«Қазақмыс ПЛС» компаниясының қаржылық тәуекел түрлері және оларды басқару ерекшеліктері

3. Қазақмыс Тобы (Қазақмыс ПЛС) компаниясының қаржылық тәуекелдері

Қаржылық  тәуекелдер Топтың күнделікті операциялары нәтижесіндеде  пайда болады. Қаржылық құралдарды қолдану келесідей тәуекелдердің пайда болуына алып келеді:

• Бағалық тәуекел;
• Валюталық тәуекел;
• Өтімділік тәуекелі;
• Салықтық тәуекел;
• Кредиттік міндеттемед

Бұл тәуекелдерді басқаруды арнайы Топтың уәкілетті  органы Қазынашылық Комитеті атқарады. Бұл комитетке қаржылық директор басщылық етеді. Комитет қызметіне  келесілер жатады:

1. Қаржылық тәуекелдерді басқару және оларды қадағалау
2. Топтың қаржылық құралдарын басқару
3. Барлық қазынашылық департаментке бақылау жасау
4. Капитал құрылымын оңтайландыру және т. б.

Қазынашылық комитет Диреторлар Кеңесімен сайланады  және оның алдында есептер тапсырып отырады. Ай сайын Комитет қаржылық тәуекелдер жағдайы туралы есеп дайындайды. Ол есепте барлық болуы мүмкін тәуекелдер, олардың ағымдық жағдайы және оларды басқару құралдары туралы мәселелер қамтылады. Комитет тәуекелдерді басқару үшін келесідей қаржылық құралдарды пайдаланады:

• Қарыздар
• Ақшалай қаражаттар және оның баламалары
• Қысқа мерзімді инвестициялар және т.б.

 

1. Бағалық тәуекел - Шикізат тауарларынының бағалық тәуекелі.

Топтың  стандартты практикасы болып шикізат  өндіру болып табылады. Ал осы шикізат  бағасы халықаралық тауарлы биржараларда орнатылып жатқан баға бойынша бекітіледі. Сол биржа бағасы нарықтағы түсті  металға деген сұраныс пен  ұсыныстың, инвесторлардың іс-әрекетіне  тәуелді болып келеді. Әсіресе, ТОП Қытай инвесторларына тәуелді, өйткені Қытай топтың негізгі тұтынушысы болып табылады. Осындай әр түрлі факторларға байланысты нарықтағы бағаның өзгеруі, оң да сол да қаржылық нәтиже алып келуі мүмкін. Шикізат тауарлары бағасының өзгерісі үлкен диапазонда болуы мүмкін. Ал мұндай жағдай активтердің құнына, жалпы пайдаға, өткізуден түскен пайдаға, ақша ағымына және Топтың кеңею перспективаларына кері әсер береді. Топ өзінің бизнесінің нарықтағы баға ауытқуларына деген өзінің сезімталдығын үнемі бағдарлап отырады. Соған байланысыт Топ шикізат бағаларын хеджирлеуден бас тартқан еді. Бірақ тек кейбір жағдайларда, Директорлар Кеңесі шешкен кезде ғана қолданылып келеді. Осы тәуекел деңгейін төмендету үшін Топ қаржылық жоспарлауда мүмкін болатын бағалық ауытқуларды ескере отырып дайындайды.

Төменде берілген кестеде Топтың негізгі  металл тауарларының орташа сату бағалары

келтіріліп  отыр:

Төменде берілген кестеде ЛМБ/ЛАМРҚ1 орташа бағалары келтіріліп отыр

 

Осы кезеңнің ішінде сату бағалары ЛБМ/ЛАМРҚ-ның орташа нарықтық бағаларынан өзгешеленеді, өйткені өткізу мерзімдерінің кезең ішінде ретсіз үлестірілу бейімділігі бар. Металдар биржасының бағаларына жасалатын тапсырыс берушілермен келісілген үстемелер мен жеңілдіктер сатудың орташа бағаларына да əсерін тигізеді. 2010 жылдың басында ЛМБ-ның мыс бағасы тоннасына 7 464 АҚШ долларын құрады, ал 2010 жылдың 30 қыркүйегінде аяқталған кезеңнің соңында тоннасына 8 053 АҚШ долларын құрап берді.

2009 жылдың ішінде Топ айына  8,5 мың тонна мөлшеріндегі (жалпы 90 мың тонна)мыс өндірісін хеджирлеу бағдарламасы бойынша бірқатар келісім-шарттарға отырған. Бірақ керісінше, шикізат бағасы көтерілу себебіне байланысты, ол өзінің кері әсерін тигізді. Жалпы келтірілген залал 138 млн АҚШ долларын құрады. Ол келісім-шарттардың мерзімдері 2009 жылдың желтоқсанында бітті, 2010 жылы одан əрі хеджирлеу жүргізілмейтін болады.

 

 

Келтірілген залал қаржылық есептілікте  Пайда және шығындар есебінде келесі түрде көрсетілді:

• 129 млн АҚШ доллары 7400 - «Басқа да операциялық шығындар» шотына қосылды;
• Қалған 9 млн АҚШ доллары көлеміндегі залал 7300 – «Қаржыландыруға арналған шығыстар» шоты сомасына қосылды.

 

2. Валюталық тәуекел

Топ валюталық тәуекелге туынды болып табылады. Бұл тәуекел Топ  бөлімдерінің өзінің функционалды валютасынан  басқа валютада есеп-айырысулар жүргізген  кезде пайда болады. Топтың функционалды валюталары:

• ТОО «Казахмыс» - тенге
• Kazakhmys Power - тенге
• Kazakhmys Gold - тенге
• Kazakhmys Petroleum - тенге
• МКМ - еуро
• Kazakhmys Services Ltd. – британдық фунт стерлинг
• Қалған бөлімшелері – АҚШ доллары

Маңызды валюта болып АҚШ доллары  болып табылады. Өйткені баланста және Топтың басқа қаржылық есептерінде АҚШ доллары базалық валюта болып табылады.

2009 және 2010 жж ТОП валюталық тәуекелді хеджирлеу туралы еш мәмілелер жасаған жоқ еді. Осыған байланысты, тәуекел түрі жүйелік емес болғандықтан оны алдын-алу мүмкін емес болып келеді. Әсіресе, қазіргі нарықтың тұрақсыз жағдайында. Қаржылық есептілікте валюталық тәуекел әсері Шығыстар мен Табыстар есебінде көрсетіледі – «Қаржыландыру шығыстары» (не табыстары) шотында.

 

31.12.2008 ж. 471млн АҚШ доллары болған  табыс 2009 жылғы ақпан айындағы тенге девальвациясы есебінен 336 млн долларға айналып кетті.

3. Өтімділік тәуекелі

Өтімділік тәуекелі дегеніміз – топтың өз міндеттемелерін жабатын уақыт ішінде өтей алмай қалу тәуекелі. Өтімділікті басқарудағы топтың алдына қойған басты мақсаттарының бірі – мүмкіндігінше өтімді активтердің бар болуын қамтамасыз ету, бұл активтер топтың міндеттемелерін уақытында жауып отыруына мүмкіндік жасауы тиіс. Яғни олардың көлемі міндеттемелерді жабуға жеткілікті болуы шарт.

Әдетте, топ алғашқы талап ету  кезінде қажетті мөлшердегі өтімді активтердің болуын қамтамасыз етуге  тарасады. Бұл активтер алдағы 90 күн  ішінде күтілетін операционыдық  шығындарды толық әрі уақытылы жаюуға жеткілікті болуы қамтамасыз етілуі керек. Операциондық шығындарғы қоса, бұл активтер қаржылық міндеттемелерге  қызмет көрсету шығындарын да жабуы  керек.

2010 ж

2009 ж

4. Салықтық тәуекел

ҚР салықтық жүйесі айтарлықтай жаңа жүйе болғандықтан өзгертулер мен толықтырулар орын алып отырады. Салықтық тексерулер мен бақылауларды жұргізетін органның өкілеттігі жоғары. Айыппұлдар салу пеня есептеу сияқты шаралар көптеп қолданылады. Аталған  себептер ҚР аумағында пайда болуы  мүмкін салықтық тәуекел деңгейінің басқа мемлекеттермен салыстырғанда  жоғары болу ықтималдылығын туындатады. Сондықтан топ басшылығы салықтық төлемдерді жүзеге асыруда белгіленген  саясатты қолданады.

Осы басты тәуекелдерден басқа: кредиторлық міндеттемелерді орындамау  тәуекелі, пайыздық тәуекел және т.б. бар болып келеді.