А. С. Поповтың радионы ойлап табуы

        Дедектірлеу кезінде айнымалы ток түзеліп, жоғары жиілікті толықсулар сүзгіде тегістеледі.

 

 

10-сурет

 

 

Қорытынды.

         Электромагниттік толқындардың қасиеті.

 

        Осы кездегі  радиотехникалық құрылғылар электромагниттік  толқындардың қасиеттерін бақылайтын  өте көрнекі тәжірибелер жүргізуге  мүмкіндік береді. Сонда бәрінен  де сонтиметрлік диапозондағы  толқындарды пайдаланған ыңғайлы. Бұл толқындар аса жоғары жиілікті (АЖЖ) арнаулы генератор арқылы таратып шығарылады. Генератордың элекртлік тербелістеріне дыбыстікіндей жиілікпен модуляция жасайды. Қабылданған сигнал дедектирленген кейін дыбысзорайтқышқа беріледі.

11-сурет

 

        Рупор антеннасы рупор осы бағытымен электромагниттік толқындар шығады. Осы рупор түріндегі қабылдағыш антенна  осі бойымен таралатын толқындарды тұтады. Қондырғының жалпы түрі 11-суретте кескінделген.

        Электромагниттік  толқындардың жұтылуы. Рупорларды біріне-бірін қарсы орналастырып, дыбыс зорайтқышты дыбыс жақсы естілетіндей дағдайды келтіріледі де, рупорлардың арасына әртүрлі диэлектрик денелер қойыады. Осы кезде дыбыстың бәсеңдегені байқалады.

       Электромагниттік толқындардың шағылуы. Егер диэлектрикті металл пластинамен алмастырса, онда дыбыс естілмей қалады. Шағылу салдарынан толқындар қабылдағышқа жетпейді. Шағылу, механикалық толқындар жағдайындағыдай, түсу бұрышына тең бұрышпен байқалады. Осыған көз жеткізу үшін рупорларды үлкен қаңылтыр металмен бірдей бұрыштар жасайтындай етіп орналастырады (12-сурет). Егер қаңылтырды алып қойса немесе оны бұрса, дыбыс жоғалады.

12-сурет

 

        Электромагниттік  толқындардың сынуы. Электромагниттік  толқындар диэлектрик шекарасында  өз бағытын өзгертеді (сынады). Мұны фарафинмен жасалған үлкен үшбұрышты призманы пайдаланып көруге болады. Шағылуды тәжірибеде көрсетен сияқты руфорларды бір-бірімен бұрыш жасайтындай етіп орналастырады. Қаңылтырды призмамен байланыстырады (13-сурет). Призманы алып қойып немесе оны бұрса, дыбыстың жоғалып кеткенін байқайды.

13-сурет

 

        Электромагнит  толқындардың көлденеңдігі. Электромагниттік  толқындар көлденең толқындар  болып табылады. Толқындық қозғалыстың ең басты ерекшеліктерін нағыз көрнекті түрде су бетіндегі толқындардын көруге болады. Толқындар дөнгелек жалдар түрінде ілгері жөңкіп бара жатқандай. Сонда жалдардың немесе өркештердің аралары бірдей дерлік болады. Дегенмен, егер суға жеңіл нәрсе, мысалы сіріңке қорабын, тастап жіберсек, ол толқынмен ілесіп алға кетпей, дәл бір орында тұрып, жоғары – төмен тербеле бастайды.

Толқын таралған кезде ішінде толқын таралатын зат тасымалданбайды, тербелуші ортаның айрықша күйінің орын ауыстыруы болады. Бір жерде (мысалы, тасталған тастан) пайда болған судың ұйытқуы көршілес бөліктерге беріліп, осылай біртіндеп жан – жаққа тарайды. Ал су ақпайды: орын ауыстыратын тек оның бетінің пішіні ғана.

          Бұл толқынның электромагниттік өрісінің және векторының оның таралу бағытына перпендикуляр екенін көсетеді. Руфордан шығатын толқынның электр өрісі кернеулігінің тербелістері белгілі бір жазықтыққа өтеді, ал магниттік индукция векторының тербелістері – оған перпендикуляр жазықтықта жасалады. Тербелістері белгілі бір юағытта өтетін толқындар поляризацияланған деп аталады. Дәл осы поляризацияланған толқын кескінделген. Детекторы бар қабылдағыш руфор кет белгілі бағытта поляризацияланған толқынды ғана қабылдайды.