Автор работы: Пользователь скрыл имя, 15 Октября 2014 в 07:29, курсовая работа
Ал жастардың экономикалық білім негіздерін меңгеруі мыналардың мән-мағынасын түсінуге жәрдемдеседі:
Нарықты экономикада тұтынушы, онымен бірге өндіруші, жұмысшыларды жалдаушы және сол жұмысқа жалданушы қандай міндеттер атқарады.
Нарықты экономикада тұтынушы, сонымен бірге өндіруші, не өндіру керек, қалай өндіру керек, өндіргенді кім пайдаланатыны туралы кім және қандай шешім қабылдайды.
Негізгі бөлім
1. Кәсіпорыннның экономикалық категориялары
1.1.Кәсіпорынның негізгі қорын бағалау
1.2.Негізгі қордың тозуы
1.3.Негізгі қордың тиімділігі. Қор қайтарымы.
1.4.Кәсіпорын айналым қоры және айналым құралдары.
Есептеу бөлім.
Қорытынды.
Қолданылған әдебиеттер.
Осы факторларды тарату жолдарпының сипаты мен деңгейі кәсіпорын дамуының сыртқы және ішкі жағдайларының есебі мен әсеріне байланысты, яғни тәуелді.
жабдықтары). Яғни өнімді өндіру мен нарықта талап етілетін сан мен сападағы қызмет көрсетуі. Мүмкін болмайтын барлық қатыстьы жайттар.
ету факторлары (ҒТП, инвестициялар. Еңбек ғылыми ұйымдастыру)
арасында айқындалып көрсетілген шек жоқ.
Өндірістік негізгі қордың құрылымы қоғам арасында салынатын қаражат салмағының айырмашылығын көрсетеді. Яғни актив бөлігінде негізінен өндірістің айнымалы қаржыларының жұмсалуы көзделеді. Сондай-ақ өндіріске қызмет ететін шешуші бөлімнің және өндірісте сипатталуға мүмкін болатын кәсіпорын шығарған бұйым, сонымен қатвар құрал-саймандар яғни өнімді өндіруге қатысатын негізгі қорлар жатады. Негізгі қордың актив бөлігінің өсуі өндірісте еңбек өнімінің артуына өндірістің тиімді дамуына әсер етеді. Пассив бөлігіне ғимараттар, транспорттар, беріліс қондырғылар жатады. Олар өндіріс процесінде бірнеше рет қатысып өндірістің актив бөлігінің тиімді жұмыс жасауын қамтамасыз етеді.
Жоғарғы көрсеткішті қор қайтарымынан шығарылған басқа да өнім шарты, өндірістік негізгі қор айналымының үлес құнына тең. Сондықтан кәсіпорынның ақшалай жинағын көбейту, өзіндік құнды төмендету, өндіріс шартын өсіру, негізгі қор құрылымын жақсартуды қарау. Негізгі қор есеп және жоспарын ақшалай немесе заттай үлгіде жүргізеді. Негізгі қорлар бағасы амортизациялық есеп көлемі, тозу деңгейі үшін қажет.
Негізгі қор бағасының олардың өндіріс процесіне қатысуына байланысты біренше түрі бар. Олар:
немесе сатып алуға шығындалған сома. Ол амортизация нормасын, амортизациялық есеп көлемін, кәсіпорын активінің пайдасы мен рентабельділігін, олардың пайдалану көрсеткішін анықтау үшін қолданылады.
құнын жояды. Олардың шын өлшемінен тозған құнын алып тастау керек. Міне, осы негізгі қордың қалдық құны болып табылады, яғни қалдық құн-негізгі қордың бастапқы құны мен тозу сомасының айырмашылығы болып табылады.
периодтағы бағадағы құны. Бұл қазіргі кездегі негізгі қорды өндіруге шығындалған сома, ол қорларды қайта бағалау кезінде қойылады. Негізгі қордың қалпына келтіру құнын бағалау шешімі тез өсіп, кәсіпорындардың финанстық-экономикалық көрсеткішін төмендетеді. Сондықтан кәсіпорын үшін, финанстық көрсеткішінің төмендетілген бағасын амортизация коэфициенті қабылдайды.
Негізгі кәсіпорынның айналымы 3 фазадан тұрады:
а) физикалық және моралдық тозуы, яғни еңбек құралының тұтыну бағасын жойған кез.
Физикалық тозу мына жағдайда болады:
процестері
жойылады.
Негізгі қордың бірдей элементтері физикалық тозу теңсіздігінен шығарылған. Толық және ішінара тозудың негізгі қордағы айырмашылығы: толық тозу -үшін қорға жаңадан тарату немесе айыр бастау (негізгі қордағы капиталдық құрылыстың тозуын ағымдық ауыстыру), ішінара тозу -жолдық ремонттарды өтеу.
Физикалық тозу өндірістік қызмет мерзімін процентпен белгілейді, яғни мына формуламен анықталады: (Иф)
Иф=Tф/Tн*100
Мұндағы Tф-өндірістік негізгі қордың нақты қызмет мерзімі, жыл
Tн-нормативті қызмет мерзімі, жыл.
Кездейсоқ, нақты қызмет мерзімін салыстыру нормативі немесе оның алдын-алу, физикалық тозу проценті мына формуламен анықталады:
Иф=Тф/Тф+Тв*100
Мұндағы Тф- өндірістік негізгі қордың нақты қызмет мерзімі, жыл
Тв-өндірістік негізгі қордың қызмет мерзімінің мүмкіндігі, жол экспортын санау, жыл.
б) моралдық тозу көнеруден туады. Негізгі қаржы конструкциясы өнімділігі, тиімділігі, үнемділігі бойынша анықталады. Негізгі өндірістік қордың құнсыздануы
Моралдық тозу көлемін бағалау:
пайдалану бағасы бойынша сатып алу.
құралдарының сол периодтағы, бағадағы құны
Моралдық тозудың алғашқы үлгісінде (ИМ1) бастапқы құнды қалпына келтіру, негізгі қордың салыстырмалы бағаса мен немесе процентпен анықталады. Оның формуласы мынадай болады:
ИМ1=Пн-Пс/Пн*100
Мұндағы Пс және Пс - өндірістегі жаңа және моралды көнеру машиналарының сәйкестігі.
Физикалық және моралдық тозу есебінде қордығ қалпына келтіру құны, қызмет мерзімі алмастырылған және амортизация нормасы мен суммасын анықтау көзделген.
Амортизация – негізгі капиталдардың тозу мөлшері бойынша еңбек құралдарын тастап дайын өнімге ауысудағы құн бөлігі. Тозу амортизацияға әкеліп тірейді. Осы тозудың орнын толықтыру үшін қаржыны жинақтайды және олар жинақ амортизация қоры деп аталады. Мұндай қор негізгі қорды толықтыру үшін қажет.
Еңбек құралдарының тұтыну құнын қалыпқа келтіру үшін амортизация нормалары белгіленген:
Нд=Ф-Л/Т*Ф*100
Л-жойылу құны, млн.руб;
Т-қолдану мерзімі
К=А/Ф
Бұл көрсеткіштен негізгі қорды бағалауға қажет.
Амортизация аударым шамасының коэфиценті мына формуламен анықталады:
Кна=Офн /А
А-амортизация аударым шамасы
Амортизацияны есептеу әдістері. Материалдық активтер алған құны бойынша бағаланады. Негізгі құралдарды қайта бағалау жылына 1 рет жүргізіледі. Амортизацияны есептеу мына әдістермен жүргізіледі:
негізгі құралдар үшін қолданылады. Бұл әдісте тозу – объектілердің қызмет етуінің мерзімінің ұзақтығына байланысты деген байламға негізделген.
Мысалы: алған құн 10000 тенге, өтімділік құны 1000 тенге, қызмет ету мерзімі 10 жыл, жыл сайынғы амортизация соммасы:
10000-1000 /10=900 Алғашқы құны - өтімділік құны / қызмет ету мерзімі.
Демек 10 жыл ішінде жыл сайын 900 тенге істен шығарылып отырады, ал бір айға 75 тенге істен шығарылады 900 / 12 = 75.
орындалатын жұмыс көлеміне пропорционал. Бұл дайын өнім өндірісіне қатысатын негізгі қаржы үшін қолданылады. Бұл әдіс мына тоқтамға негізделген:
тозу тек эксплутация нәтижесі болып табылады және уақытты кесуде ешқандай роль атқармайды
Σаморт = баланс құны / бұйым, қызметкер көрсету саны.
Мысалы: берілген станоктың бұйым құны – 448400 тенге, 5 жыл пайдалануда 3800 бұйым өндіріледі. 1 бұйымға амортизация – 118.
448400 / 3800 = 118 тенге
1997 жылы мартта 170 бұйым жасалды, ал апрельде 200 бұйым жасалды
Σаморт = 118 * 170 = 20060 тенге, 118 * 200 = 23600 тенге
құнынан, ал қалғаны қалдық бойынша. Алған жылдардағы негізгі қордың функциялануының амортизациясының көп бөлігін есептеуге мүмкіндік береді. Дегенмен олпрдың амортизациялық периоды шексізге дейін созылады. Объектіні жою кезінде амортизацияланбаған бөлік жою бағасын білдіретін болады. Кей кезде қалдықты кеміту әдісі бір қалыптымен сәйкес болуы мүмкін.
Мысалы: трактордың алған құны 26000 тенге, пайдалану мерзімі – 5 жыл, На- норма амортизациясы – 20 пайыз.
Пайдалану жылдары:
1жыл 26000*20%/100%=52000/10=4333
2жыл 26000-52000=208000*20%/100%=
3жыл 208000-41600=166400*20%/100%=
4 жыл166400-33280=133120*20%/
5жыл 133120-26624=106496*20%/100%=
қалдық құны = баланстық құны – Σаморт.
мүмкіндік береді. Бұл әдістер мыналарда қолданылмайды:
транспорт бойынша
Амортизация мына жағдайларда есептелмейді:
Негізгі қордың көлемі, құрал деңгейі және оның өсу қарқыны кәсіпорынның тиімді жұмыс жасауының көрсеткіші. Негізгі қордың құрамын оқығанда қор қайтарымын, қор сыйымдылығын, қор жарақтануына баса көңіл бөлінген. Себебі: өнімді өндіргенде негізгі қордың актив бөлігі міндетті түрде қатысуына байланысты. Негізгі қордың актив бөлігі ұлғайса Қор қайтарымы өседі. Бұл кәсіпорынның қуатты екендігін білдіреді. Сондықтан негізгі қордың актив бөлігінің құрамындағы құрал – жабдықтардың үлес салмағы жоғары екнін осы қорды тиімді қолдану қажеттілігін қолдану коэфициенті арқылы анықтайды. Өндірістің қуаттылығы артқан сайын негізгі қордың құрамы да жылдам өсуі керек. Себебі оған қуаттылықты қолдануға арналған күрделі қаржының үлесі бар.
Негізгі қорды еептеу және бағалау оның кәсіпорын экономикасы элементтерінің жалпы құрамындағы сандық үлесі жөнінде сөз етуге мүмкіндік береді.
Амортизация жоспарлы түрде негізгі қордың құнын толтыру болып табылады. Негізгі қорды бағалау үшін мынандай экономикалық көрсеткіштерді қолданылады: Қор қайтарымы, Қор сыйымдылығы, Қор жарақтылығы.
1) Қор қайтарымы бұл-негізгі
қордың бір теңгесіне
ҚҚ = Жө / Нқ
Өндірістік негізгі қордың орташа жылдық құны былай анықталады
Ф = Ф1+ Фввод * П1 / 12, Фвыб *П2 / 12
Мұндағы: Ф1 негізгі қордың бастапқы жылдық құны, руб
Фввод Фвыб жылдық ағым құнының енгізу және шығарылу сәйкестігі П1 П2 енгізілген ай санының толық істен шығу мезеті.
Қор қайтарымы негізгі қордың басты бәр қолдану көрсеткіші. Сонымен қатар ауылшаруашылық елінде нарық есебінің айналым периодын көтереді. Қор қайтарымы ғылыми техникалық прогресс шартын өсіріп, жабдықтармен алмастырады, яғни кәсіпорынға жұмсалатын еңбек шартын жақсарту бағытын игеру, табиғатты қорғау және тағы басқа көптеген шарттарын көбейту.
Қор қайтарымының өсу факторы 1.1 суретте көрсетілген.
2) Қор сыйымдылығы белгілі бір өнім өндіруге жұмсалған қордың шығынын көрсетеді. Қор сыйымдылығы өнім мөлшері Қор қайтарымына қарама қарсы. Егер Қор қайтарымы тенденцияны өсіруге тиісті болса, ал Қор сыйымдылығы керісінше төмендетеді.
Қор сыйымдылығы қор қайтарымына қарама-қарсы көрсеткіш:
ҚС= НҚ / ЖӨ
негізгі өндірістік қорлармен жарақтану дәрежесін сипаттайтын көрсеткіш. Ол қордың жылдық орташа құнын өндіріс қызметкерлерінің орташа санына бөлгендегі қатынаспен анықталады.
ҚЖ = НҚ / Жс
Мүндағы НҚ – негізгі қор, Жс жұмысшылар саны
Кт = Қт/ Ка
Мұндағы Кт негізгі қор тозу құны, Қа негізгі қордың алған құны.
Кшығ = Кшығ / Қалғ
Мүндағы Кшығ- белгілі уақыттағы қордан шығарылған құн, Қалғ осы периодтағы басындағы қор құны.
Кжаң = Кенг / Қа
Информация о работе Кәсіпорыннның экономикалық категориялары