Химияның негізгі заңдары

Тақырып : Химияның  негізгі заңдары.  

555

1.Массаның сақталу заңы (М.В.Ломоносов 1748ж)  

 Реакцияға кіріскен заттар  массасы реакция нәтижесінде  пайда болған заттар массасына  тең болады.

Реагенттер массасы= өнімдер массасы

А+В=С+Д реакциясы үшін      m_А +m_В= m_С+m_Д

А. Эйнштейн –энергия (Е) және масса (m) арасындағы өзара байланыс Е=mС ²                                                                     

 ₈

С- вакуумдағы жарық жылдамдығы С=3х10 м/с.

Реакцияға кіріскен заттар массасының және энергиясының жиындысы реакция  өнімдерінің  массасының  және энергиясының жиындысына тең.   

 Жылулық эффектерімен жүретін  химиялық реакцияларда А. Эйнштейн  теңдеуіне сәйкес теориялық тұрғыдан массаның сақталу заңы бұзылуы керек. Бірақ ажралған немесе жұтылған энергия аздығына байланысты массалар өзгерісі өте аз болғандықтан ол өзгерісті назарға алмаса да болады.  

 

 

  

 

 

   FeCl₃ + 3 NaOH           Fe (OH)₃ +3NaCl  

 

     

 

 

  

 

 

 

2. Құрам тұрақтылығы заңы. (Пруст 1808 ж)

Әрбір молекулярлық структураға ие болған индивидуал химиялық қосылыс  оны алу жолына байланыссыз тұрақты  құрамға ие болады.

1)      2 Н₂+О₂= 2 Н₂ О                                           

 2)   NaOH+HCl =NaCl +H₂O

3. Еселі қатынастар заңы (Д.Дальтон  1803ж)   

 Егер екі элемент бір-бірімен бірнеше химиялық қосылыстар түзсе ондағы бір элементтің екінші элемент бірдей үлестеріне тура келетін массаларының өзара қатынасы онша үлкен болмаған бүтін сандарға тура келеді.

N₂ О,    NO ,   N₂ O₃,  NO₂,   N ₂O₅

                                                   ¹          _{2           3            4                5} 

4. Эквиваленттер заңы (И. Рихтер 1791 ж)

     Элементтер атомдары өзара  қатаң белгіленген үлестерде  ғана (эквивалент түрде ғана ) әрекетттеседі.      

 “ Эквивалентті  ” дегеніміз “тең құнды”  “тең бағалы”  дегеніміз.

Элемент эквиваленті деп оның моль сутегі атомдарына тең құнды болған (эквивалент болған ) мөлшерін айтамыз.

НСl              Н₂О                         NH₃                                 СH₄

Э_cl = 1моль    Э_о=1/2 моль      Э_N=1/3 моль       Эс=1/4 моль

Эквивалент  моляр массасы (г/моль). Эквивалент көлем (көлем бірлігі).Эквиваленттік факторы.     

 Әсерлесуші заттар массаларының  бір-біріне қатынасын олардың  эквиваленттерінің моляр массаларының  қатынасындай қабылдаса болады.                    

 m_{1    =}    Мэ (1)                              

  m₂         Мэ (2)

m₁, және m₂ -әсерлесуші заттар массалары, Мэ (1) және Мэ (2) олардың эквиваленттерінің моляр массалары.

 

 

 

5. Авагадро заңы. (А. Авагадро 1811 ж).  

 Бір түрлі жағдайларда  әр түрлі газдың бірдей көлемдерінде бір түрлі сан молекулалар болады.                   

1 туынды : Әр қандай  газ тәріздес немесе булы заттың 1 молі бір түрлі жағдайларда  бірдей көлемге ие болады.  

1 моль  әр қандай газ (қ.ж.) –көлем –22,4 л- моляр көлем (Vm) (л/моль,см ³

^/ моль).

2 туынды:   m₁        M₁   

                                      =                  = Д                            

  m ₂        М ₂ 

6. Бірлескен газ заңы:

                  P₁V₁ = Po Vo                   

 T₁          To

Қалыпты жағдайда әрқандай газдың көлемі (қ.ж):                          

 P₁ V₁  T_O

                 Vo=  

 

                          T₁  P_o

Тұрақты шамалар қатынасы тұрақты шама болады

R- универсал газ тұрақтысы      

 R=  Vo Po                                                                                                                                                                                 To                                                                                                

R₁= 8,314 Д ж /моль х к

R₂= 1,987 кал /моль град

R₃= 0,082 л. атм /моль. Град

 

 

 

 

 

Клапейрон теңдеуі                    P₁ V₁ =V х R х Т                                                                                        

           Р V= m  х  RT/M                                                                                                                                                                       

  

ПСЭ

 

 Периодтық системадағы барлық элементтер шартты түрде металл,металл емес және амфотер элементтер болып бөлінеді.  

 Топтар  І         ІІІ     ІV     V      VI       VII        VIII                                                       

 н        В      C      N      O          F           He        He                                

Si     P           S           Ce          Ne                                       

AS      Se         Br           Ar                                                 

Te           I            Kr                                                               

  At          Xe                  

                                                                Rh