Автор работы: Пользователь скрыл имя, 21 Декабря 2012 в 16:48, курсовая работа
Басқару есебінің негізінде қаржылық, материалдық және еңбек ресурстарын тиімді басқару жүйесі жатыр.
Нақ басқару есебі кәсіпорындағы міндетті іс-қызмет процестеріне тығыз байланысты методологияга негізделеді, оның үстіне, басты назар, мысалы, бөлімшелер қызметін бағалау және өнім мен өндірістің пайдалылығын бағалау сияқты аспектілерге байланысты шығындарды басқару есебіне аударылады.
Кіріспе…………………………………………………………………………….3
I. Басқару есебінің мағынасы, оның мәні, мақсаттары және міндеттері..........5
1.1 Басқару есебінің мағынасы, оның мәні, мақсаттары және міндеттері.......5
II. Басқару және қаржылық есеп жүйелерінің салыстырмалы сипаттамасы.........................................................................................................17
2.1 Басқару және қаржылық есеп жүйелерінің салыстырмалы сипаттамасы.........................................................................................................17
III.Шешімдер қабылдаудағы басқару есебінің ролі.........................................21
3.1 Шешімдер қабылдаудағы басқару есебінің ролі........................................21
Қорытынды…………………………………………………………………….32
Пайдаланылған әдебиеттер……….....................................................................33
Жоспарлау
процесі
Бақылау және
реттеу процесі
Сурет. Жоспарлы басқару, бақылау және реттеу арқылы шешім қабылдау процесдурасы
Таңдап алынған іс-әрекеттдің баламалы бюджетті жасаудың жол сілтейтін нүктесі болып табылады. Смета – бұл әкімшіліктің қабылданған әр түрлі шешішмдерін жүзеге асырудың қаржылық жоспары. Смета түсімдері және қолма-қол ақшалардың кері ағылуы, сатудан түскен табыстар мен шығындар ескеріледі. Сметаларда болашақ нәтижелер мен ұйымның ниеті шоғырланған нысанда, біртұтас құжатқа жинақталып көрсетіледі. Бұл құжат қорытынды қаржылық смета деп аталады және табыстар (кірістер) мен шығыстардың сметалық шоттарынан, қолма-қол ақша қозғалысының есеп айырысу мен баланстан тұрады. Сметаны жасау барысында ұйымның әрбір бөлімшесі, әкімшіліктің жормалданған шешімдерін жүзеге асыру туралы өздерінің ролін білгені жөн.
Суретте келтірілген, шешімді қабылдау процесінің үлгісінің соңғы екі кезеңі шаруашылық субъект шеңберіне бақулау мен реттеуге қатысты. Бақылау мен реттеу процесінің басқарушылық қызметі - қызметтің (көрсеткіштердің) нәтижелерін бағалау, олар туралы мәліметтер беру және жоспарды іске асыру мен мақсатқа қол жеткізуге бағытталған түзету шараларын жасау. Басқа сөзбен айтқанда, бақылау мен реттеу процеснің басты міндеті, оның бастапқы ниеттерініске асыруда кездесетін түзету қызметі болып табылады.
Қызметтің нәтижесін бақылау (мониторинг)
үшін бухгалетр сметаның орындалуы
жөнінде есеп беруді дайындайды және
белгілі бір шешімдерді орындауға
жауапты менеджерлерге ұсынады.
Сметаны жасау кезінде
Сөйтіп, бухгалетр-талдаушының кө қарасы тұрғысынан сметалар өздерінің қарапайым нысанында, бірлесіп қарастырылған барлық басқарушылардың жоспарлары мен мәселелерінің, жоспарлы (мақсатты) кезеңде бүтіндей ұйымның табыстары мен шығындарына әсер ететіндей, ақшалай көрсетілген бірліктің сандық көрінісі болып табылады.
Ерекше атап өтетін жайт, бұл табысты әрекет етуші субъектәілердің, сметаны жоспарлауда қажетті шараларды таңдау, яғни барлық басқарушылық команданың бірлескен жұмыстарының нәтижесі ретінде, мәіндеттемелерді жаау үшін пайдалы екеніне көздері жету керек. Бизнес қадамы осы процестің жалпы тізбегінде деп айтуға мұқтаждық жоқ, бірақта ол барлық қажетті қадамдарды (шараларды) өзіне кіргізуі керек.
Нақты нәтижелер (нақты шығындар мен табыстар) мен жоспарланған нәтижелердің (сметалық шығындар мен табыстар) салыстыру мәліметтері бар, есеп берулер, жүйелі түрде дайындалуы тиіс. Осы есептің мәліметтері нақты және жоспарланған нәтижелерді салыстыру үшін кері байланысты қамтамасыз етеді. Бұл процесс кезінде ауытқулар бойынша басқару тісілдері қолданылады.
Бухгалетр-талдаушы белгілі бір
өндірістің нәтижелерінің жоспарлы
көрсеткіштерінен ауытқу жағдайлары туралы
менеджерге берілген ақпараттар, бақылау
мен реттеу процесінде маңызды роль
атқарады. Басқаша айтқанда, бухгалетр-талдаушы
өндірістің осал жерлерін анықтауда
және өндірістің нәтижелеріне жедел
талдау жүргізе отырып, бақылау және
реттеу процесін жүзеге асыруға көмектеседі.
Бұл ауытқулар бойынша басқару
тәсілі жоспар бойынша жүзеге асатын,
өндірістік процестің операцияларына
менеджерлердәің уақытын және назарын
бөлу қажеттілігінен босатады. Одан басқа,
ол қандай бөлімшелерде жоспарлы көрсеткіштерге
жетудің қиын екендігі жөнінде, жоғары
басшылардың есетеріне салып
отырады. Бірақта сметалар және сметаларды
орындау жөнінде есеп берулер
күрделі психологиялық
Стандартты емес жағдайларды шешу
негізінен бухгалтер-талдаушыға жүктелген.
Ол – жетекші тұлға, өзінің функционалдық
(қызметінің) аясында бақсарушы есепті
іс жүзінде асырушы және бағыттаушы
болуға тиісті. Бұл тұрғыдан мазмұны
сметалық басқару, іске асатын сметаны
жетекшілік етудің басталуына әкелетін,
барлық алдын-ала жұмыстарды бухгалтер-талдаушы
орындағанда ғана мүмкін болады. Мәліметтерді
өңдеу бойынша жүйесінің
Дегенмен де, өзіндік міндеттерін үнемі жоғары деңгейдің басымдылығының маңыздылық дәрежесі мен ауқымдылығы айтарлықтай деңгейде бола бермейді. Сондықтан, мақсатты кезеңде мәселелердің нақты приоритеттің (басымдылықтың) тізбесімен қатарласып жүргені жөн. Мұндай приоритетдің мысалдары болып мыналарды есеептеуге болады:
Әдетте сыртқы қоршаған ортаның талдауын және болжамдардың қандай күйде болуын, үнемі орталтарда жасалады, яғни жоспарлау бойынша экономистер немесе директор атқарады, содан соң барып төменгі де деңгейдегі басқарушының қолдануы үшін беріледі.
Ерекше атап өтетәін жайт, басқарушылар «ойын ережесін» сақтауы қажет. Біріншіден, табысты бағалауды тек қана жай операцичлардан түсетін табысты шығара есептеу керек. Эстраординарлық табыстар есепке алынбайды. Екіншіден, іске кірісу әрекеті үйымының ұзақ мерзімдік мүдделеріне ьарынша жауап беруі тиісм және болашақтағы жылдың табысы есебінен ағымдағы жылдың шығынын қысқартуға әкелетін немесе болашақ жылдың шығындарын артыруға әкелетін, кезкелген әрекет жүргізілмеуі керек. Соңында, пайдаланылған капитал болып, жыл басындағы бухгалтерлік есептің есептік құны бойынша барлық активтердің құны есептелінеді.
Жоғары деңгейдегі мәселелерді шешуде, көмек көрсетуден басқа, бухгалтер-талдаушы, штабтық басқарушы ретінде, ұйымның басқа бөлімшелерінің жұмыстарына қолдау көрсетумен және қыметтер көрсетуде жауапкершілікте болады.
Сонымен, осы екі қосындыдан (жоғары және төменгі деңгейлерден), тұратын әрекет аяқталады, одан әрі қарай қозғалыс жасаудан бұрын.
Бірінішісі, ол мұнда қалыптастырып жасалған мәселелерді орындаушыға ұсынылады, жәе ол соңын жауапкершілігінің аясына енеді. Бухгалетр-таолдаушы не үшін жауакершілікте болатынын жете немесе анық түсінуі керек.
Екіншісі, Батыста жүргізілген
көп қырлы зерттеулердің
Келесі кезең, мәселелерді қалыптастыру кезеңі болып саналады, бұндағы тұлғаның мүмкіндігі оның әрбір негізгі нәтижелер аясынан барып шығатын, қажет нәтижелерге жетудің талдауынан тұрады. Әрине, оның мүмкнідіктеріне жағымды және жағымсыз факторлар орын алады, ал бұл болса алға қойылған шешімдерді шешуде кездесетін әр түрлі жағдайлармен байланысты, осы аталған жағдай мақсатты кезеңге тұспа-тұс келуі де ықтимал.
Ең өзекті мәселелерді анықтағаннан
кейін барып, талдау процедурасына,
бірнеше сөздердің акронимінен
тұратын «КӘМҚ» тәсілі пйадаланады.
Бұлардың әр қайсысын алдын ала таңдап
алған олардың жеткішілері
Егер бұндай тәсілдің (КӘМҚ) талдауы дұрыс жүргізілген болса, онда бугалтер-талдаушы табиғи жолмен өзінің міндеттерінің мазмұнын түсуіне немесе жете ұғынуына әкеледі. Көрсетілген мысалда талдау мынадай басты жағдайларға бухгалтердің жетуіне мүмкіндік береді:
Басқа да басқарушының және бухгалетр-талдаушының да шешетін мәселелері міндетті түрде, біршама алдын ала белгіленген сұрақтарға (критериясына) сәйкес келуі керек.
Мұндай талаптардың қатарына мыналар жатады: нақтылық; ақиқаттық пен қол жетерлік; «ынталылық» (яғни үнемі жетілдіру мүмкіндігі) және т.б.
Осы процесте жоспарлау кезеңіне төтенше маңыздылық беретін және басқа да себептер бар. Оларға мыналар жатады:
Жоғарыда айтылғандардан, өзіндік құн бойынша да, жалпы шаруашылық субъектісінң мүддесі бойынша да бухгалтердің жауакершілік аясын ажыратып беру керек. Негізгі жауапкершілік қатарына мыналар жатқызылады:
Менің пікірімше, мұндай ұласу (ауысу) жеңіл өтпейді. Көп жағдайда бухгалтердің атқаратын қызметі алдын ала белгіленіп (беріліп) қойған сценарий бойынша жүргізіледі, сондықтан жылдар бойынша қалыптасып қалған әдетте шығу қиын және олардың әсер ету аясы көбінесе бақылаудан, есеп беруден, ауытқуларды зерттеуден аспайды.
Кәсіпорынның ұйымдастырушылық
қызметі бүкіл кәсіпорынның
Өндіріс шығындары есебінің басты міндеті - өндірістік қызметті Мақсатты белгілеуі мен шығындар есебі бағытына байланысты шығындарды
дайын өнімді калькуляциялау мен бағалау үшін қолданылатын шығындар;
мәліметтері шешім қабылдау мен жоспарлауға негіздеме болып қызмет ететін шығындар;
бақылау мен реттеу жүйесінде қолданылатын шығындар.
«Шығындар» сөзі жағдайға байланысты әр түрлі мәнге ие
Басқару есебінде шығындар әр түрлі мақсаттар үшін әр
Шығындар шынында басқару
Ұйымның өткізуге арналған өнімі (жұмыс, көрсетілетін қызмет) шығынды
Өнімнің нақтылы түріне немесе нақтылы тапсырысқа сатысыз бірден