Өзара ауыстырымдылық негіздері

 

 және

 

Сонда алынған мәнді (3.1) формула арқылы - анықтаймыз

 

Қондырма үшін саңылау және қынақтың мәнін анықтаймыз Ø60 суретін саламыз (3.1-сурет)

3.1-сурет

 

Максималды саңылауды және қынақ келесі формулалар бойынша [1, 25 б.] есептейміз

 

 

 [1, 25 б.] бойынша орталық суммарлы көрсеткішке байланысты (тесік немесе саңылау) қондырма сұлбасынан орнатамыз (3.1 сурет)

 

 

Ф(Z) аумағын есептейміз [2, 1.1-кесте, 12 б.]

 

Ф(Z) аумағын саламыз (3.2-сурет).

3.2 – сурет

 

Ф(2,09) = 0,4821

мұндағы Ф – Лаплас функциясының мәні [1. 12 б.]

 

Керілудің алыну ықтималдығы (0,5-0,4965)·100% = 0,35%

Саңылаудың алыну ықтималдығы (0,5+0,4965)·100% = 99,65%

Smax.вер. = 18,008-17,982 = 0,026 мм

Nmax.вер. = 18-17,981 = 0,019 мм

Табылған мәндер бойынша керілудің өрісінің схемасы мен саңылаумен керілудің қосылысының қисығын саламыз (графикалық бөлім).

 

4 Домалау мойынтіректері үшін бөлшектердің қондыруларын таңдау

және есептеу

 

 

Берілген мағлұматтар: түйін сызбасы (2 қосымша) оған кіретін радиалды-сүйенішті конустық роликтер бар мойынтірек. Күштің сипаттамасы: соққымен және дірілмен, мойнытіректің дәлдік классы – 6 осьтік күш А = 0 кН, тіректердің радиалды реакциялары R = 30 кН.

МЕСТ 520 – 89 бойынша мойынтіректің негізгі мәліметтері

d = 80 мм – ішкі шығыршықтың тесігінің номинал диаметрі;

D = 170 мм – сыртқы шығыршықтың қондыру бетінің номинал диаметрі;

В = 39 мм – ішкі және сыртқы шығыршықтың ені;

r = 3,5 – (шеңберлі) домалақтау радиусы.

 

Мойынтіректің ішкі және сыртқы шығыршықтарына түсетін жүктемелік түрін анықтау.

Конструкциядағы білік айналады, яғни ішкі шығыршық айналмалы жүктелген, ал сыртқы шығыршық қозғалмайды, яғни бұл шығыршық жергілікті күшпен жүктелінген.

Айналмалы жүктелінген шығыршық үшін радиалды жүктеменің пысықтығын анықтыймыз.

 

РR = (R / b)·k1·k2·k3

 

мұндағы b – подшипник шығыршығының нақты түйісу ені;

k1 – қондырудың қабырғалы корпус немесе тесігі бар білік болған жағдайда қондыру керілудің босатылу дәреже коэффициенті, білік тұтас болған кезде, k2 = 1;

k3 – радиалды жүктеменің қалыпсыздық коэффициенті, радиалды сүйенішті подшипниктер үшін k3 = 1.

 

b = B-( r1+ r2) = 39-(3,5) = 35,5 мм

РR = (30000/35,5)·1·1·1 = 845,07 H / мм

 

Табылған мән арқылы білікке істелінген ішкі шығыршықтың негізгі ауытқуын таңдап аламыз. Ол k болады. Корпус тесігіне істелінген сыртқы шығыршықтың негізгі ауытқуын таңдап аламыз. Ол M болады.

 

МЕСТ 520 – 89 бойынша мойыніректің ішкі және сыртқы сақиналарының ауытқу шектерін табамыз. Табылған мәндерді кестеге енгіземіз (4.1-кесте).

 

Na = 0,85·Nmax = 0,85·0,033 = 0,02805 мкм

 

4.1-кесте – мойынтірек сақиналарының шекті мәндері

 

Ішкі сақина	Білік	Сыртқы сақина	Корпустағы тесік
1	2	3	4
Ø80-0,012	Ø80 к6 0,0210,002	Ø170-0,018	Ø170 M7-0,040

 

Ішкі сақинаның келтірілген сыртқы диаметрін анықтаймыз

 

d0 = d + (D-d) / H = 80+(170-80) / 4 = 102,5 мм

 

Ішкі сақинаның диаметрінің деформациясының табамыз

 

Δd1 = Na·d / d0 = 0,02805·80 / 102,5 = 21,89 мкм

 

Радиалды саңылаудың шамасын анықтаймыз

 

g = gH - Δd1

 

мұндағы gH = 0,5 (gmax-gmin) = 0,5 (30+10) = 20

g = 20-21,89 = -1,89 мкм

 

Қорытындыға келетін болсақ, Ø170 M7/k6 қондырмасын таңдаймыз.

Табылған мәндер арқылы мойынтіректің түйіндерін және дәлдік өрісінің орналасу схемасын саламыз (4.1-сурет).

 

4.1-сурет

 

5 500 мм-ге дейін өлшемі бар жылтыр шекті калибрді есептеу

 

 

Калибрлер тетіктердің жарамдылығын тексеретін аспап. Олардың 6-дан 17-ге дейін квалитеттері бар. Олар өтетін және өтпейтін болады (білік пен тесік үшін).

Н1 – біліктерге арналған калибрлерді дайындау үшін дәлдік шегі;

Z1 – өтетін тығын калибрді дайындау үшін тесіктің өту дәлдік шек үшін тесіктің өту шегі өрісінің ортасының ауытқуы;

Z2 – өтетін қапсымрма калибрін дайындау үшін біліктің өту шектен дәлдік шек өрісінің ортасына ауытқуы.

У – тесіктің өту шектен, тозған өтетін тығын калибрінің өлшемінің шектелген шығуы;

У1 – біліктің өту шектен, тозған өтетін қапсырма калибрінің өлшемінің шектен шығуы;

8.1-кесте бойынша [1, 41 б.] тығын калибрі: Н = 5 мкм, Z = 4 мкм,           Y = 3 мкм; қапсырма калибрі: Н1 = 8 мкм, Z1 = 6 мкм, Y1 = 4 мкм.

 

5.1-сурет.

Тығын калибрінің өлшемдерін анықтаймыз

 

 

Орындалатын өлшемі ПР = 119,982

 

 

Орындалатын өлшемі Р-НЕ = 120,016

 

Қапсырма калибрінің өлшемдерін анықтаймыз

 

 

 

Орындалатын өлшемі ПР = 65,017

 

Орындалатын өлшемі НЕ = 65,0005

МЕСТ 18358 – 73, МЕСТ 18369 – 73 талаптарына сай қапсырма калибрін бірқырлы етіп орындаймыз. Қапсырманың негізгі өлшемдерін біліктің диаметріне байланысты МЕСТ 18362 – 73 кесте бойынша аламыз (графикалық бөлім).

МЕСТ 14807 – 69, МЕСТ 14827 – 69 бойынша, тесікті бақылау үшін бірқырлы тығындарды таңдаймыз. Тығынның өтетін және өте алмайтын қырларының өлшемдерін МЕСТ 14820 – 69 кестесі бойынша аламыз (графикалық бөлім).

 

6 Цилиндрлі эвольвентті тісті берілістердің дәл параметрлерін

   таңдап алу және есептеу

 

 

Берілген мағлұматтар: 8-6-6 В, m = 5, z1 = 20, z2 = 45, t1 = 50°, t2 = 25°, бақылауға арналған өлшеуіш аспап – бақылау хордасының қалыңдығын тексеру, корпус шойыннан, дөңгелек болат 45 жасалған.

Дөңгелек пен корпустың бөлгіш шеңберлерін және осьтер аралық қашықтықты анықтау:

 

d1=m·z1=5·20=100мм

d2=m·z2=5·45=225 мм

a= d1+ d2/2=100+225/2=167,5 мм

 

Берілістің белгілеуіне толық анықтама беру

Кинематикалық дәлдік дәрежесі – 8;

Циклдық дәлдік дәрежесі – 6;

Берілістің бүйір бетіндегі дақ дәлдік дәрежесі – 6;

Бүйір саңылауға дәлдік түрі – В.

 

Ең кіші есептік бүйір саңылауын анықтаймыз

 

Jn1 = 0,684·a·(ά1·(t1-20)-ά2·(t2-20)

Jn1 = 0.684·167,5·(11,6·(50-20)-11·(40-20)·10 = 0,033 мм

мұндағы а – ось аралық қашықтық;

ά1, ά2 – тісті дөңгелек пен корпустық, материалдарды үшін линиялық кеңею коэффициенті.

 

Май қабатын орналастыруға қажетті бүйір саңылауын анықтаймыз.

 

Jn2 = (10…30)mn = 15·5 = 75 мкм

мұндағы mn – модуль.

 

Тұрақталған бүйір саңылауды табамыз

 

Jnminр≥ Jn1+ Jn2=75+33=108 мкм

Jnminр≥ 108 мкм

JnminТ=140 мкм

JnminТ≥ Jnminр шарты орындалады

Ең үлкен мүмкіндік бүйір саңылауын есептеу. Берілген контурлардың ығысуының дәлдік шектерін есептейміз, шарт бойынша. d1 = 100 мм, d2 = 225 мм, a = 167,5 мм, 8 дәреже үшін [ІІ бөлім, 5.17 кесте] бойынша Fp = 50 мкм,  Fpk = 71 мкм.

Ілінісу бұрышы 20° болғанда, ең үлкен бүйір саңылауы келесі формуламен анықталады.

 

Jnmax = JnminТ+(TH1+TH2+2f·a)·0,684 = 160+(140+200+160)·0,684 = 502 мкм

 

мұндағы TH1, TH2 – тісті дөңгелек пен корпустың нәтижелік контурының орын ауыстыру дәлдік шегі;

f·a – осьтер аралық қашықтық шектің ауытқуы.

 

Тістер төбелерінің диаметрін анықтау

 

Da = d+2m·(ha+x)·0,684

 

мұндағы d = mz – бөлгіш диаметрі;

ha – қалпақшаның биіктігінің коэффициенті;

х – дөңгелектің нәтижелік контурын орын ауыстыру коэффициенті.

 

Da=225+2·5(1+0)=235 мм

 

Табылған мәндер бойынша тісті дөңгелектің жұмыс сызбасын саламыз (графикалық бөлім).

 

7 Өлшем тізбектерін есептеу

 

 

Суретте көрсетілген берілісті механизмінің өлшемдік анализін жүргізу керек. Берілісті механизмнің құрастырушы звеноларының дәлдік шектерін максимум әдісімен анықтау керек, егер АΔ = 2 мм, ал қалған звенолардың номинал өлшемдері келесі мәнге ие болады.

А1 = 232 – үлкейту звеносы, А2 = 40, А3 = 20, А4 = 100, А5 = 20,                 А6 = 50 – кішірейту звенолары (7.1-сурет).

7.1-сурет

 

Өлшем тізбегінің номиналының теңдеуін формула бойынша тексереміз

 

2=(40+20+100+40+50)-(232)

Берілген есеп тік болып саналады, сондықтан құрастырушы звеноларды дәлдік шегін 2 тәсілмен қоюға болады. Тең дәлдік шек тәсілімен немесе бір дәл квалитет тәсілі.

Бекіту звеноның дәлдік шегін анықтау

 

Құрастыру звеноларының орташа дәлдік шегі

 

 

А3, А6 – ұсталатын болғандықтан, оларға біліктердің шегін қоямыз, ал қалған өлшемдерге js шегін қоямыз. Алдын-ала 9, 10 квалитеттерін қоямыз. Берілгендерді 7.1-кестеге саламыз.

 

7.1-кесте – берілгендер

 

Аj звеноларының номинал өлшемдері	Дәлдік шек өрісі	Звеноның дәлдік шегі ТАj , мм	Ес(Аj) дәлдік өрісінің орташа коэффициенті
1	2	3	4
А1=232	h9	0,115	-0,0575(-0,3455)
А2=40	js10	0,100	0
А3=20	h9	0,052	-0,026
А4=100	h9	0,087	-0,0435
А5=20	h9	0,052	-0,026
А6=50	js9	0,074	0

 

Дәлдік шек өрісінің орта координаталарының теңдеуінің шартын тексереміз

 

EcA = (-0,026-0,0435-0,026)-(-0,0575) = 0,038

-0,25 ≠ 0,038

 

Орта шек координаталарының түзету енгізу керек. А1 звеносының шектер координаталарын анықтаймыз.

 

ЕсА = (-0,026-0,0435-0,026)-(-0,0575) = -0,25

 

Звенолардың шекті ауытқуларын дәлдік өрісінің орташа координатасымен Ес анықтаймыз

A1 звеносы үшін

 

Es(A1) = -0,03455-0,115/2 = -0,403

Ei(A1) = -0,03455+0,0575 = -0,288

A1 = 232+0,288-0,403

 

Басқа звенолар үшін

A2 = 40±0,05

A3 = 20-0,052

A4 = 100-0,087

A5 = 20-0.052

A6 = 50±0,037

Өлшем тізбегін ықтималдық теория әдісімен есептеу.

 

 

Аj звеноларының дәлдік номинал өлшеу өрісі. Дәлдік шегі ТАj өрісінің орташа коэффициенті.

 

7.2-кесте – 9 квалитеттері бойынша шектер

 

Аj звеноларының номинал өлшемдері	Дәлдік шек өрісі	Звеноның дәлдік шегі ТАj , мм	Ес(Аj) дәлдік өрісінің орташа коэффициенті
1	2	3	4
А1=232	h9	0,115(0,08)	-0,0925(-0,1545)
А2=40	h9	0,114	0
А3=20	js9	0,052	-0,026
А4=100	h9	0,087	-0,0435
А5=20	h9	0,052	-0,026
А6=50	js9	0,074	0

 

ТАΔ ≥ 0,198

ЕсА = (-0,026-0,0435-0,026)-(-0,0575) = -0,25

-0,25 = -0,25

Орта шек координаталарының түзету енгізу керек. А1 звеносының шектер координаталарын анықтаймыз.

 

Es(A1) = -0,0925+0,045 = -0,0475

Ei(A1) = -0,0925-0,045 = -0,1375

A1 = 232-0,0475-0,1375