Хирургияның тарихы мен, жалпы мәселелері

 Марат Оспанов атындағы Батыс Қазақстан Мемлекеттік Медицина Университеті

 

 

Факультет: Жалпы медицина

Кафедра:  Жалпы хирургия

 

 

 

 

 

СТУДЕНТТІҢ ӨЗІНДІК  ЖҰМЫСЫ

Тақырыбы:  «Хирургиядағы деонтология»

 

 

 

                                           Орындаған: Дәуіт Дәурен Нұрғазыұлы    314 А тобы                        

        Тексерген: _________________

 

 

 

 

 

 

                                             

 

                                                

 

 

 

                                                   Ақтөбе 2013

 

                                                          Жоспар:

1. Кіріспе
2. Негізгі бөлім:

• Хирургияның тарихы мен, жалпы мәселелері .

• Қазақстанда хирургия саласының қалыптасуы.
• Хирургиялық деонтология

3. Қорытынды

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  Хирургия - емдеу саласында терапия және гинекологиямен бірлесе отырып қазіргі уақыттағы клиникалық медицинаның негізін кұрайды.  Негізінде хирург жұмысының ауырлығы мен күнделікті жауапкершілігі осы бір мамандыққа адамды қызықтыра түсетін тартушы күш болып саналады.

«Хирургия» деген сөз  нені білдіреді? Сөзбе-сөз аударғанд а ол « қолмен жүмыс істеу» деген мағана. Ертеде медицина мен дәрігерле р жоқ кезде адамдар бір-біріне көмек көрсетуге тырыс қ а н. Көмекті негізінен ба қ сылар көрсеткен. Олар сүлік қ ойып, қан жіберіп, қан ағуды то қ татып , аяқ-қол сынып, буыншық қ анд а көмек жасаған. Бүл емшіле р ешқандай ғылымды қолданбай , өздерінің мыңдаған жылдар бойы жинаған тәжірибелеріне сүйенген. Бүл емдеу тәсілдері ұрпақтан - ұрпаққа беріліп, уақыт өте

күрделене түскен. Бірте - бірте  халықтың тәжірибелерін жинап, оларды ғылыми тәжірибелерімен толықтыра түскен.Сөйтіп ішкі ауруларды емдеуді ойдан үйренген адамдар тобы - дәрігерлер бөлініп жыға бастады. Ертеректе адамдар хирургтарды дәрігерлер қатарына жатқызбады. Дәрігерлер оларды өздерінен төмен санап, қатарларын а қоспайтын болды. Хирургияны ғылым мойындағанша көп уақыт өтті. Хирургия тек

18 ғасырда ғана ғылым ретінде қабылданды. 1731 жылы Француз хирургиялық академиясы ашылып, онда Париж университетіндегідей

хирургиядан лекция оқыла бастады. 19 ғасырда ғылымның тез дамуына байланысты медицина саласында да көптеген жаңалықтар жасалып, олар хирургияның дамуына көп көмегін тигізді. Сол 19 ғасырда хирургияның дамуын тежеп келген көптеген кедергілер де жойыла бастады. Американдық Джексон мен Мортон эфир наркозын ұсынып

1846), Францияда Л.Пасте р инфекцияның даму жолы мен себебін ашты (1857), ал ағылшын хирургі Д. Листе р карболқышқылын пайдалана отырып жарадағы инфекциямен күрес у жолын ұсынды 1867).

   Хирургияның дамуына ерекше үлес қо с қ а н орыс хирургі Н.И. Пирогов (1810-1881 ) болды. Бүл көрнекті ғалым хирургиялық анатомия , жарақаттық шок, жара инфекциясының алдын алу, қан ағумен күресу, жансыздандыру , т.б. көптеген салаларда жүмыс істеген. Н.И. Пироговтың жолын қуған В.А. Королев (1811-1892), П.П. Пелехин (1807-1884), С.П. Коломин (1842-1886), Ф.И. Иноземцев < 1802-1869), Н.В. Склифосовский (1836-1904), т.б. хирургтар болды. Қазан революциясынан кейін Россияда қ алыптасқан хирургиялық мектептерді Н.Н. Бурденко , П.А. Герцен, С.И. Спасокукоцкий, Н.И. Пирогов, В.А. Оппель, А.В. Вишневский, С.С. Юдин сынды әйгілі хирургтар басқарды.

    Қазақстан республикасынд а хирургияның дамуына А.Н. Сызганов, В.В Зикеев, М.И.Брякин, Г.К. Ткаченко , М.А. Алиев , П.П. Хохлов, Х.Ж. Махажанов , т.б. үлес қосты.

«Хирургия» деген термин « қолмен жүмыс істеу дегенді білдіргенімен» қазіргі заман хирургі тек қолымен ғана жұмыс істемеуі керек. Ол білімді, хирургиядан басқа медицина салаларынан да хабардар болуы тиіс. Операция жасау - ауруды емдеудегі ең маңызды кезеңдердің бірі ғана. Хирург науқасты операцияға дайындаумен қоса операциядан кейін де дұрыс жүргізуді білуі қажет. Сонымен бірге ол қай кезде ауруға операция жасауға болатындығын және дұрыс диагноз қоюды білуі керек. Біраз уақыт бұрын хиругия көп саланы қамтитын үлкен ғылым болған. Оған акушерство, гинекология , ЛОР, офтальмология , урология, т.б. кіретін еді. Уақыт өте келе бұл салалар жеке-жек е ғылым салалары болып бөлініп шықты. Қазір урология , онкология , травматология, нейрохирургия , кеуде хирургиясы, стоматология , т.б. салалары бар.

   Хирургия қалыпты және патологиялық анатомияға, микробиологияға, қалыпты және патологиялық физиологияға, фармакологияға, ішкі аурулар саласына, рентгенологияға, физикамен химияға, биологияға, т.б. арқа сүйенеді. Осылардың барлығын хирург білуі керек. Хирургия бәрінен де терапиямен тығыз байланысты. Олар бір-бірін әрқашан толықтырып отырады. Мысалы: көп жағдайларда оның жаралы ауруды (асқазан немесе ұлтабар ойық жарасы), холецистит, жемсауды (зоб) алдымен терапевт  емдейді. Бұл аурулардың асқынуларын емдеуде операциядан кейін хирург зауқастарды қ айтадан терапевтк е көрсетіп, бірлескен емдеу жүйесін жүргізеді. Хирургияның негізгі тірегі - анатомия . Левенгук микроскопты ашқаннан кейін анатомия жедел дами бастады. Химияның, биологияның , паразитологияның жетістіктері хирургияның дамуына зор ықпал жасады. Тәжірибелі к физиологияның ұйымдастыру хирургияда физиологиялық бағыттың дамуына көмегін тигізді.

   Әр адамның ауруы  басқалардың ауруына ұқсамай,  ерекше дамиды. Сондықтан барлық  дәрігерлер , соның ішінде хирургтер  де бәрінен бұрын ауруды емес, науқасты емдеуі керек . Мұны  ешқашан естен шығарма у керек.  Осы шараға сәйкес 19 ғасырда өмір  сүрген орыс терапевті А.Я.  Мудровтың мынадай сөздері бар:  «Науқастың қанша түрі болса,  емнің саны да сондай болады. Кішкене баланың емі бір бөлек  , орта жастағының емі өзгеше, ал қарияның емі мүлдем басқаша.  Кедейге тыныштық , күшті тамақ  керек болса, «байға тамақты  азырақ ішіп, көбірек қимылда  у керек» , - деген еді. Медицинаның дамуымен қатар хирургияда ілгері басуда. Қазірде хирургтар құрсақ , кеуде қуыстарына, жүйкелер мен тамырларға күрделі операциялар жасайды. Бұрын тек қиял болып есептелетін жүректі, басқа мүшелерді ауыстырып салу операциялары қазірде көптеген клиникаларда жасалады.

   Операцияларды жасау  тәсілдерінің жақсартылуына байланысты олардың нәтижелілігі де арта түсті. Мысалы: асқазанға ең алғаш операция жасай бастағанд а тек бірең-сара ң адамдар ғана тірі қалатын болған болса, қ азіргі уа қытта өлетінде р мүлдем жоқ десе де болады. Ұлы Отан соғысы кезінд е біздің хирургтардың қ ажырлы еңбегінің арқасында жараланған жауынгерлерді ң 70%-ы сапқа қайта оралды.

Хирург жүмысының ерекшелігі неде?

1. Хирург қарапайым емнен  басқа емнің ерекше түрін - операция жасайды. 

2. Хирургтің денесіне, әсіресе  жүйкесіне үлкен салмақ түседі  және жасалған операция жарасының  іріңдеп кету қ аупі тағы  бар. 

3. Операциялық бөлмедегі  зиянды иісті және химиялық

заттардың хирургқа күнделікті әсер етуі: әр түрл і дәрілердің

тамшылары, науқас денесінен  бөлініп шығатын заттар , т.б.

4. Хирургтың жүмысы тек  жүмыс күні ғана емес, ол өзіне  тән ерекше өмір сүру тәсілі. Күнделікті күндізгі жүмысына н бас қ аоны жексенбі күндері немесе түнгі уақытта да ауруға шақыруы мүмкін. Сонымен бірге операциядан кейінгі кезеңде болатын асқынулар , өлімдер , нау қ астың жағдайы қалай болады екен, -деген күдікте р де хирургтің ой санасы мен денсаулығын а кері әсерін тигізбей қ оймайды. Әйгілі жазушы дәріге р А.П. Чехов «Дәріге р мамандығы - асқан ерлік» - деп бекерге жазған емес.

Дәрігер қандай болу керек ?

1.Хирург өзінің мамандығынан  басқа да мамандықтарды жете 

меңгеруд і қажет етеді. Ол жақ сы терапевт болуы керек .

2.0л мынандай екі қасиетті меңгеруі керек:

   • Зерек болуы керек, жай уақытта көзге көріне

бермейтін, бірақ ауру диагнозын қоюға көмектесетін

шағын ескерілмейтін белгілерд  і де көре білуі керек .

• Жағдайларды дұрыс бағалай  білу керек . Бұл екі

қажетті қасиеттер ұзақ уақыт жүмыс істегенд е ғана

пайда болады, әрбір дәрігер  жұмысында бос жүрмей

осындай қасиеттерд і дамыта білуі керек.

3. Хирург науқастың қамын көп ойлауы керек . Таңертең

конференцияға бармай тұрып  ол палатасына кіріп, науқастардың халін

біліп, жағдайымен танысып  шығуы тиіс.

4. Хирургтың жүмысы өте  ауыр болғандық т а н оны  тек дені сау, 

білікті адамда р ғана істей  алады, сондық т ан хирургтың барлық

жағдайда төзімді де шыдамды болуы қажет.

Хирургиялық тәрбие дегеніміз - хирургиялық деонтология деген сөз.

Деонтология (гр. deon - қажеттілік және logos ілім; қажеттілік туралы ілім) - этиканың парыз, жалпы қажеттілік туралы (ізгілік талаптары білдіретіннің барлығы) қарастыратын бөлімі. Терминді алғаш Бентам жалпы ізгілік теориясын белгілеу ұшін қолданған.

Деонтология - парыз, міндет мәселелерімен айналысатын этиканың бір бөлігі. Деонтология әлеуметтік-тарихи, мәденидәстүрлерге қажетті адамдардың мінез-құлқын зерттейді

Деонтологияға мынандай түсінікте  р жатады:

1. Өзін клиникада,  операциялық бөлмеде, таңу бөлмесінд  е ұстай 

білу, дұрыс киіне  білу.

2. Клиник а  қызметкерлеріме н дұрыс қатынаста болу, олардың

еңбегін құрметтеу .

3. Науқасқа тек  бір мезгілдік «жүмыс» ретінде  қарамау керек, 

керісінше «науқас - хирургия үшін емес, хирургия - науқас

үшін» , - деген  заңдылықты ұстау дұрыс болады.

4. Науқастармен  сөйлесе білу қажет. Сіздер  «сөз емдейді және сөз

ауыртады»,- дегенді  естіген боларсыздар . Дәрігерлік құпияның

неге керек  екендігін әрбір студент - келешек  жас дәрігерлер

түсіне білулеріңіз  керек.

Орыстардың «врач» деген  сөзі көне славяндардың «врать» , яғни сөйлеу, көндіру , сендіру деген сөзінен шыққан. «Врач » сөзі XI ғасырд а пайда болған. Шынында да дәрігерді ң ең күшті емдеу қ үралдарының бірі - сөз, науқастың ойлану , сезіну және сөйлеу жүйелеріне (психология ) әсер ету. Егер науқас дәрігер сөзіне сенсе, ол жартылай емделді, - деп есептей беруге болады. Сондай-а қ , байқаусызда айтылған сөз науқастың ауруын өршелендіріп, тіпті жаңа аурудың (ятрогения ) пайда болуына со қ тыруы мүмкін. Міне, сондық т ан да дәріге р -адамдарды жақсы көре білуі, түсіне білуі, науқастарды, олардың

туыстарын, жұбайын, балаларын, достарын жазылып шығатынына сендіре  білуі керек .

  Белгілі хирург және  ғалым Бакуле в А.Н. жас дәрігерлерге  былай деген: «сенің алдыңда  ауыр қалдегі бала жатқанд  а оның әке -шешесінің үрейлі  көздеріне қарап, қолыңнан не  келетінін көрсет. Әр операция  кезінде және одан кейін аурудың  мүлдем жазылып кеткенін көргенше  көңілің тынышталмасын . Нау қ  асты өлімнен қ ұт қ а  р а алмаған кезіңде қайғыруға,  тіпті жылап алуға ұялма. Өзіңнің  науқасың жазылып келіп, сенің  қ олынды алып, «Рахмет» , - деп  айтқанда, өзің таңдап алған мамандығың  үшін қуанып, көңілің тол қысын» . Сонымен, тәжрибелік медицинада хирургия сан-салалы дамыған, үлкен жауапкершілікті және еңбек қ орлық ты талап ететін сала болып табылады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                         

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                Пайдаланылған әдебиеттер:

                                                             http://www.webirbis.kgmu.kz