Delphi ортасында тестілеу бағдарламасын құру жобасы

    Объектілер бақылаушы терезенің жоғары жағында форманың атауы және формадағы орналасқан барлық компоненттержәне оларға қолданылған оқиғалар тізімі орналасып тұрады.

 

 

3. Программалар коды терезесі

 

Код терезесі – программа мәтінін құрып, жөндеуге арналған. Бұл мәтін арнайы ереже бойынша құрылады және программаның жұмыс алгоритмін сипаттайды. Мәтінді жазу ережелерінің жиынтығы порограммалау тілі деп аталады. Delphi жүйесінде Объект Pascal программалау тілі тағайындалады. Ол кеңінен таралған Pascal тілінің кеңейтілген, жетілдірілген нұсқасы, оны алғаш рет швейцариялық ғалым Н.Вирт 1970 жылы ұсынған және оны Borland коорпорациясының қызметкерлері жетілдірді (олардың құрған тілдері Turbo Pascal, Borland Pascal және Object Pascal деп аталады).

Ең алғашқы Код терезесінде толыққанды Windows терезесі ретінде бос форманы басқаруды қамтамасыз ететін алғашқы шағын мәтін шығады. Жобамен жұмыс барысында программист оған программаны басқаруды жүзеге асыратын алғашқы толықтырулар жасайды.

 

 

 

2.4 Тест бағдарламасының  блок-схема алгоритмін  өңдеу

 

 

 

 

 

 

 

 

                Иә                                                            Жоқ

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2.5 Тестілеу  жүйесін құру

 

Бағдарламаны құру үшін, SpeedButton1, SpeedButton2, SpeedButton3 компаненттерін алып, форма бетіне салдым. Содан соң комноненттердің Properties – қасиеті арқылы тақырыбын (Caption) өзгерттім. Кейін ол компоненттерге төмендегідей процедуралар енгізеді.

 

procedure TForm3.SpeedButton1Click(Sender: TObject);

begin

Form2.Show;

Form3.Hide;

end;

 

procedure TForm3.SpeedButton2Click(Sender: TObject);

begin

Form4.Show;

Form3.Hide;

end;

 

procedure TForm3.SpeedButton3Click(Sender: TObject);

begin

Form5.Show;

Form3.Hide;

end;

 

procedure TForm3.FormClose(Sender: TObject; var Action: TCloseAction);

begin

Form1.Show;

Form3.Hide;

 

end;

Нәтижесінде форма бетінен төмендегідей нәтиже көруге болады:

 

Сурет 2.4 Тестілеу  жүйесінің  бастапқы бет терезезесі

 

Келесі, төртінші форма бетіне BitBtn, Label, Image, Bevel, SpeedButton, Timer объектілерін орналастырганнан кейін форма беті мынадай бейнеде болады.

 

 

Сурет 2.5 Тестілеу  жүйесінің  ішкі түрі

 

Timer объектісінің процедурасын орындатқанда Edit1компонетінен уақыт көрсеткішін, Edit2 компонетінен тест тапсырмасының басталған уақыты, ал Edit3 компонетінен тест тапсырмасын орындауға кетекен уақытты көреміз.:

Рrocedure TForm5.Timer1Timer(Sender: TObject);

begin

Edit1.Text := TimeToStr(Now);

Edit3.Text := TimeToStr(StrToTime(Edit1.Text)-StrToTime(Edit2.Text));

end;

 

procedure TForm5.Edit2Change(Sender: TObject);

begin

 

end;

 

procedure TForm5.Edit1Change(Sender: TObject);

begin

 

end;

Бағдарламаны орындау барысында форма бетінен төмендегідей нәтиже шығарады:

 

 

Сурет 2.6  Тест тапсырмасының уақыт мезгілін анықтайтын терезе

 

 

BitBtn6 компонентінің Caption қасиетін «А»  деп өзгертіп оған процедурасын  жазамыз:

 

procedure TForm5.BitBtn6Click(Sender: TObject);

begin

if k=9 then n:=n+1;

if k=11 then n:=n+1;

if k=12 then n:=n+1;

end;

 

BitBtn5 компонентінің Caption қасиетін «с» деп өзгертіп оған процедурасын жазамыз:

 

procedure TForm5.BitBtn5Click(Sender: TObject);

begin

if k=2 then n:=n+1;

if k=3 then n:=n+1;

if k=4 then n:=n+1;

if k=6 then n:=n+1;

if k=8 then n:=n+1;

if k=10 then n:=n+1;

if k=14 then n:=n+1;

if k=15 then n:=n+1;

end;

 

 

BitBtn1 компонентінің Caption қасиетін «D»  деп өзгертіп оған процедурасын  жазамыз:

 

procedure TForm5.BitBtn1Click(Sender: TObject);

begin

if k=1 then n:=n+1;

if k=7 then n:=n+1;

if k=13 then n:=n+1;

end;

 

BitBtn3 компонентінің Caption қасиетін «Шығу»  деп өзгертіп оған процедурасын  жазамыз:

 

procedure TForm5.BitBtn10Click(Sender: TObject);

begin

Form3.Show;

Form5.Hide;

end;

Бағдарламаны орындау барысында форма бетінен төмендегідей нәтиже береді. Мысал «Сурет 2.7» келтірілген.

 

 

 

Сурет 2.7 Шығу батырмасы

 

BitBtn3 компонентінің Caption қасиетін «Нәтиже»  деп өзгертіп оған процедурасын  жазамыз:

procedure TForm4.BitBtn3Click(Sender: TObject);

begin

Label2.Caption:= ''+ inttostr(n) + '  дұрыс жауап бердіңіз';

end;

Бағдарламаны орындау барысында форма бетінен төмендегідей нәтиже алдым

 

BitBtn7 компонентінің Caption қасиетін «>>»  деп өзгертіп оған процедурасын  жазамыз:

procedure TForm4.BitBtn7Click(Sender: TObject);

begin

k:=k+1;

if k=1 then begin richedit1.Lines.LoadFromFile('тест1\11.rtf');end;

if k=2 then begin richedit1.Lines.LoadFromFile('тест1\12.rtf');end;

if k=3 then begin richedit1.Lines.LoadFromFile('тест1\13.rtf');end;

if k=4 then begin richedit1.Lines.LoadFromFile('тест1\14.rtf');end;

if k=5 then begin richedit1.Lines.LoadFromFile('тест1\15.rtf');end;

if k=6 then begin richedit1.Lines.LoadFromFile('тест1\16.rtf');end;

if k=7 then begin richedit1.Lines.LoadFromFile('тест1\17.rtf');end;

if k=8 then begin richedit1.Lines.LoadFromFile('тест1\18.rtf');end;

if k=9 then begin richedit1.Lines.LoadFromFile('тест1\19.rtf');end;

if k=10 then begin richedit1.Lines.LoadFromFile('тест1\20.rtf');end;

if k=11 then begin richedit1.Lines.LoadFromFile('тест1\21.rtf');end;

if k=12 then begin richedit1.Lines.LoadFromFile('тест1\22.rtf');end;

if k=13 then begin richedit1.Lines.LoadFromFile('тест1\23.rtf');end;

if k=14 then begin richedit1.Lines.LoadFromFile('тест1\24.rtf');end;

if k=15 then begin richedit1.Lines.LoadFromFile('тест1\25.rtf');end;

end;

Бағдарламаны орындау барысында форма бетінен төмендегідей нәтиже береді.

 

 

Сурет 2.8 Келесі  сұраққа  шығу батырмасы

 

BitBtn4 компонентінің Caption қасиетін «<<»  деп өзгертіп оған процедурасын  жазамыз:

procedure TForm4.BitBtn4Click(Sender: TObject);

begin

k:=k-1;

if k=1 then begin richedit1.Lines.LoadFromFile('тест3\11.rtf');end;

if k=2 then begin richedit1.Lines.LoadFromFile('тест3\12.rtf');end;

if k=3 then begin richedit1.Lines.LoadFromFile('тест3\13.rtf');end;

if k=4 then begin richedit1.Lines.LoadFromFile('тест3\14.rtf');end;

if k=5 then begin richedit1.Lines.LoadFromFile('тест3\15.rtf');end;

if k=6 then begin richedit1.Lines.LoadFromFile('тест3\16.rtf');end;

if k=7 then begin richedit1.Lines.LoadFromFile('тест3\17.rtf');end;

if k=8 then begin richedit1.Lines.LoadFromFile('тест3\18.rtf');end;

if k=9 then begin richedit1.Lines.LoadFromFile('тест3\19.rtf');end;

if k=10 then begin richedit1.Lines.LoadFromFile('тест3\20.rtf');end;

if k=11 then begin richedit1.Lines.LoadFromFile('тест3\21.rtf');end;

if k=12 then begin richedit1.Lines.LoadFromFile('тест3\22.rtf');end;

if k=13 then begin richedit1.Lines.LoadFromFile('тест3\23.rtf');end;

if k=14 then begin richedit1.Lines.LoadFromFile('тест3\24.rtf');end;

if k=15 then begin richedit1.Lines.LoadFromFile('тест3\25.rtf');end;

end;

2.6 Тестілеу бағдарламасының орындалуы

 

Delphi- де Run (Орындау) – жасалған тіркемелерді  іске қосуға, оған параметрлер  жолын беруге, жөндеу жүргізуге, тоқтау нүктелерін  беруге, адамдық   орындауларды  жүзеге асыруға, айнымалы мәндерін құруға және оларды өзгертуге мүмкіндік береді.

1. Үш нұсқаның бірін таңдау арқылы тест тапсырмаларына өте аламыз, Мұндағы Delphi бағдарламалау тіліне арналған сұрақтар берілген:

 

 

Сурет 2.9 Тест тапсырмасына  өту терезесі

 

2. Нұсқа таңдалған соң, тест тапсырмасы шығады, әрбір сұрақтарды шығару арқылы, яғни ілгері батырмасын басу барысында, келесі кезектегі сұрақтар ашылады. Олардың дұрыс жауабын басу арқылы, берілген сұрақтарға жауап бере алады:

 

Сурет 2.10 Тест тапсырмасын орындау терезесі

 

 

«Нәтиже» батырмасын басу арқылы, қолданушы  дұрыс жауаптар санын біліп, көзін жеткізе алады:

 

Сурет 2.11 Тест тапсырмасының  нәтижесін  көру терезесі

«Шығу» батырмасы программадан шығуға мүмкіндік береді.  

Қорытынды

Қазіргі кезде  компьютерлер  барлық адамдық қызметтерінде  керек. Олар процестерді автоматтандыруға көмектеседі. Бұл дипломдық жобада кез-келген пәндер бойынша қолдануға болатын тестілеу бағдарламасы ұсынылған.

Компьютерді пайдаланып, студенттер мен оқушыларды семестр, тоқсан ішінде бірнеше рет тестілеу - олардың ағымдық білімін бағалаудың негізгі әдістерінің бірі. Өзіндік жұмыстар, консультациялар ұйымдастыру және тест тапсырмаларын орындау студенттердің білім деңгейін көрсететіні сөзсіз. Соңғы кезде  тестілеу (сынақтау) маманды жұмысқа алу кезінде, мекеме қызметкерлерінің білім дәрежесін анықтауда және т.б. салаларда кеңінен қолдануда. Тестілеу жұмыстарын жүргізуде компьютерді пайдалану негізгі орын алып келеді.

Тест оқушы білімінің деңгейін ғана анықтап қана қоймайды, оның ойын жүйелеп, жылдам есептеуіне, логикалық ойлау, есептеу дағдыларының қалыптасуына, тез шешім қабылдау қасиетінің дамуына тиімді әсер етеді. Тест оқушының білімін дәрежесі қандай екендігін анықтайтын және ол білімді түрлі жағдайларда қолдана білуін тексеруге мүмкіндік беретін тиімді жол.

Бұл  дипломдық жобада «Арнаулы орта мектептегі пәндер бойынша бірыңғай тестілеу бағдарламасын құру»  бағдарламасы келтірілген. Бағдарлама Borland Delphi  бағдарламалау ортасы арқылы  жүзеге асырылады және Borland Delphi  ортасының компоненттері қолданады. Borland Delphi  қазіргі уақытта программалаудың ең танымал тілдердің бірі болып саналады. Borland Delphi  ең күшті мүмкіндіктерін оның ең негізгі алгоритмдік құрылымдарын  және жаңаша ақпараттық технология MS Office, Internet Explorer сияқты ресурстарды  бірлесіп пайдалану идеологиясын бойына жинақтаған.

Borland Delphi  Windows-та кәсіби деңгейлі интерфейсі бар қосымшалар жасауға мүмкіндік беретін тіл болғандықтан, бұл дипломдық жұмыста оның негізгі басқару элементтері және олардың қасиеттері мен оқиғалары туралы мәселелер қарастырылды. Себебі, интерфейстік қосымшаларды  қолдану  қазіргі заманның технологиясына қойылатын  талаптардың бірі болып табылады.

Borland Delphi  Бағдарламаның түрлі мүмкіндіктері қарастырылып, оларды өзімнің бағдарламама қолдандым. Берілген тапсырмалар арқылы және жобаның қойылған мақсаты барысында, жұмысымды аяқтадым. Тест бағдарламасын құру кезінде ешқандай қиындық туған жоқ.

Осы дипломдық жобада информатика пәні бойынша тест сұрақтарын енгізілген. Сондай-ақ, түрлі мүмкіндіктер қарастырып, тест бағдарлама безендірілді.

Сонымен қатар, әрбір пайдаланушы өз қажеттілігіне пайдалану мүмкіндігіне ие. Тест бағдарламасына  керекті сұрақтарды енгізіп, білімдері мен біліктіліктерін  тексере алады. Мұғалімге көмекші құрал ретінде ұсынуға болады. Бұл тест бағдарламасы арқылы  оқытушылар, өткен тақырыпты  немесе жаңа тақырыпты бекіту, сұрау  ретінде пайдаланып, оқушылардың білімін тексеріп отыруларына ең тиімді құрал. Әрі сабақта оқушылар үшін қызықты да тартымды өтеді. Сол сияқты оқушылардың немесе пайдаланушылардың білімін тексере отырып, ой-өрістерін дамытып, қызығушылықтарын да арттыруға болады. Себебі, қарапайым қағаз бетінде жазылған тесттен гөрі, арнайы бағдарламада жазылған тесттің ерекшелігі жоғары.

Алдағы уақытта осы тестілеу бағдарламасының   қолданысқа енетініне үлкен сенімімді білдіремін.

 

 

Қолданылған әдебиеттер:

 

1. Архангельский А.Я. Программирование в Delphi 6. – Москва -2000г.
2. Архангельский А.Я. Справочное пособие по Delphi 6 -Москва 2000г.
3. Баас Р. и другие. Delphi 6. Для пользователя.  - Киев, 2000г.
4. Бобровский В.А. Delphi 6. Начальный курс.  - СПб, 1998г.
5. Бобровский В.А. Delphi 6. Учебный курс.  - СПб, 2000г.
6. Байжұманов М.Қ., Жапсарбаева Л.Қ. Информатика.-Астана:«Эверо», 2004ж.-256 б.
7. А.Ә. Шайқұлова, С.Т.Аманжолова, Н.Т.Асқарова Бағдарламалық жасақтаманың қазіргі заманғы жабдықтары «Фолтант» баспасы/Астана-2007ж.11-13б.
8. Глушаков С.В., Клевцов А.Л. – Программирование в среде Delphi 7.0. ФОЛИО, 2003.
9. Глинский Я.Н., В.Е.Анохин, В.А.Ряжская – TURBO PASCAL 7.0 и Delphi. Учебное пособие. Москва – Санкт – Петербург – Киев. 2001.
10. Гусева А.И.Учимся программировать Pascal 7.0.-М:«Диалог-МИФИ»,2001г.-256 с.
11. Камардинов О.Есептеуіш техника және программалау.- Алматы: «Рауан», 1997ж.-421 б.
12. Культин Н. Б.-  Delphi в задачах и примерах. – СПб.: БХВ – Санкт – Петербург, 1999.
13. Культин Н. Б. – Программирование в TURBO PASCAL 7.0 и Delphi/ - СПб.:БХВ – Санкт – Петербург, 1999.
14. Культин Н.Б. Delphi 6. Программирование на Object Pascal.-СПб.

 БХВ Санкт – Петербург, 2002г.-528 б.

15. Культин Н. Б. – Основы программирование Delphi 7.  Санкт-Петербург. БхВ – Петербург 2003.
16. Канзюба С.П., Громов В.Н. Delphi5. Базы данных и приложения. Лекции и упражнения. - К: «Диасофт», 2001г.-576 б.
17. Рейсдорф Кент. Delphi 6. Освой самостоятельно. - М.:Бином, 1999г7
18. Сыдықов Б. Д., Ш. Т.Шекрбекова, Н. И. Культин -  Delphi ортасында бағдарламалау практикумы./ Алматы, 2005ж. /
19. Тейксера, Стив, Пачеко, Ксавье. Delphi5, Руководство разработчики, том 2. Разработка компонента и программирование баз данных: Пер. с англ.-  М.: Издательский дом «Вильямс», 2001г.-992 б.
20. Титаренко Г.А. «Автоматизированные информационные технологии в экономике». 1999г. 570 б.
21. Фаронов В.В., Шумаков П.В. Delphi5. Руководство разработчика, базы данных. М: Налидж, 2000г.-640 б.
22. Фаронов В. В. - Delphi 5. Учебный курс. – М..Нолидж, 2001.
23. Семакин И.Г., Шестаков А.П. Основы программирования.-Москва: «Мастерство», 2001г.-254 с.
24. Эбнер Михаэль. Delphi 6. Руководство разработчика. -  Киев, 2000г.
25. Халықова Қ.З., Бостанов Б., Тұрғынбаева А. Объектілі бағдарланған программалау жүйелерінің негіздері. Оқу құралы. Абай ат. ҚазҰПУ. Алматы, 2005. -301б.
26. Халықова Қ.З Паскаль тілінде программалау. Оқу құралы Абай ат. АлМУ. Алматы, 2002 -210 б.