Қоғамның саяси жүйесі

Дәріс №6. Қоғамның саяси жүйесі.

1. Саяси жүйе ұғымының қалыптасу генезисі
2. Саяси жүйенің құрылымы және қызметі

1.Саяси  жүйе ұғымының қалыптасу генезисі

Саяси жүйе ұғымының қалыптасу генезисі. Саяси жүйе теориясы 1950 жылдың ортасынан бастап қалыптаса бастады. Оның қалыптасуына негіз болған екі көзқарасты айтуға болады: бихевиористік, жүйелік және құрылымдық – функционалдық көзқарас. Бихевморситердің түсінігінше саясат – ол ең алдымен адамдардың саяси өмірдегі сяаси әрекеттері. Сондықтан, оның ерекшеліктері ретінде мынаны айтуға болады:

1. Саяси мінез-құлықты саяси зерттеудің негізгі объекті ретінде қарастыру;
2. Статистикалық және сандық көрсеткіштерді максимальды түрде қолдану;
3. Саяси жағдайларды түсіндіруге қабілетті теорияларджы жасау.

Саясаттануда  жүйелік көзқарастарды алғаш қолданған ғалым саясаттанушының бірі Д.Истон. Ол саяси жүйені қоғамдағы құндылықтарды ресми түрде бөліп отыратын өзара қатынастар жүйесі ретінде қарастырады.

Истонның пікірінше саяси жүйе дегеніміз – ол саяси құрылымдардың жәй ғана өзара қарым-қатынастар жүйесі емес, керісінше үнемі өзгеріп отыратын, қызметтік немесе қызмет атқаратын динамикалық жүйе.

2.Саяси  жүйенің құрылымы және қызметі

Саяси институттар дегеніміз – қоғамның саяси өмірін ұйымдастыру әдісі. Бұл әртүрлі саяси нормаларды қамтиды. Саяси институттар ерекше өкілдік право берілген және арнайы саяси қызметі белгілі адамдардың тобы. Саяси  институттардың ерекшелігі олар заңды түрде бекітілетін және олардың қызметі арнайы заңдарға , шешімдерге және юстициялық фактілерге бағытталған.

Қоғамның саяси жүйесінде әртүрлі бірлестіктер мен еңбек ұжымдарының да атқаратын ролі ерекше деп айтуға болады.

Саяси жүйенің екі негізгі қызметі үш түрлі деңгейде іске асырылады:

1. Макродеңгейдегі қызмет (Жоғарғы деңгей);
2. Медиадеңгейдегі қызмет (Орта деңгей)
3. Микродеңгейдегі қызмет (төменгі деңгей);