Биікке секіру техникасын талдау және оқыту әдістемесі

          Биікке секіру техникасын талдау  және оқыту әдістемесі

Жоспар:

1. Биіктікке секірудің даму тарихы
2. Биіктікке  секірудің техникалық кезеңдері
3. Биіктікке секіру тактикасы

       Биіктікке секіру  көрсеткіші жүз жылдың тарихында  бір жарым есе өсті, ол іріктеп  алуға, жарыс дәрежесінің өзгеруіне, спорттық дайындық жүйесінің  дамытылуына байланысты болды, бірақ  басты көрсеткіштің өзгеруі ол  техниканы жете меңгеруге байланысты.

IX ғасырдың ортасында Англияда  биіктікке секіру көрсеткіші 1,70-1,86 м, ондағы пайдаланған әдіс «  аяқты өзіне қысып « және  « аттап өту « , ол – қазіргі  мектепте жүрген әдіс. Дененің  ортақ массасы нүктесі белдемеден 20-30 см. / Н.Г. Озолен , 1939 , Дьяков 1979 / 1887 жылы американдық студент Боб  Пейдж биіктікке 1,93 см. секіргенде  қолданған әдісі « аттап өту  «. Осы уақыттан бастап 50-жылдың  ортасына дейін биіктік техникасының  өзгеруі американдық спротшылардың  атымен байланысты.

Аттап өту әдісін кейде қайшылап секіру деп атайды. Екпін алу 35-40 градустан басталады. Итерілгеннен кейін секіруші жоғары көтеріледі , дене тік ұсталынады. Дене мен сермеген аяқ белдемеге кіреді , итерілген аяқ бос, төмен бағытталған. Белдемеден өткен кезде мынандай қозғалыс жасалады. Сермелеген аяқтың белдемеден түсуі арқылы, итерілген аяқ доға қозғалысын жасап, тізені, табанның тұмсығын сыртқа қарай бұрып белдемеден өтеді. Бас, иық, дененің баолық мүшесі алға еңкейеді. Белдемеден өту сәтінде басты еңкейту, иықты алға беру арқылы секіруші жамбасты көтереді. Секіруші сермелген аяққа түседі, содан кейін итерілген аяққа дене массасының орталық нүктесі белдемеден 20 см. деңгейінде болады.

Биіктікке  секірудің техникалық кезеңдері

 Биіктікке  секірудің техникалық  кезеңдері.  Біріншіден ең жақсы көрсеткіштердің динамикасы тұрақты түрде өсіп келе жатқанын көрсетеді. Ю.В.Черткованың ғылыми зерттеу жұмысы дойынша /1983/ ол көрсеткішті бірнеше жыл алға болжау үшін, кейінгі жылдардың көрсеткіін алса болады деген , бұл үшін регрессия теңдеуін қолдану ұсынылған.

Екіншіден көрсеткіштің тығыздығы өседі, бірінші орынмен 10-шы орынның айырмашылығы алынады. Көп жағдайда бірінші орын алғанмен жүлделі орын алғандар, көбінесе, биіктіктіалу кезеңіне байланысты.

Үшіншіден секірушілер тобы ұзындыққа секірушілермен толықтырады. Кейінгі кездегі зерттеулер бойынша аспалау әдісімен секіруде адым ұзындығының өзгеруі біркелкі болмайді.

Біріншіден әйелдердің адым ұзындығы өзгермейді , кейбір авторлар тіпті азаяды дейді, бұл базалық екпін алуда байқалады

Адымнын ортақ ұзындығы 196,16 см ., ал ақырғы үш адымның ұзындығы 186,16 см, ақырғы үш адымның ұзындығы 186,14 см.

 Биіктікке секіру  тактикасы.Секірудегі көрсеткіштер

Биіктікке секіру тактикасы.

Екпінмен биіктікке секіру тактикасы

Спорттық техника адам қозғалысының искусствосы деп қарауға болады, спортттық көрсеткіш арқылы қозалыс қабілеттігін толық іске асыру секірушінің басты міндеті. Техника киноматикалық жедел қозғалу қортындысы мен секірушіні морфологиялық ерекшілігі, қозғалыс тәжирбиесі арқылы іске асады. Техникаға сырт көрініспен баға беруге болмайды, себебі секіруді орындау кезінде бұлшық ет жұмысынан құралып, нерв бұлшық ет аппаратымен басқарылады.

Секіру биіктігі

Спортшы ала алатын биіктік, сол биіктіктің қосындысымен анықталады, h- аяқты қою сәтіндегі дененің ортақ массасымен итеру уақытында дененің ортақ массасымен тік қозғалуынан, h3- дененің көтеру сәтінен дененің ортақ массасынан белдемеден өткендегі алынуынан туындайды.

Шеберлігі жоғары секірушілердің дененің ортақ масса нүктесінің биіктігі 35-47 процент болып, аяқты итеру орнына қойғанда, дененің ортақ массасына биіктігі ұзындығына, аяқты қою бұрышына, буындардың бұрышына дене ұзындығы тұрақты болғаннан, секіруші дененің ортақ масса нүктесін өзгерте алады, ол үшін аяқтың қою бұрышын жақсарту керек. Дененің ортақ массасың өзгерту қолайлы, кейде қарама - қарсы нәтиже береді. Мысалы: аяқты қою бұрышын 69 процентен 60 процентке дейін азаюы, бұрынғы рекордшы Стоунзда дененің ортақ күші 1,02 ден 0,92 дейін төмендеді, бірақ оның көрсеткіші 2метр ден 2,30 дейін өсті. Итеруде ортақ масссасының жолы секіруші денесінің ұзындығына, сермеу қозғалысынын ерекшеліктеріне және итерілетін аяқтың бұрышынын өзгеруіне байланысты.

 Секірудегі көрсеткіштер.

Көптеген зерттеушілер, секіруде көрсеткіштердің өзгеруі екпін алу жылдамдығына байлынысты деген көзқарас білдіреді. Екпін алу жылдамдығы бірге өсіп, жүгіру аяғында ең жоғарғы жылдамдыққа жетеді, итеру сәтінде жүгіру ырғағы / ритмі/ өзгереді. Шебер секірушілердің жылдамдығы ақыры адымның алдыңғы адымға дейін өседі, өсу жылдамдығы спорт шеберлерінде 1,5 м/сек., ал жаңа секіруді бастағандарда 0,24-0,4 м/ сек.

Екпін алу жылдамдығы тұрақты мына жағдайда өсіп отырған:

1. Секіру техникасының дамуы арқылы

2. Шеберліктің өсуі арқылы

20-30 жылдары екпін алу жылдамдығы 5 м/сек., 50 жылдары жылдамдық 6-7 м/сек . өскен .50-60 жылдары ең жақсы секірушілердің екпін алу жылдамдығы 77,4-7,8 м/ сек., / басқа дерек бойынша 8-8,25 /. Секіруді жаңа алу жылдамдығы 3,5-5 сек.

1-разряд 6,8 м/ сек., спорт шебері 6,7- 7,0 м/ сек.