Интернет және оның мүмкіндіктері

Келесі терезеде электрондық поштаңызды жазып әр қарай (Далее) батырмасын басып.

Енді сізге электрондық пошта серверін орнату қажет. Алдымен сізге поштаны қабылдайтын хаттамасын анықтап алу керек. POP3 хаттамасының мүмкіндігі шектеулі, қазіргі кезде көптеген почталық серверлері  IMAP хаттамасын пайдалануды ұсынады. Поштаны жөнелту хаттамасы болады.

Хаттамалардыорнатып болған соң, сіз  жүйеге қосылу үшін жазбаларды тіркеу атын және жасырын сөзді енгізу қажет. Жазбаларды тіркеу жолына өзіңіздің толық почта жәшігінің адресін көрсетесіз, мысалы,  umitker@hotbox.ru, жасырын сөзге пошта жәшігіндегі жасырын сөзін енгізу керек.

Барлығын орнатып болған соң, Дайын (Готово) батырмасын шертесіз.

Бұнымен поштаны баптау аяқталған жоқ.

Жазбаларды тіркеуін баптап болған соң, қайтадан сізге сол жазбаларды тіркеу терезесін қайта ашып, одан құрылған пошталық жазбаларды тіркеуін белгілеп, Қасиеттері (Свойства) батырмасын шерткенде құрылған пошталық жазбаларды тіркеуінің қасиеттер терезесі ашылады.

Бұл терезеде сізге Қолданушының растауын тексеруі (Проверка подлинности пользователя) алдына белгіше орнатуыңыз керек, содан  кейін баптау (Настройка) батырмасын шертіп почтаны жөнелту серверін анықтайсыз. Яғни кіру үшін олдану (Использовать для входа) дегенді белгілеп жазбаларды тіркеу жолына поштаңыздың толық  атын енгізесіз, ал жасырын сөзге пошталықжәшіктегі сөзді енгізіп ОК батырмасын шертесіз.

Енді сервердегі поштаңызды бірнеше серверге орнатуға болады. Тек пошта жөнелту кезінде жеке жазбаларды таңдайсыз, мысалы, umitker@mail.kz, umitker@hotbox.ru.

Осымен Microsoft Outlook Express программасы  баптау аяқталды.

1.3.World wide web қызметі

 

Интернеттегі қызмет түрлері көп, солардың ішіндегі ең жиі пайдаланылатыны  – World Wide Web жүйесіндегі мәліметтерді көріп керектісін алу қызметі. WWW немесе веб ортасындағы мәліметтер қызықты, әрі көрнекті және алуан түрлі болып келеді, онымен жұмыс істеу де қиын емес, қарапайым түрде кез келген адам орындай алады.  WWW қызметі тұтынушыларға бір бірімен байланысқан өте көлемді гипермәтіндік құжаттарды көрсетуді жүзеге асырады. Құжаттар ішінде мәтіндік ақпарат, графикалық бейне-суреттер, аудио-және бейнемәліметтер, бұған қоса басқа ақпараттарға да көптеген сілтемелер бар. Осындай құжаттарға кез келген адам қалаған кезінде қол жеткізе алуы үшін web – парақтардағы мәліметтер Интернетке тұрақты қосылып тұрған web – серверлерде сақталады.Бір тақырыпқа арналып, бір-бірімен байланысқан парақтар жиыны web – сайт деп аталады. Жай сайт бірнеше парақтардан тұрады, ал бірақ көлемді мәліметтері бар және жиі қаралатын сайттар құрамында жүздеген парақтар бола береді.

Браузерлер

World Wide Web жүйесін аралап көруді  жүзеге асыратын арнайы программалық  жабдықтамалар – web – браузерлер  болады.Бүгінгі күнге дейін ең  кең таралған браузерге Microsoft компаниясының Internet Explorer программасы жатады, ол Windows нұсқаларының кез келгенінің құрамында бар.

Браузермен жұмыс істеу өте  қарапайым боп келеді, оның адрестік өрісіне web – сайт немесе басты парақ  адресін енгізіп, Enter пернесін басу жолымен Интернет арқылы сол адрестегі web – парақ мәліметі алынып, экранда бейнеленеді. Интернетке қосылу жылдамдығы мен web – сервермен байланысу сапасына қарай және де парақ мәліметі көлеміне (көлемі парақтағы суреттер саны мен сапасына тәуелді болады) байланысты экранға керекті мәлімет бірнеше секундтан бірнеше минутқа дейін созылады.

Гиперсілтемелер

Желідегі керекті ақпаратты  іздеу бір парақтан екінші параққа, одан үшінші параққа, т.с.с. ауысу жолымен  жүргізіледі. Егер солардың әрқайсысының адрестерін теріп отыру керек  болса, оған көп уақыт кетер еді. WWW негізінде басқа парақтарға жылдам ауысу ісін атқаратын тиімді механизм жатыр. Оны гиперсілтемелер деп атайды, ондай сілтемелер белгіленген мәтін сөздері арқылы немесе суреттерді таңдау жолымен де атқарыла береді. Белгіленген сөздер асты сызылып басқа түспен ерекшеленеді, суреттер де басқалардан айрықшалау түсте болады. Курсорды сондай ерекшеленген сөздер мен суреттерге алып барған кезде, ол сұқ саусағы тікейтілген қолды бейнелеп көрсетеді. Сол сәтте сілтеме көрсетіп тұрған web – адрес Internet Explorer программасы экранының төменгі жағында орналасқан қалып қатарында көрсетіліп тұрады.

2. Интернетте жұмыс істеу

 

Компьютерді Интернетке қосу үшін, оны  тұрақты IP адресі бар басқа компьютермен байланыстыру қажет. Осындай байланыстыруға мүмкіндік беретін арнайы мекемелер Интернет қызметін жеткізушілер немесе сервис-провайдерлер деп аталады. Мысалы, Алматы қаласында Интернет трейнинг орталығы, Nursat S$G Communications, Parasang, Қазақтелеком, Астел Арна Спринт т.с.с. сервис-провайдерлер жұмыс істейді.

Көбінесе, мұндай мекемелер коммерциялық болғандықтан, Интернетке қосылуды келсім шарт бойынша жүргізеді.

Ірі мекемелер Интернетке жергілікті желілерін тұрақты түрде қосып, өздері Интернеттің бір бөлігі болады. Кішігірім мекемелер мен жеке адамдар Интернетке, провайдер мекемелер арқылы, мысалы телефон линиясы бойынша қосла алады.

Модем - компьютерді телефон линиясы бойынша Интернет желісіне қосуға арналған арнайы құрылғы. Оның атқаратын қызметін модуляциялау (цифрлық сигналдарды аналогтық сигналдарға айландыру) және демодуляциялау (аналогтық сигналды цифрлық сигналдарға айландыру) болып табылады.

 Интернетте жұмыс істеу дегеніміз- шындығына келгенде толығыме алғандағы Интернетте емес, тек оның көптеген қызмет түрлерінің біреуіне жұмыс атқару.

Қарапайым тілмен айтсақ, қызмет түрі деген қандай да бір ережелерге сай өзара қарым-қатынаста болатын хаттама деп аталатын программалар жұбы. Осы жұптың программасының біреуі сервер, екіншісі - клиент деп аталады.

Әрбір қызмет түрінің әр алуан хаттамалары  бар. Интернеттің қызмет түрлерінің хаттамалары қолдамбалы хаттамалар деп аталады. Мысалы, Интернетке файлдарды жіберу үшін арнайы FTP қолданбалы хаттамасы пайдаланылады. Сәйкесінше, Интернеттен файл алу үшін мынадай іс-әрекеттер жасау қажет.

Компьютерде FTP клиенті болып табылатын программа орнату;

FTP қызметін ұсынушы сервермен байланыс орнату.

Тағы бір мысал, электрондық  почтаны қолдану үшін хабары жіберу және қабылдау хаттамалары қажет. Ол үшін почталық клиент программасы компьютерге  орнатылады және поталық серверме байланыс түзіледі.

Интернет жағынан World Wide Web қызметі  жұмысын серверлік программалық құралдар - Web-серверлер қамтамасыз етеді. Қолданушы жағынан бұл қызметті клиенттік программалар – Web - браузерлер атқарады.

Ең көп тараған браузерлер- Internet Explorer, Netscape Navigator, Opera. Барлық браузерінің басқалардан ерекшелігі, ол Windows 98 операциялық жүйесімен бірге қойылады және оның бөлінбейтін компоненті болып табылады.

Internet Explorer браузерін іске қосу үшін

 Іске қосу       Программалар      Internet Explorer  (Пуск        Программы         Internet Explorer) командасын орнату қажет.

Егер Интернетпен байланыс жоқ  болса, экранда байланыс орнатуы  басқару сұхбат терезесі пайда болады. Байланыс орнату мүмкін емес жағдайда, бұрынғы жүктелген Web- құжаттарды көру мүмкіндігі сақталады.

Егер байланыс бар болса, онда программа  баптауы бойынша таңдалған бастапқы бет экранда пайда болады.

3. Интернетте мәліметтерді іздеу

 

21 ғасыр басында Интернет жүйесінің  Web-қорлары бір миллиардқа жуық Web – парақтардан тұрады. Ол соңғы жылдары өте қарқынды екпінмен өсіп келеді. Шамамен Web – парақтар 3-4 млрд-қа жеткенде оның ары қарай ұлғаюына IP- адрестері өрістерінің толып кетуіне байланысты шек қойылады. Мүмкін оған дейін адрестерікеңейтілген Интернет - 2 жүйесі шығатын болар.

 Интернет жүйесінде мәліметтерді  іздеуге арналған арнайы программалар  бар. Көбінесе іздеу қызметтерін  көлемді мәліметтерді сақтай  алатын серверлік компьютерлерінде  қуатты іздеу жүйелері орналасқан  компаниялар жүргізеді. Іздеу  қызметі тегін атқарылады, дегенмен оны ұйымдастыру бизнестің ең пайдалы түріне жатады. Бірнеше жыл ішінде Yahoo!, Alta Vista, Inkomi іздеу жүйелерінің ұйымдастыру жобаларының бюджеті 10-15 мың долларлық көлемді қамтиды, ал олардың қазіргі бағасы 15 миллионнан кем түспейді.

Іздеу жүйесінің негізі.

World Wibe Web мәліметтерінің тұтынушылары үлкен кітапхананың оқырмандары сияқты. Кітапхана қаншалықты үлкен болған сайын, оның ішінен керекті кітап табуға қиын болатыны  белгілі емеспе? Сондықтан жұмысты жеңілдету үшін әр түрлі салалар бойынша арнайы каталогтар дайындалды.

Желідегі керекті мәліметті  табу ісін арнайы іздеу жүйелері қамтамасыз етеді.

Интернетті пайдалану үшін осы  іздеу жүйесін дұрыс қолдана  білу керек. WWW қорлардағы іздеу жүйелері жұмысы гиперсілтемелер арқылы байланысқан HTLM-тіліндегі құжаттарға негізделген. Іздеу жүйесіне сұраныс бергенде, қандай сөз тіркестерін табу керек екендігін көрсетеміз. Олар табылғаннан кейін экранға сол Web - құжаттар тізімі шығыды, қажеттілерін қарап шыға отырып, өте керектілерін өз компьютерімізге көшіріп аламыз немесе адрестерін есте сақтаймыз.

Осылай атқарылатын жұмыс нәтижесінің  бірдейлігіне қарамастан (тұтынушы гиперсілтемелер  тізімін алады), іздеу қызметтерінің  жұмыс істеу ерекшеліктері әр түрлі болуы мүмкін.

Іздеу каталогтарын құрастыру

Іздеу каталогтары кітапханадағы кәдімгі каталогқа ұқсайды. Іздеу каталогының бірінші бетінде өзімізге керекті тақырыпты таңдаймыз да, осы тақырыпқа байланысты мәліметтердің керектілерін ішкі категориялардан іздеп, Web-парақтардың тұрақты тізімін алуға тырысамыз.

“Адам факторы” іздеу каталогіндегі ең негізгі элементтердің бірі. Каталогқа мәліметтер қолмен енгізіледі. Қазір Yahoo-да 50-ге жуық редакторлар қызмет істейді. Олар әр күн сайын Web - парақтардағы қоғамға қызықты, өзекті тақырып болатын құнды мәліметтер көзін тауып, соларды каталогтарға енгізеді. Іздеу жүйелері өз редакторлары жұмысынан басқа Web - құжатпен бірге келген мәліметтерді де қолданады. Мысылы, жалпы ереже бойынша, кез келген  Web -парақ авторы (иесі) арнайы анкета толтырып, өз тақырыбы бойынша түйінді сөздерді көрсетіп, оны сервер адресіне жіберуі тиіс. Бірақ ол іздеу жүйесіне кіретін ұғымдарды қамту жайлы толық кепілдік бере алмайды, оның үстіне кез келген іздеу жүйесі өз катологін бір күндік мәліметтермен толтыруға тиісті емес. Оған қоса мәлімет берушілер көбінесе қажет емес ұғымдарда немесе қате ресурстар адресін көрсетеді. Сондықтан Yahoo! қызметкерлері алынған ақпараттарды тексеріп, саралап барып өз каталогтарына қосады. Yahoo жүйесінің мәртебесі биіктігінің құпиясы – олардың мәліметтерді іздеп оның ішінен ең құндысын ғана теріп алатындығында болып саналады.

Каталогты құрастырудың басқа бір  тәсілін Open Directory (dmoz.org) іздеу жүйесі қызметі көретеді. Қор катаолгтарының кеңейтілу көзі ретінде олар өз еркімен  өздеріне керекті Web - парақтарыды қарап, солардың тізімдерін құрастырып,соларға орталық серверден сілтеме жасай алатын мәлімет құрастырушылардың каталогтарын қосып алып отырады. Осындай өз еркімен тегін көмек берушілер саны көбейіп келе жатқандықтан, бұл қызмет түрінің де Yahoo! жетістігін қайталайтын толық мүмкіндігі бар. Алайда еркін көмекшілер жұмыстың сапалығын қалыптастырмайды, сол себепті Yahoo!–ға сапа жағынан тең келетін каталогтар тез арада пайда болмайтын сияқты.

 

Қорытынды

Планетамыздың кез келген нүктесiндегi ауа райын, ақпараттық агенттiктiң соңғы жаnалықтарын бiлгiңiз келсе Интернет жaрдем беруге aзiр. Шалғай елдерге сапар шексеңiз сiзге қажет елмен, қаламен, қонақ үймен таныса аласыз.Интернеттен ғалым да, бизнесмен де, компьютерлiк ойын әуесқойы да, бәрi-бәрi қажет ақпарат  таба  алады. Интернет күнделiктi тұрмыс пен жұмыстың   айнымас құралына  айналып  келедi.

Интернеттің негізі АҚШ-да жасалғанымен, оның нақты қожайыны жоқ. Әрбір үкімет, компания, университет ақпараттық қызмет ұсына отырып , бұл желінің тек  қана өз бөлігіне иелік жасайды.

Алайда, Интернетке жеке дара ешкім  де қожалық жасай алмайды. Сондықтан  ол шын  мәнінде  адамзаттың  әлемдік  қазынасы болып табылады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қолданылған әбедиеттер тізімі

 

1. Г.Ә Жапарова “Информатика негіздері” Алматы экономика 2006ж
2. К.М Беркінбаев “Информатика негіздері” Алматы заң әдебиет 2006ж
3. “Информатика негіздері” ғылыми әдістемелік журнал №1, 2007ж
4. “Информатика негіздері” ғылыми әдістемелік журнал №1, 2005ж
5. “Информатика негіздері” ғылыми әдістемелік журнал №1, 2001ж
6. “Информатика негіздері” ғылыми әдістемелік журнал №2, 2001ж
7. Егемен Қазақстан 2002ж 27 шілде
8. Отан сақшысы 2002ж №5
9. Заман Қазақстан
10. Қазму хабаршысы журналистика сериясы №7
11. Семей таңы 2002 №37
12. Дидар 2000ж, 2003ж
13. Үкімет жаршысы 2001ж №7
14. Алматы ақшамы 2001
15. Алтын орда 2001ж №5
16. Е.Қ Балапанов, Б.Б Бөрібаев, А.БДәумтқұлов “Информатикадан 30 сабақ”  Алматы 2003ж
17. Камардирнов оқулық