603 Roczne dzieje kościelne przeróbka początkowych tomów dzieła kardynała Cesare Baromiusa z roku 1198 
 
1606 Żołnierskie nabożeństwo  
 
1607 Dyskurs na konfederacyją  

Kazania sejmowe Piotra Skargi po raz pierwszy zostały opublikowane w roku 1597 w tomie zatytułowanym Kazaniach na niedziele i święta całego roku. Według tradycji miały być one wygłoszone w trakcie sejmu 1597 roku. Dziś wiemy, że Kazania sejmowe nie zostały wtedy zaprezentowane publicznie, a tytuł tego dzieła jest wynikiem konwencji. Jak podaje Jerzy Ziomek (s. 406) :

Kazanie było gatunkiem publicystycznym o specyficznych cechach, wśród których najważniejszą rolę odgrywał podmiot nauczający, czerpiący uprawnienie nie ze społecznego nadania, lecz z reprezentacji nauczającego urzędu Kościoła.

 
Kazań sejmowych powstało osiem, przynoszą one ocenę ówczesnej sytuacji w Rzeczypospolitej. W kolejnych kazaniach Skarga wylicza i charakteryzuje sześć najgroźniejszych chorób, które trawią jego ojczyznę:

Kazanie pierwsze. Na początku sejmu przy ś. Mszy sejmowej;

Kazanie wtóre. O miłości ku Ojczyźnie i o pierwszej chorobie Rzeczypospolitej, która jest z nieżyczliwości ku Ojczyźnie;

Kazanie trzecie. O drugiej chorobie Rzeczypospolitej, która jest z niezgody domowej;

Kazanie czwarte. O trzeciej chorobie Rzeczypospolitej, która jest naruszenie religijej katolickiej przez zar

Z kazań wyłania się wyraźny program społeczno-polityczny. Do najważniejszych postulatów Skargi należy wzmocnienie władzy królewskiej, która jednak miała być podporządkowana Kościołowi. Uważał, że należy ograniczyć pozycję sejmu w państwie oraz ukrócić przywileje szlacheckie. Twierdził, że tak samo jak ciało Kościoła składa się z różnych, nie zawsze tak samo ważnych, członków, tak w Rzeczypospolitej powinna panować swoista konieczna nierówność. Postulował usprawnienie sądownictwa, potępiał szlachecką anarchię, mężobójstwo i ucisk chłopów. 
 
Kazania sejmowe nie miały istotnego wpływu na współczesność Skargi, odegrały jednak istotną rolę w XIX wieku, czyli w okresie zaborów, kiedy to zaczęto je interpretować jako zapowiedź wielkich narodowych nieszczęść. Skarga został uznany przez romantyków za natchnionego proroka. 

Kazanie o miłości ku ojczyźnie i o pierwszej chorobie Rzeczypospolitej, która jest z nieżyczliwości ku Ojczyźnie czyli kazanie wtóre ze zbioru Kazań sejmowych Piotra Skargi zostało poprzedzone mottem z Ewangelii św. Jana:

To wam rozkazuję - mówi Pan Jezus - abyście się społecznie miłowali. Pokój mój daję wam, pokój mój zostawuję wam.

 
Kazanie rozpoczyna się od stwierdzenia, że na świecie nie ma nic trwałego. Tak jak ludzkie ciało zapada na choroby, tak i królestwa bywają przez nie toczone, ale można im przeciwdziałać dzięki pomocy Boskiej. Aby wyleczyć niemoc królestwa, trzeba poznać jego choroby. Polskę trawi sześć chorób: „nieżyczliwość ludzka ku Rzeczypospolitej i chciwość domowego łakomstwa”, „niezgody i roztyrki sąsiedzkie”, „naruszenie religiej katolickiej i przysada heretyckiej zarazy”, „dostojności królewskiej i władzej osłabienie”, „prawa niesprawiedliwe”, „grzechy i złości jawne, które się przeciw Panu Bogu podniosły i pomsty od niego wołają”. 
 
Pan Jezus odchodząc dał nam dwa przykazania: abyśmy się wzajemnie miłowani i pokój między sobą zachowywali. Jeden nakaz wynika z drugiego, a obowiązkiem naszym jest szerzenie miłości i pokoju. Szeroka (np. pomiędzy królami) miłość i zgoda prowadzi do pokoju i szczęścia na całym świecie.  
 
Zobowiązani jesteśmy miłować przede wszystkim ojczyznę, bo ona jest naszą matką, która nam uchowała wiarę katolicką i obroniła nas od herezji. To ona dała nam również wolność i pokój, dzięki której nie cierpimy pod rządami tyranów. Wszystkie nieszczęścia powodujemy sami, nie egzekwując praw. Opływamy w dostatki – dary ojczyzny. 

A u was pokój i dostatki, które z niego rostą, w próżne się  utraty obraca, w zbytki i w gnoje, a zamki puste, wieże próżne, drugie się obalają i gniją. Na przyszłe wojny i niepokoje oka nie macie. Dosyć wam ta matka pokojem takim ukazuje, do czego byście się pokwapiać mieli, póki czas jest. Bo zda mi się, iż się już od niewdzięcznych ten tak bogaty pokój oddali i przerwie.

 
Ojczyzna jest podobna do okrętu, który niesie wszystkich z rodzinami i majątkiem, każdy jest za niego na równi odpowiedzialny i powinien być gotów oddać zdrowie i życie, by go bronić, podobnie jak czynili to biblijni monarchowie. U nas jednak każdy patrzy przede wszystkim na swoje dobra, zamiast myśleć o ojczyźnie. Przecież jak ona zatonie, to i my pójdziemy na dno z całym dobytkiem. Ponadto jeden stan uciska drugi. Nawet poganie wiedzą (z samego rozumu), że czasem trzeba swoje poświęcić by chronić ogółu: 

Widzieli, iż ręka na obronę głowy rada ranę i ucięcie cierpi, aby wszytko ciało nie umierało. Widzieli, iż lepiej sto zdradziec zgubić, aby wszytka ojczyzna nie ginęła. Widzieli, iż dla lepszego rodzaju jedne gałęzie ucinają, aby drugie lepiej rodziły. Jeden się żałować dla wszytkich nie ma. Tak też człowiek jeden dla pożytku pospolitego żałować się i majętności swojej nie ma. A my, cośmy od Chrystusa w takiej szerokiej miłości nauką i przykładem jego wyćwiczeni są, słabszy i ozięblejszy ku bliźnim być mamy? Nie daj. Boże!

 
 
Powinniśmy brać przykład z pogan, którzy potrafią miłować ojczyznę i troszczyć się o nią, mimo że nie czeka ich za to zapłata w niebie. Nie powinniśmy najmować się za pieniądze do obrony kraju, bo przyjaciel kupiony za pieniądze jest niepewny, poza tym cnota nie powinna pracować dla zysku.

Jeśli Pan Bóg płacić ma i tu na świecie chce, królewskie serce obróci abo skądinąd mu nagrodę poda. Jeśli nie chce, dosyć nam na zapłacie po śmierci. I sam dobry uczynek, gdy się przez nas komu, a zwłaszcza wszytkim, dobrze czyni, ma swoje serdeczną zapłatę i pociechę wnętrzną wielką.