Бухгалтерлік есепті автоматтандыру бойынша программалық өнімдерді анықтау

Типтік операцияныњ шаблоны дегеніміз - белгілі бір шаруашылық әрекетті рәсімдеу үшін бухгалтерлік жазуларды қалыптастыру  сценарийі. Шаблон келесілерді қамтиды:

• операцияныњ реквизиттерін толтыру ережелері: мерзімін, номерін, сомасын және мазмұнын;

• операцияныњ формасында қарастырылған қосымша реквизиттерін толтыру ережелері;

• операцияға берілетін бухгалтерлік жазулардыњ тізімі;

• бухгалтерлік жазулардыњ реквизиттерін толтыру ережелері: корреспонделінетін шот, сома, субконто, саны, валюталар және валюталардыњ сомасы;

• бухгалтерлік жазулардыњ сомасын есептеу формулалары.

Типтік операциялар бухгалтерлік операцияларды енгізу үшін пайдаланған жағдайда шаблонға сәйкес енгізілетін операция үшін автоматты тұрде бухгалтерлік жазулар қалыптасады. Операцияны енгізген кезде Ұсынылған проводкаларды және реквизиттердіњ мәндерін өзгертуге болады.

“1С:Бухгалтерия” типтік операцияларды кез келген мөлшерде құруға мүмкіндік береді. Типтік операцияларды қарап шығу және редакциялау үшін олар қолданушыға тізім ретінде беріледі. Типтік операциялардыњ тізімін ашу үшін 1С:Бухгалтерия жүйесініњ бас мәзірінен “Операциялар” мәзірінен “Типтік операциялар” нұктесін тањдау қажет. Тізімдегі типтік операцияларды көріп шығуды және іздеуді ыњғайлы ету үшін оларды топтарға біріктіруге болады. Әр топ, өз кезегінде, тікелей типтік операцияларды немесе басқа да топтарды қамтуы мүмкін. Типтік операциялар тізіміндегі топтардыњ күрделілігі  10 дењгейге дейін болуы мүмкін. Тізімдегі операциялар алфавит бойынша реттеліп отырады.

Типтік операцияныњ аталуын өзгерту үшін “Әрекет” мәзіріндегі “өзгерту” нұктесін тањдау немесе Shіft – Enter пернелерін басу қажет. Осы жағдайда жүйе ағымдағы жолдыњ аталуын редакциялау режиміне өтеді.

Enter пернесін  басудан кейін редакциялау аяқталады. өзгерістерді енгізген кезде  атаудыњ ерекшелігі бақыланып отырады. өзгерістерді енгізуден бас тарту үшін Esc пернесін басу қажет.

 

Типтік операциялар тізіміне жања топты енгізу үшін аспаптар тақтасындағы “Типтік операциялар” терезесін тышқанмен басу немесе CtrІ+F9 пернелерін басу қажет. Егер типтік операциялар тізіміне енгізіліп отырған типтік операциялардыњ жања тобы тізімніњ белгілі бір тобына тұсуі тиіс болса, енгізу алдында осы топқа өту қажет.

Жедел іздеуді орындау үшін типтік операцияныњ атын теру

қажет.

Еркін іздеу режимі аса кењ мүмкіндіктерге ие. Ол іздеуді бағаналардыњ кез келген мәндері бойынша екі бағытта жүргізуге мүмкіндік береді. Еркін іздеу барлық тізімдер үшін стандартты тұрде орындалады.

Жоғарыда аталған әрекеттерден басқа типтік операциялардыњ тізімінен операцияларды Операциялар журналына енгізуге болады.  Операцияны енгізу үшін тізімнен ұлгі ретінде пайдалануға болатын типтік операцияныњ атын тањдап, аспаптар тақтасындағы “Типтік операциялар” терезесін басу қажет. Осы әрекеттерді орындағаннан кейін экранға операцияны енгізу диалогы шығады.

Типтік операцияларды енгізген кездегі нұсқа қолымен енгізілген операцияныњ нұсқасынан ерекшеленеді.  Операция нҰақасыныњ атауында “Жања” сөзінен кейін жақшаныњ ішінде типтік операцияныњ аты шығады, ал аспаптар тақтасына 2 нұкте қосылады (“автотолтыру” және  “енгізуді жалғастыру”). Типтік операцияныњ нұсқасын ашқан кезде автотолтыру режимі автоматты тұрде шығады.

Типтік операция проводкаларды қамтуы мүмкін. Осы жағдайда операцияныњ реквизиттері типтік операцияныњ шаблонында анықталынған мәндермен толтырылады. Іолданушы Ұсынылған шаблонды пайдалана отырып бухгалтерлік жазуларды толықтыра алады.

Типтік операцияларды автотолтыру режимін қосу жағдайында енгізген кезде тек жетіспейтін мәндер мен реквизиттер шығады.

Тиісті формулалар типтік операциялар шаблонында  көрсетілетін болса, проводкалар мен басқа да мәндердіњ сомалары автоматты тұрде есептелініп отырады.

Типтік операцияны енгізгеннен кейін ол әдеттегі операциямен бірдей болады.

Типтік операцияны редакциялау барысында операцияныњ реквизиттерін толтыру ережелері сипатталып, операциялар проводкаларыныњ тізімі қҰрылады. Типтік операцияныњ шаблонын редакциялауға байланысты барлық жұмыстар арнайы редакциялау терезесінде орындалады.

Редакциялау терезесін шақыру үшін типтік операциялардыњ тізімінен редакциялауға қажетті операцияныњ атын тањдап, аспаптар панеліндегі “Типтік операциялар” терезесініњ  “Редакциялау” нұктесін немесе Ѓ5 пернесін басу қажет.

Экранға типтік операцияныњ шаблонын редакциялау терезесі шығады.

Терезе екі бөлімнен тұрады. Терезеніњ төменгі бөлігінде

Конфигураторда қҰрылған операцияныњ нысаны беріледі. Операцияныњ нысаны   “қолымен” енгізу кезінде пайдаланып, операцияныњ келесі реквизиттерін енгізуге мүмкіндік береді: мерзімі, номері, сомасы, операцияныњ мазмұны, проводкалар.

Нысанныњ сыртқы көрінісі Конфигураторда қалыптасып, тұрлі болуы мүмкін. Бірақ, операцияныњ нысаны әрдайым операцияныњ реквизиттері қамтылған  операцияныњ аталуынан тұрады.

“1С:Бухгалтерия” жүйесінде бухгалтерлік есепті жұргізген кезде талдамалы, сандық және валюталық есептерді жүргізу мүмкіндіктері кењінен пайдаланады.  Осы жағдайда операция нысаныныњ проводкалары тізіміне бухгалтерлік жазулардыњ  тиісті реквизиттерін толтыру үшін бағаналар қосылады: аналитикалық есеп объектілері, саны, валюта тұрі, валютадағы сомасы.

Операцияныњ реквизиттерін редакциялау осы реквизиттерді толтыру ережелерін анықтаудан тұрады. Жалпы, операцияныњ нысанында:

• операцияныњ мерзімі;

• операцияныњ номері;

• операцияныњ сомасы;

• операцияныњ мазмұны орын алып отырады.

Бұдан басқа, операция нысаны тұрлі ақпараттарды енгізу үшін

қосымша реквизиттерді қамтуы мүмкін.  Операция нысанындағы қосымша реквизиттердіњ құрамы мен орналасуы Конфигурация кезењінде анықталады.

Реквизитті тањдау үшін жай ғана оны тышқанмен басу қажет – тањдап алынған реквизитте курсор пайда болады. Шаблонды редакциялау терезесініњ жоғары жағындағы басқарушы элементтер тањдап алынған реквизит үшін ережелерді көрсетеді.

Типтік операциялардыњ проводкалары типтік операциямен рәсімделетін шаруашылық әрекеттердіњ нәтижелерін бухгалтерлік қорытындыларда есепке алуға мүмкіндік береді. Жалпы алғанда, типтік операцияныњ шаблоны типтік операцияны енгізген кезде енгізуге болатын реквизиттер мен проводкалардыњ тобын қамтиды. Типтік операция шаблоныныњ бухгалтерлік жазулар тізімін редакциялау екі кезењде орындалады: бірінші проводка қҰрылады, екінші кезењде реквизиттердіњ мәні енгізіледі.

Жања проводканы құру үшін жања проводка қҰрылатын жолға курсорды орнатып џns пернесін басып немесе аспаптар тақтасындағы типтік операциялардыњ шаблонын редакциялау терезесінен “Жања проводка” нұктісен басу қажет.

Типтік операция проводкасыныњ тізіміне корреспонденциялар тобы тұріндегі күрделі проводкалар да енгізілуі мүмкін. Әрбір күрделі проводка проводканыњ дебеттік (немесе кредиттік) шоттын белгілейтін бас корреспонденциядан және бірнеше (99999 дейін)  оған тәуелді корреспонденциялардан тұрады. Күрделі проводканыњ негізгі шарты – бас корреспонденцияныњ сомасы барлық тәуелді корреспонденциялардыњ сомасына тењ болуы тиіс.

Жања корреспонденцияны құру үшін корреспонденция  қҰрылатын жолға курсорды орнатып џns пернесін басып немесе аспаптар тақтасындағы типтік операциялардыњ шаблонын редакциялау терезесінен “Жања корреспонденция” нұктісен басу қажет.

Операцияныњ өзін енгізген кезде күрделі проводкалардыњ корреспонденциясы автоматты тұрде проводкалар шоттарыныњ толтырылуы негізінде бөлініп отырады.

Жања проводканы немесе типтік операцияныњ корреспонденциясын бар проводкалар мен корреспонденциялардыњ ұлгі ретінде қолдана отырып құруға болады. Әсіресе, бұл реквизиттерінде елеулі айырмашылық жоқ бірнеше проводкалар мен корреспонденциялар құру қажет болған кезде ыњғайлы.

Көшіру үшін келесі әрекеттерді орындау қажет:

• типтік операциялар тізімінен ұлгі ретінде пайдалануға болатын проводканы немесе корреспонденцияны тањдау қажет;

• Ѓ9 пернесін немесе аспаптар тақтасындағы типтік операцияныњ шаблонын редакциялау терезесініњ нұктесін басу қажет.

Типтік операциялар тізіміне реквизиттері ұлгіден көшірілген мәндермен толтырылған жања проводка немесе корреспонденция қосылады.

Жања проводкаға көшірген кезде реквизиттердіњ мәндері ауыспайды – оларды енгізу қажет.

Проводканы немесе корреспонденцияны жою үшін келесі әрекеттерді орындау қажет:

• типтік операциялар проводкаларыныњ тізімінен жойылатын проводканы немесе корреспонденцияны тањдау қажет;

• DeІ пернесін немесе аспаптар тақтасындағы типтік операцияныњ шаблонын редакциялау терезесініњ тиісті нұктесін басу қажет.

Экранға жою қажеттілігі туралы сұрау шығады. “Ия” жауабынан кейін тањдап алынған проводка немесе корреспонденция жойылады.

 

Типтік операция шаблоныныњ әрбір реквизиті үшін сол реквизитті автоматты тұрде толтыру немесе мәндерін есептеу ережелерін сипаттауға болады. Ол үшін типтік операциялар шаблонын редакциялау терезесініњ жоғары жағында орналасқан басқару элементтері қолданылады.

Терезеніњ төмен жағынан реквизит тањдап алынғаннан кейін ережелерді редакциялау үшін терезеніњ жоғары бөлігіндегі қажетті басқару элементін тышқанмен басу керек.

Терезеніњ жоғары бөлігінен төменге өту үшін Shіft+F6 пернелерін басады.

Тањдап алынған реквизитте курсор пайда болады, ал терезеніњ төменгі бөлігінде редакциялау үшін тањдап алынған реквизит көмескі жазумен белгіленеді.

Басқару элементтерініњ әрқайсысын сипаттап өтейік:

өріс. Бұл элемент ақпараттық болып есептелінеді – мҰнда типтік операциялар шаблонын редакциялау терезесініњ төменгі бөлігінде тањдап алынған реквизиттіњ аты көрсетіледі.

Белсендету (активизация). Бұл басқару элементі редакцияланатын реквизит үшін операцияны енгізген кезде редакциялау режиміне өтуді Ұйғарады.

Типтік операцияны енгізген кезде бағдарлама қолданушыны толтыруды талап ететін операцияныњ реквизиттері бойынша “жұргізеді”. “Белсендету” элементі үшін келесі мәндердіњ бірін тањдап алуға болады:

Авто – реквизит бұрынғы операциялардыњ реквизиттерін

редакциялау нәтижелеріне тәуелді белсендетіледі;

Егер типтік операцияны енгізу барысында реквизиттіњ мәні автоматты тұрде енгізілмесе, реквизит редакциялау режиміне өтеді.

Белсендету – реквизит мәнніњ көрсетілуі-көрсетілмеуіне

байланыссыз белсендетіледі;

өткізу – мәнініњ көрсетілуіне тәуелсіз реквизит өткіліп отырады;

өзгертпеу – типтік операцияны енгізген кезде реквизит редакцияланбайды.

Типтік операцияны енгізген кезде реквизитті редакциялау Enter  пернесін басумен аяқталса, келесі редакцияланатын реквизитке өту автоматты тұрде іске асып отырады.

Көшіру. ‘Көшіру” элементі типтік операциялардыњ реквизиттерін басқа реквизиттерді көшіру арқылы толтыруды Ұйғарады. Бұл берілген реквизиттіњ мәндері басқа реквизиттермен сәйкес келіп, автоматты тұрде толтырылады деген сөз. Бұл режим, әдетте, типтік операция бірнеше проводкалардан тҰрған жағдайда қолданылады.  Көшіру режимі типтік операцияны пайдаланған кезде бірінші проводкадағы субконтоныњ нақты мәнін тањдап, басқа мәндері автоматты тұрде енгізуге мүмкіндік береді. “Көшіру” элементі көшіру режимін тањдаумен байланысты тізім қамтылған өріс тұрінде болады. Келесі мәндерді тањдап алуға болады:

Авто	Жоғарыда тҰрған проводканыњ реквизиті толтырылған                                               жағдайда жүйе берілген реквизитті толтыруды автоматты тұрде іске асырып отырады. Яғни, “Авто” жағдайында бағдарлама өзініњ Ұйғаруы бойынша мүмкін болатын мәндерді қойып отырады.
Көшірмеу	Берілген өрістіњ мәндерін көшіру орындалмайды;
Реквизиттіњаталуы	Мәні редакцияланатын реквизитке көшірілетін операцияныњ немесе проводканыњ аталуы. Осы нұсқа берілген реквизиттіњ мәндерін көшіруге мәжбұр етеді.

 

 

Көшіру үшін ұлгіні тањдаған кезде жүйе тањдап алынған реквизиттер үшін осы операцияныњ орындалу мүмкіндігін қарастырады.

Типтік операциялар реквизиттерініњ мәндері еркін тұрдегі формулалар бойынша есептелінуі мүмкін. Ол үшін 1С:Бухгалтерия жүйесініњ арнайы орнатылған тілі қолданылады.

Типтік операцияның формуласы типтік операцияның белгілі бір өрісінің мәнін есептеу үшін арналған. Ол өзара үтірмен бөлінген бір немесе бірнеше белгілерден тҰруы мүмкін. Формуладағы белгілер ретімен солдан оњға қарай есептелінеді. Әрбір есептемеден кейін нәтиже өріске шығарылып отырады. Формуланы орындау барысында өріске соњғы амал шығарылады.  Амал  – мән есептелінетін математикалық амал. Амал сандардан,  функциялардан, мерзімдік мәндерден, атрибуттардан, символдардан тұрады.

Формулаларда келесі арифметикалық амалдар орын алуы мүмкін:

Іосу                   (Оп1+Оп2)

Алу                     (Оп1-Оп2)

Көбейту               (Оп1*Оп2)