Пневмацистоз

Жоспары:

 

І.Кіріспе бөлім:

 

           а)Протозойлық инфекцияларға жалпы сипаттама

 

ІІ.Негізгі бөлім:

 

           а)Пневмоцистоз – протозойдты инфекция

 

           б)Клиникалық белгілері және алдын алу,емдеу шаралары

 

ІІІ.Қорытынды бөлім

 

IV. Пайдаланған әдебиеттер тізімі

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  І.Кіріспе бөлім

 

   Қарапайымдылар (Protozoa) тудыратын аурулар- протозооздар жер шарында кең таралған.Адам ағзасында 50ден астам қарапайымдылар өмір сүріп,көбейе алады және әр түрлі дәрежедегі ауыр науқастар туғыза алады.Мысалы:безгек,лейшманиоздар,лямблиоз,токсоплазмоз,пневмацистоз, трипаносомоздар және т.б.

   Қарапайымдылар туындататын  аурулардың көпшілігі қазіргі  кезде АИВ инфекциясының кең  таралуына байланысты ЖИТС қабаттасқан  аурулар түрінде дамуы арқылы ерекше мазмұнға ие болып отыр.

   Протозойлық инфекциялардың  адам патологиясындағы алатын  орны мына деректерден белгілі:тек  қана безгектен әлемде 1,5-2,7 млн  адам қайтыс болады. 2 млрд астам  адам әлі күнге дейін осы  инфекцияны жұқтырып алу қаупінде өмір сүреді,жыл бойы олардың 500 млны ауруға шалдығады.Жалпы әлемнің 108 елінде безгектің жергілікті ошақтары тіркелген.Әлемде 500 млн адам амебиоз қоздырғышын тасымалдаушылар болып саналады.

   Қарапайымдылар жай немесе  көп бөліну арқылы,сонымен қоса  жыныстық жолмен көбейеді-копуляция немесе конъюгация.Екі жыныстық даралардың копуляциясында олар бір-бірімен толық бірігеді,олардың ядролары да бірігеді,осының нәтижесінде зигота пайда болады.Конъюгацияда ядролардың митоздық бөлінуінен кейін екі дара ядролары бөлшектерімен алмасады.

   Протозойдты ауруларға диагноз қою қарапайымдылардың трофозоиттарын және цистасын микроскопиялық әдіспен анықтауға негізделеді.Осымен қатар иммунологиялық аспаптық диагноз қою әдістерінде пайдалануға болады.Қазіргі кезде ең сезімтал және тәндігі жоғары әдііс ретінде молекулярлық диагноз қою әдісі саналады.Ол полимеразды тізбек реакциясымен паразиттің ДНҚ молекуласын анықтауға негізделген,бұл әдіс арқылы қоздырғышты өте аз паразитемия кезінде табуға мүмкіндік туады және олардың түраралық ерекшеліктерінде анықтауға болады.Диагноз қоюда паразитті табу немесе оның антигендерін анықтау ең сенімді нәтиже болып саналады.

   Протозойдты инфекциялардың көпшілігі Қазақстанда таралған,бірақ олардың кейбіреулері біздің ел үшін экзотикалық болып табылады,дегенмен де олардың да едәуір қауіп төндіруі мүмкін,егер оларды біздің елге басқа эндемиялық өңірлерден алып келсе немесе Қазақстан азаматтары осы инфекция бойынша эндемиялық елдерге сапар шегіп барғанда жұқтыру қаупі туындайды.

   

 

 

 

 

 

 

 

 

 а)Пневмоцистоз – протозойдты инфекция

 

   Певмоцистоз қоздырғышы  споралар класына жататын,аспирациялық  механизммен берілетін,көпшілік  жағдайда интерстициалдық өкпе  қабынуы дамып,созылмалы түрде  өтетін және иммунитеті әлсіреген  адамдарда,оның ішінде АИВ инфекциясын жұқтырған адамды жиі өлімге әкелетін,сондықтан ЖИТС қосарлас аурулар қатарына жататын антропоноздық инвазия.

   Қоздырғышы- Pneumocystis carinii,ол саңырауқұлақтар мен спора түзетін қарапайымдылар арасында тұрақты орналасқан. Pneumocystis carinii шартты патогенді жасушаішілік паразит,өкпе тініне қатал троптық қасиеті бар.Пневмоцистаның мөлшері 2-3 мкм,сопақ пішінді,циста құрады,бөліну жолымен көбейеді.

   Пневмоцистаның өмір сүру  циклы:өкпенің альвеолярлық тінінде  өтеді,бірақ макроорганизмнің иммундық тапшылық жағдайында ол бақса тіндердің жасушаларын зақымдай алады.Адам өкпесінде жетілген паразит цистасы дөңгелек немесе сопақ түрде,мукополисахаридтен құралған қалың қабығы бар.Бірінші рет қақ бөлінгеннен кейін пайда болған бір ядролық трофозойдтардан спорогония дамиды.Спороциста жарылғанда спорозоидтар шығады.Жаңа иеге ішінде спорозойдтары бар цистадан жұғады,бұл процесс ауру адам жүтелген кезде түкіріктің тамшылары арқылы сыртқы ортаға шығып,осындай ауамен дем алғанда іске асады.

   Жұғу жолы:ауа -тамшылы жолмен,сонымен қатар ауыз -нәжістік механизмменде жұғуы мүмкін.Егер ауру адам қақырығын жұтып қойса,ол нәжіс арқылы сыртқы ортаға шығады және ластанған су,тағам,қол арқылы келесі адамдарға жұғады.Көптеген науқастарда пневмоцистоз субклиникалық түрде өтеді.Бірақ әртүрлі генезді иммунды тапшылығы бар адамдарда,әсіресе АИВ инфекциясын жұқтырғандарда ,инфекциялық процесс айқын манифесттік түрге тез тез өтеді.Осындай жағдай орын алғанда өкпенің біраз бөліктерінде ателектаздар пайда болып,бұл құбылыс өкпенің интерстециалдық қабынуына алып соғады,соңынан ауырған адам өлім құшады.

   Бұл инфекция көпшілік  жағдайда 1және3 жас аралығындағы әлсіз балаларда жиі кездеседі.4 жасқа дейінгі балалардың шамамен 75% пневмоцисталар табылған.Балалар саноторийлеріндегі пациенттері мен медицина қызметкерлері арасында болатын ауруханаішілік инфекциялар жиі кездеседі.Перзентханалар,шала туған бала бөліміндегі қызметкерлерде ұзаққа созылатын паразиттасымалдаушылық орын алуы мүмкін.Жалпы осы инвазия кезіндегі тасымалдаушылық көрсеткіші 1-10% аралығында болады.Қауіп -қатер топтарына жататындар – иммундық тапшылығы бар науқас адамдар,оның ішінде туберкулезбен,гельминтоздармен,қатерлі ісік ауруларымен зардап шегетіндер,иммунитетті әлсірететін дәрі қабылтайтындар және т.б.Осы қатардағылардың ішінде АИВ және ЖИТС ауыратындардың орны бөлек.Олардың 60-80% пневмоцистозбен залалдағаны дәлелденген.

   Осындай науқастар этиотроптық  ем алмаса барлығы да өледі.

   Эпидемиологиялық алғышарттары:

- Пневмоцистік өкпе қабынудың манифестік түрімен ауырғандармен жанасу;

- Ұзақ уақыт иммундық супрессия туындататын дәрілерді қабылдаған, созылмалы өкпе және басқа да патологиямен зардап шеккен балалар және ересек адамдар;

- Балалар ауруханаларында болған медицина қызметкерлерін қоса АІИ бұрқетпе фактісі;

- АІИ инфекциясымен және басқа қоздырғыштармен зарарланғандар;

- Инъекциялық есірткіні қабылдаушылар,ретсіз жыныстық қатынаста болуы;

- Балалар мекемелері қызметкерлері арасынан пневмоцисталар тасымалдаушылардың анықталуы.

   Инвазия көзі:

• Ауру адам немесе тасымалдаушы.

  Берілу жолдары:

- Ауа –тамшылық;

- Тұрмыстық –жанасу;

- Анадан балаға.

  Жұқтыру факторлары:

- Тамшылар;

- Нәжіспен ластанған тұрмыстық заттар;

- Ұрық қасындағы сұйықтық.

  Қатерлі топтары мен факторлары:

- АИВ немесе ЖИТС жұқтырып ауырғандар;

- Емшек еметін әлсіреген,шала туылған балалар;

- Иммундық жетіспеушілік туындататын лимфогранулематозбен,туберкулезбен,әртүрлі гельминтоздардан зардап шегетіндер,

- Қатерлі ісік,онкологиялық аурулар,мүше ауыстыру рецепиенттері және т.б;

- Балалар үйі,мектеп,интернат,ауыр патологиялы балалар стационарларының пациенттері.

  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  б)Клиникалық белгілері және алдын алу,емдеу шаралары

 

   Клиникалық көріністері:субфебрильдік температурамен,өкпенің созылмалы қабынуымен,балаларда ауыруы біртіндеп дамумен демігу,цианоз,көкжөтелге ұқсас жөтел,пневмоцисталары бар қақырық шығумен сипатталады.Рентгенологиялық тексеруде өкпеде «бұлтқа ұқсас» ошақтық көлеңкелер көрінеді.Балалар арасында өлім 50-80%құрайды.ЖИТС- мен ауыратындарда өкпенің пневмоцисталық қабынуы тез дамып,кең көлемді абсцесіне әкеледі.Қосымша инфекциялар қосылады.

   Пневмоцистозға диагноз  қоюдың клиникалық критерийлері:

• Жалпы симптомдары:

- Біртіндеп басталған әлсіздік,бас ауруы,субфебрильдік қызба,тершеңдік,тәбеттің төмендеуі,

- Көкжөтелге ұқсас қөбікті қақырық бөлінетін жөтел;

- Аускультация жасағанда құрғақ және сырылдар,дем алудың үдеуімұрын қанатшасының желбіреуі,қабырға аралықтардың бірігуі;

- Кеуде астының ауыруы,дем алғанда үдеуі;

- Қан анализінде ЭШЖ жоғарылауы.

• Айқын симптомдары:

- Ентігудің үдей түсуі,гипоксиямен қоса;

- Мұрын,ерін үшбұрышының көгеруі,акроцианоз,тахипноэ,бронхоспазм;

- Рентгенографияда жиі жағдайда өкпеде екі жақтық инфильтраттық ошақтардың анықталуы.Интерстициальдық өзгерістер дамиды,олар өкпе түбірінен шетке қарай таралады;

- АИВ жұқтырғандар және ЖИТС ауырғандарда өкпе қабыну кең өкпе абсцесіне,пневмотораксқа және экссудативті плевритке дейін өршиді.

   Пневмоцистозға диагноз  қою:

• Зерттеу материалдары:

- Көмей мен кеңірдектен алынған сілемей;

- Аурудың қақырығы;

- Фибробронхоскопияда алынған биопсиялық материалдар;

- Өкпе тінінің биоптаты;

- Аутопсиялық материал.

• Зерттеу әдістері:
1. Паразитологиялық:

- Романовский – Гимза әдісімен немесе Мансон,Гоморри-Грохетт әдістерімен боялған қақырық жағындысын микросоппен қарау.

     2.Гистологиялық:

- Өкпе биоптаттарынан дайындалған препараттарды микроскопиялау.

          3.Өкпе клеткасы рентгенографиясы.

          4.ПТР.

 

 

 

 

 Алдын алу шаралары:

- Жалпы алдын алу шаралары басқа да респираторлық инфекциялардағыдай;

- Барлық жанасуда болғандарға бактрим немесе пентамидин,метранидазол  тағайындалады.Тағыда фуразолидол беріледі;

- АИВ жұқтырмауға бағытталған кешенді шаралар;

- Халық арасында,әсіресе аса қауіпті топтарға санитарлық- ағарту жұмыстарын жүргізу.

  Пневмоцистозбен ауырғандарды емдеу шаралары:

   1.Этиотроптық ем:

- Котримоксазол 90-120 мг\кг 3 рет, 14 күн бойы,АИВ жұқтырғандарға-21 тәулік бойы;

- Пентамидин-3-4 мг\кг\тәулік;

- Примахин 15-30 мг ішуге 4рет,21 күн;

- Атоваквон, 750 мг ішуге 2 рет,21 күн бойы (майлы тамақпен бірге).

 

   2.Патогенездік ем:

- Преднизалон- 40 мг,ішуге тәулігіне 2 рет 5күн бойы,келесі 5 күнде доза 40 мг 1 рет,5күн бойы ,ары қарай 10 мг 1рет,11 күн бойы.

 

  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  ІІІ.Қорытынды бөлім

 

  Қарапайымдылар (Protozoa) тудыратын аурулар- протозооздар жер шарында кең таралған.Адам ағзасында 50ден астам қарапайымдылар өмір сүріп,көбейе алады және әр түрлі дәрежедегі ауыр науқастар туғыза алады.Мысалы:безгек,лейшманиоздар,лямблиоз,токсоплазмоз,пневмацистоз, трипаносомоздар және т.б.

  Қарапайымдылар жай немесе  көп бөліну арқылы,сонымен қоса  жыныстық жолмен көбейеді-копуляция  немесе конъюгация.Екі жыныстық  даралардың копуляциясында олар  бір-бірімен толық бірігеді,олардың ядролары да бірігеді,осының нәтижесінде зигота пайда болады.Конъюгацияда ядролардың митоздық бөлінуінен кейін екі дара ядролары бөлшектерімен алмасады.

   Эпидемиологиялық алғышарттары:

- Пневмоцистік өкпе қабынудың манифестік түрімен ауырғандармен жанасу;

- Ұзақ уақыт иммундық супрессия туындататын дәрілерді қабылдаған, созылмалы өкпе және басқа да патологиямен зардап шеккен балалар және ересек адамдар;

- Балалар ауруханаларында болған медицина қызметкерлерін қоса АІИ бұрқетпе фактісі;

- АІИ инфекциясымен және басқа қоздырғыштармен зарарланғандар;

- Инъекциялық есірткіні қабылдаушылар,ретсіз жыныстық қатынаста болуы;

- Балалар мекемелері қызметкерлері арасынан пневмоцисталар тасымалдаушылардың анықталуы.

   Инвазия көзі:

• Ауру адам немесе тасымалдаушы.

  Берілу жолдары:

- Ауа –тамшылық;

- Тұрмыстық –жанасу;

- Анадан балаға.

Алдын алу шаралары:

- Жалпы алдын алу шаралары басқа да респираторлық инфекциялардағыдай;

- Барлық жанасуда болғандарға бактрим немесе пентамидин,метранидазол  тағайындалады.Тағыда фуразолидол беріледі;

- АИВ жұқтырмауға бағытталған кешенді шаралар;

- Халық арасында,әсіресе аса қауіпті топтарға санитарлық- ағарту жұмыстарын жүргізу.

 Әртүрлі антибиотиктер қолдану  арқылы емдеу жүргізіледі.

 

 

 

 

 

 

 

 

IV. Пайдаланған  әдебиеттер тізімі:

 

1)А.А. Воробьев, В.П. Широбоков, Ю.С. Кривошеин

 

«Медицинская  и санитарная микробиология».

 

2)Л.Б. Борисов. «Медицинская микробиология, вирусология, иммунология».

 

3)А.И. Коротяев, С.А. Бабичев  «Медицинская  микробиология, иммунология и вирусология».

 

4)О.К. Поздеев  «Медицинская микробиология».

 

 5)Ә.С. Әміреев, Ә.Ә. Табаева «Жалпы микробиология».