Болат маркасын таңдау

– Жарықтардың  болмауы (сырттай қараумен; люминесценттік және дефектоскоптардың басқада  түрлерімен);

– термиялық  өңдеу кезіндегі бөлшектердің деформациясына;

– әр түрлі сынақтар жасалады.

Мұнан өзге  кезекті ауысымның басында бір  бөлшекті құрылымның және шыныққан қабаттың тереңдігін металды графиялық талдауға, беттің  және кесілген темплеттерде өзекшенің  қаттылығын өлшеуге лабораторияға жібереді.

шынықтыру бетінің сипаты бойынша жеке қыздыру кезінде, әрбір бөлшек тәрпіке сай, жеке қыздырылады және салқындайды, шынықтырушы қондырғыдан  шығар ауызда бөлшекті автоматты  тұтас бақылауға мүмкіндік беретін, бұзылмайтын бақылаудың аспаптарын қолданудың айтарлықтай келешегі бар. Мұндай аспаптардың жеке үлгілері жасалған және оларды өнеркәсіпте пайдаланады.

Бринелл бойынша  қаттылық негізінен -механикалық (қолмен немесе электр матордан) немесе гидравликалық  жүктемені түсіру әдістерімен ажыратылатын әртүрлі конструкциялық аспаптармен өлшенеді.

Роквелл бойынша  қаттылықты өлшеу кезінде металға  алмазды немесе болатты ұштықтың ену тереңдігі анықталады.

Металдың қаттылығына  байланысты ұштықтың екі түрі қолданылады– шыныққан болатты диаметрі ~1,6 мм  дөңгелектің жұмсақ материалдарды сынау үшін және  алмазды конус қатты материалдарды сынау үшін.

Роквелл тәсілі бойынша қаттылықты алмаз конусты (конус ұштығының бұрышы 120⁰ және бұрылу бұрышы 0,2 мм) немесе болат шарикті (диаметрі 1,5875 мм (1/16 дюйм) екі жүйелі түсірілетін күш әсерімен, бастапқы Р₀ және жалпы Р арқылы өлшейді. Роквелл бойынша қаттылық санын шартты бірлік есебінде өлшейді жәнеол белгілі жүк түсірумен инденторды сығу тереңдігін өлшеу шамасы болып табылады.

Алдымен индентор үлі бетіне сынақ аяқталғанға дейін алынбайтын бастапқы Р₀=10кгс жүк түсіру арқылы жүргізіледі. Бұл сынақтың дәл жүргізілуін қамтамасыз етеді, себебі, жұқа беттік қабатта дірілдің болуынан сақтайды. Р₀ жүк түсірумен қатар индентор үлгіге һ₀ терңдігіне дейін енгізіледі. Содан кейін үлгіге толық жүктеу беріледі де, батыру тереңдігі ұлғаяды. Һ батыру тереңдігі негізгі Р₁ жүктеуді алғаннан кейін инденторға тек бастапқы Р₀ қайтадан әсер еткен кезде Роквелл (НR) бойынша қатттылықты анықтайды. Батыру тереңдігі, неғұрлым терең болса, НR қаттылық саны соғұрлым төмен. Индентор ретінде алмаз конусты қолданған кезде Роквелл бойынша қаттылықты екі шкаламен анықтайды – А және С. А шкаласы  бойынша өлшеу кезінде Р₀ =10кгс, Р₁ =50 кгс, ал С шкаласы бойынша Р₀ =10кгс, Р₁ =140 кгс-ға тең.

 

4.1. Ақаулардың  түрлері мен оларды түзету  тәсілдері

Қыздырып жіберу – микроқұрылымда және құйманың омырылған жерінде ірі дәндер, күйдірілген болатта видманштеттік құрылым, шынықтырылған болатта ірі инетәрізді мартенсит. Иілімділік және әсіресе соққылық тұтқырлық төмендеген.

Пайда болу себептері:

Қалыпты температураларды айтарлықтай жоғары болатын температураларда ұзақ қыздыру.

Ақауды түзету шаралары:  

шамалы қыздырып жіберу кезінде – қалыпты босаңдату  немесе қалыптандыру;

күшті қыздырып жіберу кезінде – қайтадан екі реті босаңдату немесе қалыптандыру;

бірінші босаңдату немесе қалыптандыру  А_с3+100…150⁰С температурада, екіншілері қалыпты температурада.

аса күйдіріп жіберу – дәндер шекарасы бойынша болуы:

көміртегімен  байытылған участіктер – аса күйдіріп жіберудің бірінші кезеңі;

тотықпаған  қуыстар мен көбіктер – екінші кезең;

темір тотықтарының кірінділері – аса күйдіріп жіберудің үшінші кезеңі.

Ақауды түзету шаралары:

аса күйдіріп жіберудің  бірінші кезеңінде – соңынан қосарлы жасытумен біртектестендіру;

екінші кезеңде – соңынан жасытумен қайта соғу;

үшінші кезеңде – түзелмейтін ақау.

Шынықтырудан  кейінгі жеткілікті қаттылық.

Пайда болу себептері:

Шынықтырудың  төмендетілген  температурасы;

шынықтыру температурасында жеткіліксіз ұстау;

салқындаудың кіші жылдамдығы.

Ақауды түзету шаралары:

Соңынан шынықтырумен қалыпты режимді сақтаумен қалыптандыру немесе жасыту.

Босаңдатудан  кейінгі төмендетілген қаттылық.

Пайда болу себептері:

қалыптыдан жоғары температурада босаңдату.

Ақауды түзету шаралары:

Соңынан шынықтырумен және қалыпты температурада босаңдатумен жасыту.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды

Берілген курстық  жұмыста тісті дөңгелекті дайындау үшін, 40Х болаты таңдалды.

40Х маркалы  болаттан тісті дөңгелекті термиялық  өңдеу режимі:

Беттік шынықтыру- 840-860^оС-та 18 сек қыздыру майда суыту.

Төменгі босату - 200 ^оС-ға дейін қыздыру, 2 сағат ұстау, ауада суыту. НRC-45…55.

40Х болатының  термиялық өңдеуден кейінгі микроқұрылымы  550-620 НВ қаттылықпен көрсетілген.

 Шынықтырудан  және босатудан кейінгі 40Х  болатының микроқұрылымы ірі ине тәрізді мартенситке ие болады, қаттылығы 555-613НВ.

Бұйымдарды  шынықтыру үшін қолданылатын құралдар көрсетілді. Тісті дөңгелектерді  ЖЖТ шынықтыру туралы айтылды  және оның ерекшеліктері көрсетілді. Термиялық өңдеуден кейінгі болатын  негізгі ақау түрлері айтылды.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қолданылған әдебиеттердің  тізімі

1. Лахтин Ю.М., Леонтьева В.П. Материаловедение. М.:Машиностроение, 1990, 528 с.:ил.

2. Геллер Ю.А., Рахштадт А.Г. Материаловедение. М.:Металлургия, 1989, 456 с.

3 Долженков И.Е., СтародубовК.Ф. Основы проектирования термических  цехов.-Киев: Вышая школа, 1986.-215с.

4. Башнин Ю.А., Ушаков Б.К., Секей А.Г. Технология термической обработки стали.М.: Металлургия, 1986, 424 с.

5. Шепеляковский К.З. Упрочнение деталей машин поверхностной закалкой при индукционном нагреве./ К.З. Шепеляковский. -М.: Машиностроение, 1972. -287 с. -Б.ц.

6. Демичев А.Д.  Повехностная закалка индукционным  способом . под р А.Н.Шамова./ А.Д. Демичев. -М.-Л.: Машиностроение, 1979. -80 с..

7. Николаев Е.Н. Термическая обработка токами высокой частоты: учебное пособие для проф.-техн.училищ./ Е.Н. Николаев, И.М. Коротин. -М.: Высш. школа, 1970. -327 с. -Б.ц.

8. Головин Г.Ф. Технология термической обработки металлов с применением индукционного нагрева.: ВЫП.3./ Г.Ф. Головин, Н.В. Зимин. -5-Е ИЗД., ПЕРЕРАБ. И ДОП.. -Л.: Машиностроение, 1990. -87 с. -(Б-чка высокочастотника-термиста).