Застылая гісторыя ў помніках і памятных знаках, прысвечаных Айчыннай вайне 1812 г

 

Дзяржаўная ўстанова адукацыі

«Гімназія № 9 імя Ф. П. Кірычэнка г. Гродна»

 

 

 

«Застылая гісторыя ў помніках і памятных знаках, прысвечаных Айчыннай вайне 1812 г.»

 

 

 

 

                                                                                Аўтар: Худзіцкая Таццяна 
                                                                                       вучаніца 11 класа

                                                             Настаўнік: Мазайла Елена                          Міхайлаўна

настаўнік гісторыі

 

                                                Гродна 2012

 

ЗМЕСТ

УВОДЗІНЫ…………………………………………………………………..3

ГЛАВА 1.ПАМЯТНЫЯ ЎЗНАГАРОДЫ АЙЧЫННАЙ

ВАЙНЫ 1812 г.     …………………………………………………………..5

ГЛАВА 2.ПОМНІКІ АЙЧЫННАЙ ВАЙНЫ 1812 г.  …………………….7

ГЛАВА 3. ПАМЯТНЫЯ ПАХАВАННІ. ………………………………….22

ЗАКЛЮЧЭННЕ……………………………………………………………..25

СПІС ЛІТАРАТУРЫ………………………………………………………...27

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

УВОДЗІНЫ

Адным з найважнейшых падзей нашай гісторыі пачатку XIX ст. была і застаецца Айчынная вайна 1812 г., якая мела агульнаеўрапейскае значэнне. Тэма Айчыннай вайны 1812 г. цікавіла і цікавіць не толькі гісторыкаў. Яна захоплівала пісьменнікаў і паэтаў, проста людзей якія цікавяцца роднай гісторыяй. Гэта звязана з тым, што вайна 1812 года з'яўляецца адной са слаўных старонак гісторыі нашай Айчыны. Яна раскрыла магутныя народныя сілы, паказала лепшыя якасці рускай нацыі, і перш за ўсё любоў да Радзімы, мужнасць, самаахвярнасць.

    Актуальнасць дадзенай тэмы надзвычай вялікая менавіта для сучаснага перыяду развіцця нашага грамадства. Менавіта цяпер, калі страчаны асноўныя каштоўнасці, страчана нацыянальная самасвядомасць; калі моладзь практычна не цікавіцца роднай гісторыяй, важна асвятленне гераічнага мінулага Беларусі. Калі чалавек не ведае мінулага сваёй краіны, ён не можа зразумець сучаснасць і прадбачыць будучыню. Выхаванне патрыёта і грамадзяніна сваёй краіны пачынаецца менавіта з вывучэння сваёй гісторыі, і не толькі яе слаўных перамог, але і горкіх параз. А што лепш чым помнікі адлюстроўвае гэтыя слаўныя перамогі? Як яшчэ пазнаёміцца ​​з гісторыяй нашай краіны? Даведацца пра тое як, напрыклад, Напалеон спраўляўся з пераправай праз раку Бярэзіну пад агнём рускай артылерыі?

          Але ў сваёй працы я не ставіла мэту разгледзець асноўныя падзеі вайны 1812 г. або яе вынікі для Беларусі. Мэтай работы з'яўляецца даследванне ўвекавечання памяці аб падзеях вайны 1812 г. на тэрыторыі Беларусі, мемарыялізацыі месцаў бітвы, а таксама ўзнагароджанне асоб, якія прымалі ўдзел у вайне 1812 г. і іх нашчадкаў.

         Так, да некаторых помнікаў зарасла народная сцежка. Але ў большасці сваёй помнікі дагледжаныя і доступ да іх не абмежаваны.

 Але ўсё роўна да крыўднага мала людзей, якія цікавяцца гісторыяй Напалеонаўскіх войнаў у нас у рэспубліцы. І калі гэтыя помнікі ёсць, то стаўленне да іх з боку чыноўнікаў проста забойнае.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ГЛАВА 1.ПАМЯТНЫЯ ЎЗНАГАРОДЫ АЙЧЫННАЙ ВАЙНЫ 1812 г.    

«Слаўны год гэты мінуў, але не пройдуць

 зробленыя ў ім подзвігі »

     Пра падзеі таго гераічнага перыяду 1812 года нам нагадваюць ўзнагароды 1812-1814 гг. Гэтых узнагарод было некалькі. Разгледзім коратка галоўныя з іх. 
       5 лютага 1813 года імператар Аляксандр I заснаваў медаль «У памяць Айчыннай вайны 1812 года» для ўзнагароджання ўсіх удзельнікаў баявых дзеянняў да 1 студзеня 1813 - ад фельдмаршала да салдата, апалчэнцаў, святароў, медыцынскіх чыноў. На адным баку (аверсе) медалі намалявана «Усёвідушчае вока», акружанае прамяністым ззяннем, унізе дата - «1812 годъ». На адваротным баку (рэверсе) чатырохрадковы надпіс, біблейскае выслоўе: «НЕ НАМЪ, / НЕ НАМЪ, / А ИМЕНИ/ ТВОЕМУ», г. зн. падзяка Богу за вызваленне Расіі ад іншаземнага нашэсця. Айчынная вайна завяршылася, праціўнік быў выгнаны за межы імперыі і расійская армія пачала свой доўгі і крывавы паход на Парыж. Тую ж салдацкую лямку, што і рускія, неслі на сваіх плячах тысячы нашых з вамі землякоў, беларускіх рэкрутаў. Не ўсё, узнагароджаныя гэтым медалём, шчасна вярнуліся дадому. Медаль насілася на грудзях на блакітнай стужцы ордэна Св. Андрэя Першазванага. Чаканілі медаль на Санкт-Пецярбургскім манетным двары з срэбра. Усяго было выраблена 260.000 штук. Дыяметр медалі 28 мм.  Медалём "У памяць Айчыннай вайны» ўзнагароджваліся людзі ўсіх саслоўяў. Дваране, сяляне, купцы. Сярэбраных медалёў было выраблена 250 000 экзэмпляраў, у наступным годзе вырабілі яшчэ, з бронзы. Гэта медаль срэбная. Яе гаспадар сышоў у нябыт, а ўзнагарода засталася, як памяць мінулай вайны.

        Яшчэ адзін медаль «У памяць 100-годдзя Айчыннай вайны 1812 г.» быў выраблены ў 1912 годзе «... у памяць слаўных подзвігаў продкаў, якія прынеслі ў ахвяру Айчыне сваё жыццё і здабытак». Было выраблена каля 442.000 светла-бронзавых юбілейных медалёў. Штэмпэлі для іх вырабіў майстар Васюцінскі Антон Фёдаравіч. Медалём узнагароджваліся ўсе, хто ўдзельнічаў у святах воінскія чыны ад салдата да генерала, якія складаюцца на службе «... у тых вайсковых частках ... якія ўдзельнічалі ў Айчыннай вайне 1812 года, ад пачатку яе да канчатковага выгнання непрыяцеля з межаў Расіі (гэта значыць з 12 чэрвеня па 25 снежня 1812г.)». Акрамя гэтага ўзнагароджваліся грамадзянскія служачыя, асобы духоўнага звання, якія прымалі афіцыйны «... удзел у парадах на Барадзінскім полі і пад Масквою», а таксама служачыя імператарскай канцылярыі, продкі якіх «... з нагоды ваеннага часу ... вынікалі у паходзе за Імператарам Аляксандрам I». 
           Медаль вырабляўся са светлай бронзы. На вонкавым баку медаля пагрудны, профільны, направа звернуты, малюнак Аляксандра I без якіх-небудзь імператарскіх атрыбутаў. На адваротным баку вялізны надпіс у сем радкоў: « 1812 — СЛАВНЫЙ ГОД — СЕЙ МИНУЛЪ, — НО НЕ ПРОЙДУТЪ — СОДЕЯННЫЕ ВЪ — НЕМЪ ПОДВИГИ — 1912». Надпіс для гэтай медалі быў запазычаны са старога «найвышэйшага загаду войскам ...», падпісанага 5 лютага 1813 імператарам Аляксандрам I у галоўнай яго кватэры ў горадзе Коніне. Медаль прызначалася для нашэння на грудзях на Уладзімірскай стужцы.

ГЛАВА 2.ПОМНІКІ АЙЧЫННАЙ ВАЙНЫ 1812 г. 

 

1. Ваўкавыскі  бой 1812.

         Адбыўся 3-4 (15-16).11.1812 каля г. Ваўкавыска паміж рускімі (вайсковая група Ф. В. Остэн-Сакена; 27-30 тыс. чал.) і напалеонаўскімі (узмоцнены 7-ы корпус Ж. Л. Э. Рэнье; 23-25 тыс. чал.) войскамі ў Айчынную вайну 1812. Гэтыя войскі з абодвух бакоў былі пакінуты на Падляшшы для аховы тылу галоўных сіл сваіх груповак – рускай арміі П. В. Чычагова і аўстрыйскага (12-га) корпуса К. Ф. Шварцэнберга. Адначасова з пачаткам руху арміі Чычагова ад Брэста на Слонім Шварцэнберг 17-18 (29-30) кастрычніка  пераправіў 7-ы і 120-ы карпусы цераз Зах. Буг каля Драгічына і павёў наступленне ў агульным напрамку да Ваўкавыска і Слоніма. Пры гэтым 7-ы корпус быў высунуты ў напрамку г. Кляшчэля для прыкрыцця ад войск Остэн-Сакена ў раёне Брэста. Остэн-Сакен неадкладна таксама перайшоў у наступленне, і пасля авангардных баёў 22 кастрычніка (3 лістапада) каля Высока-Літоўска (цяпер горад Высокае), 27 кастрычніка (8 лістапада) каля Рудні, 1 (13) лістапада каля Гарнастаевіч Рэнье адвёў 7-ы корпус і заняў пазіцыі на вышыні каля Ваўкавыска. Камандаванне і штаб 7-га корпуса былі размешчаны ў горадзе  без належных сіл абароны. У ноч на 3 (15) лістапада рускія раптоўна атакавалі і занялі Ваўкавыск, захапілі канцэлярыю і экіпажы штаба Рэнье; сам её ледь пазбегнуў палону. Усю ноч і наступны дзень працягваліся ружэйная і артылерыйская перастрэлка; атакі з абодвух бакоў былі паспяховыя. Шварцэнберг, даведаўшыся пра бой, спыніў свой корпус каля Слоніма і накіраваў у тыл Остэн-Сакену кавалерыйскі атрад  генерала Ф. Фрэліха (кал 3 тыс. чал.). Пад поўдзень 4 (16) лістапада, калі Остэн-Сакен спрабаваў ажыццявіць ахоп левага фланга Рэнье, Фрэліх уварваўся ў Ізабелін, дзе знаходзіліся галоўная кватэра рускіх войск, абозы і лазарэты з параненымі. Остэн-Сакен неадкладна пачаў адвод сваіх часцей ад Ваўкавыска на Гнезна і Свіслач.           

Спроба Рэнье затрымаць  рускіх на рубяжы р. Рось не мела поспеху.

         Даныя пра страты абодвух бакоў вельмі супярэчлівыя; найбольш верагодна, што загінула каля 2-3 тыс. чал. з кожнага боку, прычым значную частку страт рускіх склалі палонныя. Ваўкавыск моцна пацярпеў ад пажару і артылерыйскага агню. Вынікі бою ацэньваюцца неадназначна. Рускія хутка страцілі ініцыятыву, былі вымушаны адступіць і зноў пакінуць Брэст і ўсё Падляшша. Але фактычна Остэн-Сакен прынёс сваё войска ў ахвяру апертаўнай ідэі рускага камандавання – забяспячэнню свабоднага руху галоўных сіл у глыб Беларусі, на Мінск і Барысаў. Гэта мэта была дасягнута: Шварцэнберг адмовіўся ад праследвання Чычагова і застаўся дзейнічаць на паўднёвым  стратэгічным флангу. У выніку армія Чычагова атрымала магчымасць актыўна ўдзельнічаць у Бярэзнскай аперацыі 1812.

 

Помнік Баграціёну перад домам, дзе ў Ваўкавыску размяшчалася штаб-кватэры 2-й рускай арміі.

Ваўкавыскі Дзяржаўны  ваенна-гістарычны музей імя П. І. Баграціёна быў заснаваны ў 1935 на грамадскіх пачатках як краязнаўчы музей. З 1940 дзяржаўны, з 1953 ваенна-гістарычны музей імя Багряціёны. Заснавальнік- краязнавец і археолаг Г. І. Пех. У  Вялікую Айчынную вайну музей  разрабаваны нямецка-фашысцкімі акупантамі, большасць  экспанатаў знішчана. З 1949 адноўленая экспазіцыя размяшчаецца ў  сядзібным доме, пабудаваным у 1805 на ўскраіне Ваўкавыска (цяпер вул. Баграціёна). У 1812 тут знаходзілася штаб-кватэра 2-й Зах. Арміі пад  камандаваннем П. І. Баграціёна. У 1950 перад будынкам музея ўстаноўлены бюст Баграціёна (скульпт. З. Азгур). Мае 6 экспазіцыйных залаў, 35,5 тыс. Экспанатаў асн. Фонду. У калекцыях музея археалагічныя знаходкі, зброя і ваеннае начынне, рукапісныя і друкаваныя дакументы, фотаздымкі, нумізматыка, творы жывапісу і графікі, скульптура, старадаўнія кнігі. Экспануюцца матэрыялы раскопак паселішчаў у Ваўкавыску, старажытнае ўзбраенне война (наканечнікі стрэл лука і арбалета, кап’я, баявыя сякеры, кальчуга і меч старажытнага рускага война, даспехі нямецкага рыцара і крыжацкі меч часоў Грунвальдскай бітвы 1410, у якой прымала ўдзел ваўкавыская харугва). Халодная зброя 16- пач. 19 ст. прадстаўлена алебардамі, палашамі, пратазанамі, шаблямі, агнястрэльная – пісталетамі, стрэльбамі, гарматай, адлітай у 1778. У тэматычнай зале “Айчынная вайна  1812 г.” мундзіры рус. салдат і афіцэраў, гусарскіх, уланскіх палкоў, экспанаты, якія расказваюць пра баявыя дзеянні 2-й Заходняй арміі на тэрыторыі Беларусі ў час наступлення і адступленняў войск Напалеона, пра Ваўкавыскі бой 1812. Матэрыялы экспазіцыі “Вялікая Айчынная вайна” прысвечаны абароне Ваўкавыска ў 1941, дзейнасці Ваўкавысскага патрыятычнага падполля, падполля піянерскай арганізыцыі “Піянерскае сховішча”,  Карпаўскай і Нізянскай падпольным камсамольскім арганізацыям, вызваленню Ваўкавыска ў 1944 ад ням.-фаш. акупантаў, аперацыі “Баграціён”. Зберагаюцца экспанаты пра жыццё і дзейнасць Баграціёна, дзеячаў КПЗБ С. В. Прытыцкага, В. З. Харужую, С. С. Панкову, падпольныя  друкаваныя выданні перыяду Вялікай Айчыннай вайны, творы жывапісу  А. Казлоўскага, скульптуры Азгура, С. Селіханава і інш. Музеем выдадзены “Памятка наведвальніку музея”, “Даведнік па залах музея”.

 

2. Кобрынскі бой 1812.

Кобрынскі бой  адбыўся 15(27).07.1812 г. паміж рус. Дывізіямі К. В. Ламберта і Я. І. Чапліца 3-й Заходняй Арміі  А. П. Тармасава і атрадам саксонскага  корпуса Ж. Л. Рэнье. Выконваючы загад  выступіць на Брэст, Кобрын і Пружаны і дзейнічаць у тыл франц. арміі, Тармасаў загадаў Ламберту і А. Р. Шчарбатаву рухацца на Брэст, а потым павярнуць на Кобрын, куды з Ковеля павінны былі падысці асноўныя сілы 3-й арміі. Каб адцягнуць частку саксонскіх войск ад кобрына, асобы атрад ген. А. П. Мелісіна павінен быў рухацца да Пінска. 13(25) ліпеня атрад Шчарбатава заняў Брэст, злучыўся з дывізіяй Ламберта, і раніцай 15 ліпеня яны падышлі да Кобрына. Ламберт зрабіў захады, каб закрыць дарогу для адступлення саксонцаў у напрамку Пружан і Брэста. Пасля падыходу передавога атрада 3-й рускай арміі на чале з Чапліцам пачаўся агульны шторм Кобрына. Саксонцы вымушаны былі адступіць з горада, які загарэўся, і здацца.

         У выніку 9-гадзіннага бою было забіта каля 2 тыс. саксонцаў, рускія захапілі ў палон 2 генералаў, 76 афіцэраў, 2382 чал. ніжніх чыноў; страты рускіх складалі 77 чал. забітымі і 182 параненымі. Кобрынскі бой быў першай з пачаку вайны перамогай рускіх войск. У выніку супраць арміі Тармасава французы павінны былі трымаць значныя сілы, што адмоўна паўплывала на армію Напалеона ў час яе адступлення ад Масквы.

 

Помнік перамогі 1812 у Кобрыне.

У дзень стагоддзя са дня перамогі ў Кобрыне быў закладзены помнік (скульптар Г. Маркаў). На пастаменце з гранітных валуноў, які нагадвае скалу, усталяваны бронзавы арол з распасцёртымі крыламі і лаўровым вянком ў кіпцюрах, перад помнікам-марціры з пірамідкі ядраў. На фасаднай і бакавых гранях пастамента - 3 мармуровыя дошкі. На цэнтральнай дошцы (шэра-зялёнага колеру) надпіс:  "Рускім войнам, атрымаўшым  першую перамогу над войскамі Напалеона ў межах Расіі 15 Ліпеня 1812", на бакавых (белага колеру)пералічаны палкі, часткі рускай арміі, якія ўдзельнічалі ў кобрынскай бітве, і фундатары памятника. У час 1-й сусветнай вайны былі зняты і згублены арол і бакавыя дошкі. Помнік адноўлены ў 1951 г. (скульптар М. Керзін).

          Мемарыяльная дошка ў гонар перамогі рускіх войскаў у 1812.

Вул. 17 верасня, на будынку Спаскага манастыра.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                      Устаноўлена ў 1962 г.