Жұмыссыздық түсінігі

жылдары еңбек биржасы еңбек нарығын реттеудің маңызды инструменті болып,

жұмыспен камту саясатын жасап, әрі оны ӛмірге ендірді. Мұндай биржалардың бүгінгі

кездегі негізгі қызметтері мынау болып табылады: еңбек нарығындағы сұраным мен

ұсынымды зерттей білу, жұмыссыздар санын есепке алу, бос жұмыс орнын тіркеу,

жұмысты ауыстыратын және жұмысқа тұрғысы келетін адамдарға ақпарат беру, жұмыс

іздеген мамандарды оқытуды ұйымдастыру және жаңа дайындыктан ӛткізу, жастар

арасында кәсіби бағдар жұмысын жүргізу, адамдарды жұмысқа орналастыру кезінде

делдалдық іс атқару және жұмыссыздарға жәрдем ақы тӛлеу болмақ.

Мемлекет кәсіпорын және ұйымдар мүддесін ескере отырып биржа арқылы енбек

нарығына әсер етеді. Еңбек биржасы берген жұмысқа жолдама-кәсіпкер үшін ұсыныс

болып табылады. Себебі олар жұмысқа кімді аламын десе де тандау еркіне құқылы және

ӛзінің кадрлар бӛлімі арқылы жұмыскерді жалдауға мүмкіндігі бар.

Қазақстанның жұмыспен қамтылған халқының құрылымында санақ сәтінде ең кӛп

үлесті - 80,9% — жалданып жұмыс істейтін адамдар құрады, 15,7% халық жалдамалы

қызметкерлерді тартпай ӛз бетінше айналысу негізінде жұмыс істеді, тӛлем ақысыз

жұмыс істейтін отбасы кәсіпорындарынын қызметкерлері 2%-ды жұмыс берушілер -

0,8%, ӛндірістік кооперативтердің  мүшелері -0,6%-ды құрады [5].

2003 жылдың ӛзінде-ақ жалдамалы  қызметкерлердін үлесі 60,6%, ал ӛз  бетінше 

жұмыспен айналысушылар - 39,4% болып белгіленді. Олардың ішінде 92,5% - ӛз бетінше

жұмыста, 2,7% — отбасы кәсіпорындарының ақы тӛленбейтін қызметкерлері, 2,5% -

ӛндірістік кооперативтерде, 2.3% - жұмыс берушілер.

Тұтастай республика бойынша 2006 жылғы бір қызметкердің орташа айлық атаулы

жалақысы алдын ала деректер бойынша 28329 теңгені құрады, ал экономикалық қызмет

түрлері бойынша ең жоғары орташа айлық жалақы қаржы қызметінде. Кӛлік пен

байланыста, қонақ үй және мейрамхана бизнесінде. Ең тӛменгі жалақы балық аулау,

балық ӛсіру, сондай-ақ ауыл шаруашылығы, аңшылық және орман шаруашылығында

денсаулық сақтау мен әлеуметтік қызмет кӛрсетуде [6].

2004 жылы жұмыспен қамтылған  халық — 718І.8 мың адамды құрады 

олардан еркектер - 3718.5 және әйелдер 3463-3 мың адам. Жұмыспен қамтылған

халықтық жұмыспен қамтылдық деңгейі 91.6%, олардан еркектер - 93.0% Ал әйелдер

90.2% құрады. Жұмысқа қабілетті  жастан халық 6971.0 мың адам, олардан  еркектер -

3642.0 және тәсілдер -3329.0 мың  адамды құрады. Жұмысқа қабілетті  жастағы 

халықтың жұмыспен қамтылғандық деңгейі - 91.4%, еркектер мен әйелдерде 92.9 және

89.9%.

Жұмыссыз жастардың саны 2011 жылы 191,6 мың адамды құрады. Бұл барлық

жұмыссыздардың 29%, аталған жастарымен 5%. Жастар жұмыссьздығының деңгейі 14.3%

құрады.

Еңбек нарығында бәсеке жарамдылардың сипаты бұрын-қысынша әйелдер мен

жастар болып отыр. Жұмыссыз әйелдер санының артықшылығы әлі сақталуда. 20011

жылы олардың саны еркектерге қарағанда 97 мың адамға немесе 34%-ға кӛп болып, 378

мың адамды құрады. Әйелдер жұмыссыздығының деңгейі 9.8% ( 2003 ж. – 10,4%).

еркектер - 7% (7.2%) болды.

Қалалық жерлерде тұратын жұмыссыздар саны 609.8 мың адамды құрады,

жұмыссыздардың жалпы санындағы үлесі 67.4%-ға асып түсті ауылдық жерлерде -

тиісінше 295 мың адам және 32,6%..

Республикада алдағы жылдары тіркелетін жұмыссыздар саны бірнеше мыңға дейін

ұлғаюы мүмкін. Бұл үдеріске мемлекет дайындалғаны жӛн және әлемдік тәжірибеге

сүйене отырып, оны реттеуді үйренген дұрыс-ақ. Тұрғындарды еңбекпен қамтудың

мемлекетгік реттеу механизмі құқықтық негіздегі, арнайы мекемелер бӛлімшелерін,

экономикалық тетіктер жүйесін ендіреді. Осы жағдайда мемлекет әлеуметтік саясатта оң http://www.enu.kz

шараларды жүргізуге міндетті: әсіресе, жұмыссыздарға жәрдемақы тӛлеу, білікгілікті

арттыру мен жаңа жұмыстардың орнын құру және т.б.

 Әдебиет

1. ҚР "Халықтың жұмыспен  қамтылуы туралы" Заңы 1991 ж 

2. Қазақстан Республикасының "Халықтың жұмыспен қамтылуы  туралы" жаңа заңы 

1999 жыл 1 қаңтар

3. Халықты жұмыспен қамту  туралы Қазақстан Республикасының 2001 ж. 23

қаңтардағы № 149-П Заңы (2006.05.06. берілген ӛзгерістер мен толықтырулармен)

4. Қазақстан Республиқасының  Конституциясы.

5. Менлибаев К.Н., Туганбекова  К.М., Черная Г.Г., Каргин С.Т. Социальная  работа:

Учеб. пос. Караганда: Изд – во Кар.ГУ, 2000. 276 с.

6. Абдирайымова Г.С. Социальная  работа с молодежью: учебное пособие  для 

студентов гуманитарных вузов. –Алматы: Казак Университетi, 2006. – 109 с.

 

Кіріспе 
Жұмыссыздық әлемдегі орталық проблеммалардың бірі болып табылады. Және де ол бір жүйеден екіншісіне өтетін елдерде кең байқалады. 
Мысалға мұндай процес Қазақстанда жүріп жатыр. Ол өзімен бірге бірқатар жаңа проблемаларды алып келеді. Сонымен қатар жұмыссыздық проблеммасы адамдармен тығыз байланысты және соларға тікелей әсер етеді. Жұмысынан айрылу олардың табысының азаюына, өмір сүру деңгейінің төмендеуіне, сонымен қатар психологиялық стреске алып келеді. Осы себепті көптеген саясат адамдары өзінің сайлауалды компанияларында жұмыс орындарын жасауға көп көңіл бөледі. 
Жұмыссыздықты зерттеу олардың пайда болу себептерін анықтайды, мемлекеттің тарапынан шараларды анықтайды. Бірақ сонымен қатар көптеген экономистердің ойынша жұмыссыздық қажет нәрсе, оны зұлымдық ретінде қарастыруға болмайды. 
Өйткені жұмыссыздықтың ең маңызды пайдалы жақтарына оның сапалы еңбекті, бәсекені тудыратыны болса керек. Менің жұмысымның мақсатына осы жатады.