ДНК ның фотохимиялық түрленуі.

Фотолюминесценцияның негізінде жарық көзі шығарылған (пайда болған) , яғни шам жарығына қарағанда ,көбінде күндізгі жарыққа сәйкес келеді.Бұның өндірістік мақсатта да және гигиеналық мақсатта да мәні жоғары.,Осындай люминесценттік шамдарда,күндізгі жарықтың шамдарда төменгі қысымда сынап буында электрлік разряд болады.Шамның ішкі бетінде кәдімгі әйнектен жасалған бетінде жіңішке люминофор қабаты жағылған.Ол сынап буының сәулеленуінің әсерінен фотолюминесценттейді.

Хемолюминесценциядеп – химиялиқ реакциялардың әсерінен пайда болатын жарықты айтамыз.Бұл жарықтың мәні :химиялық процесс кезінде бөлінген энергия ,электрондық қозған күйінде реакцияның бір өнімін құрайды.

А+В P*+басқа люминесценциялар

P* P+hv (хемилюминесценция)

Биолюминесценци я- ашық түсті,жәй көзге көрінетін кейбір бактериялар,қарапайымдар,рактектестер,жауынқұрттар,балықтар.Ең жақсы белгілісі қоңыздардың биолюминесценци ясы.Биолюминесценция белгілі ферменттік реакциялармен байланысты.

Жүйедегі хемилюминесценция оттегінің бірнеше белсенді формаларына ие:сутегі пероксиді, супероксидті және гидроксидті радикалдар, синглетті (электірлі-қозған ) оттегі.

Хемолюминесценция органикалық қосылыстағы тізбекті (босрадикальді, пероксидті) қышқылдану реакциясымен бірге жүреді. Тіннің, гомогенаттың, ерітіндінің және қанықпаған майлы қышқылдың суспезиясының әлсіз хемилюминесценцияға негізгі салуы липидтердің қышқылдануымен жүретін сәулеленуді береді.

Еркін радикалдармен реакция кезінде,физикалық факторлардың әсерінен хемилюминесценцияларды бірнеше топқа бөлуге болады.:радиохемилюминесценция (иондық сәуленің әсерінен),фотохемилюминенция (көрінетін және УК сәулелерден кейін),электрохемилюминесценция (ерітінді арқылы электрді өткізу),сонолюминесценция (ультра дыбыстың әсерінен), триболюминесценция (ерітінділердің араласуынан) және т.б.

Сәулелену кезінде қатты фазадағы еркін радикалдардың қозғалысы бірден шектеледі.Олардың реакциялары және хемилюминесценция ортаның жұмсақ және жылынуынан белсенді болады.Мұндай жарықты термолюминесценция деп атайды.

Фагоциттеуші клеткаларда хеимлюминесценция диогностикалық әдіс болып табылады.Қанның фагоциттеуші клеткаларының хемилюминесценциясына басқа түрлі шаңдарды қосу арқылы оны қатты өзгертуге болады.:Клеткадағы қисық жарықтың мінез құлқына қарай осы шаңдардың улылығын(токсичность) анықтауға болады.Токсикалық шаңдар клетканың ферментті жүйесін белсенді етеді.Осы жүйеде супероксидті,гидроксильді радикалдар және басқа да оттегінің активті формалары пайда болады.Сонымен қатар, фагоциттеуші клеткалардың активтілігі жүректің ишемиялық аурулары кезінде,инфарк және басқа да ауралар кезінде жылдам өзгеріп отырады.

Фотобиологиялық процесстер дегеніміз басында жарық молекулаларының квантты жұтуымен басталып,организмдегі физиологиялық реакциялардың жүруімен аяқталады.

Фотобиолгиялық процесстерге фотосинтез, көру,күю(күнге),тері эритемасы ,фотопериодизм және басқалары.

Фотобиологиялық процесстерді бірнеше сатыларға бөлуге болады:

1. Жарық молекуласының квантты жұтуы.
2. Клеткаішілік энергия алмасу процессі.
3. Молекулааралық электрондық қозған күйдегі энергия тасымалдау процессі
4. Біріншілікті фотохимиялық акт,бұл аз өмір сүретін,тұрақсыз фотоөнімдердің қалыптасуымен жүреді.Бұған молекулалар төменгі синглетті S1 немесе триплетті T1 қозған күйде енеді.
5. Фотоөнімдердің тұрақсыз реакциясынан басталып,тұрақты өнімнің пайда болуымен аяқталады.
6. Фотоөнімдердің қатысуымен жүретін биохимиялық реакциялар

Жарықтың әсеріне физиологиялық жауап қайтару.

Алғашқы үш сатысы фотохимиямен фотолюминесценцияда да бірдей болып келеді.Сол себепті, фотохимияның заңдарында люминесценцияның заңдарымен ұқсастық байқалады.Фотохимиялық акттің біріншілік шарты молекулалардың химиялық өзгеруі(ион алмасу немесе электрон,сутек беру).

Ультракүлгін сулелермен көрінетін сәулелердің биологиялық қозғалыстарының ерекшелігі биологиялық эффектінің толқын ұзындығына тәуелді болып келуі.Бактерицидтті эффекттер 200-315нм диапозонды толқынмен шақырылады.Терінің қызаруы (эритема) толқын ұз.280-315нм эффекті сәулелермен шақырылады.Көру эффекті 400-750,жас балаларды сары аурудан емдеу ,күлгін сәлемен (400нм шақты)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ӘДЕБИЕТТЕР:

1. Көшенов.Б  Медициналық биофизика . Алматы  .2008
2. Владимиров Ю.А. с соавт. Биофизика. М., Медицина, 1983.
3. Костюк П.Г. с соавт. Биофизика. Киев, 1988.
4. Рубин А.Е. Биофизика. 1-2 том. М.,1987.