Macromedia Flash 8 dasturi

                            Flash filmni yaratish asosiy sxemasi.

     Birinchi o’rinda Flash Web-sahifalarni yaratish uchu mo’ljallanganligiga qaramay u bilan ishlash vaqtida teg, atribut,sahifa va shunga o’xshash terminlar bilan  siz kamdan kam uchratasiz.Shuning uchun Flashni o’rganishda avval uning terminalogiyasini tushinib olish kerak. 

      .Flashda tovushni qo’shishni ikki xili mavjud.Xodisaviy boshqariladigan (event sound) va oqimli(stream sound).Flash tovush bilan ishlashda yaratuvchilar uchunquyidagi imkoniyatlarni yaratadi:

       -bo’linuvchan tovush kutubxonalari yaratish yani bir kutubxonadagi tovushni bir necha filmlarda foydalanish imkoniyatidir.

       -tovush sifati va eksporti qilinayotgan filmni optimal birlashuvini tanlash maqsadida tovushli ma’lumotlarni  qo’shish ko’rsasgichlarini boshqarish muallif alohida tovush yoki filmdagi barcha tovushlar uchun qo’shish ko’rsatgichini tanlashi mumkin.Bundan tashqari siz tovushni o’zgartirish uchun turli qo’shimcha effektlardan foydalanishingiz mumkin.

          Film kadrlarini almashish dinamikasi vaqt diagramasi (Timelene)yordamida ta’riflanadi.Vaqt diagramasini parametrlari sifatida kadrlar almashinish chastotasi obyekt xarakatini boshlash va yakunlash vaboshqa parametrlarniko’rsatish mumkin.Filmda bir necha xil turli obtektlardan fotdalanish mumkin.Har birining holati boshqasidan mustaqil ravishda o’zgarishi yoki umuman o’zgarmay qolishi mumkin.Filmni turli  elementlarini xarakatini ta’riflashni osonlashtirish uchun ularni yupqa halqa bilan solishtirishadi.Bunday varaqlarni bir nechasini bir to’plamga yig’ilsa ma’lum saxna namoyon bo’ladi Saxna (Scene)-bu Flashni yana bir terminlaridan biridir.Har bir saxna qavatlarini ma’lum bir to’plamidan iboratdir.Sodda filmlar uchun bir qavatdan iborat saxnani yaratish va ta’riflash kifoyadir.Murakkab filmlar uchun bir necha turli ko’rinishdagi saxnalar yaratish kerak bo’ladi.Bir saxnadan ikkinchisisiga o’tish vaqti diagrammasi balki boshqa bir mexonizmlardan foydqlanib amalgam oshiriladi.Oddiy holda ,film saxnalari ma’lum  ketma-ketlikda,ularni tartib raqami bo’yicha bajariladi.Filmni murakkabroq usulda tuzishda Action Script tilidan foydalaniladi.Murakkar filmni yaratishda muhim rolni yana bir tushincha klip (clip yoki Movie clip).Klip bu-simvolni maxsus turidir.U o’ziga xos mini filmdir.Bu film uhun xususiy vaqt diagrammasi va xususiy parametrlar(masalan,kadrlar chastotasi)o’natilgan.Klipdan ko’p marotoba foydalanish uchun filmni bioshqa bir elementlari singari kutubxonasiga joylashtirish mumkin.Filmni har bir elementi klipni ichida ham ishlatilishi mumkin.Agar film ichidagi aktivlashtirishni ba’zi qo’shimcha shartlarini berish uchun Action Script tili vositalaridan foydalanish mumkin.Klipda interaktiv elementlarni(masalan,knopka) ham qo’shish mumkin.

                                       

 

Flash filmlarni yaratish ketma-ketligi.

       Windows dasturlarini ko’pchiligini ishga tushirganda ushbu dasturbilan ishlash uchun “zagatovka”(bo’sh hujjat)avtomatik ravishda yaratiladi.Masalan Word muxaririni oynasi ochilganda unda bo’sh hujjat ochiladi.Bu hujjatga siz matn kiritishingiz ,grafika  qo’shish shrift ko’rinishini o’zgartirish va boshqalarni amalgam oshirishingiz mumkin.Yangi hujjat uchun o’rnatilgan parametrlar qo’llaniladi.Hujjatingiz sizga ma’qul bo’lgan ko’rinishda bo’lishi uchun parametrlarni kerakli ko’rsatgichlarini o’rnarib qo’yish talab qilinadi.Flash juda qulay interfesga ega bo’lsa ham ,Flash filmlarni yaratish juda murakkab ishdir.Shuning uchun film yaratishning har bir qadamidan so’ng natijani tekshirish lozim.Flash filmnialohida saxnasini ham butun filmni tekshirish imkoniyatini beradi.Agar tekshirish muvafaqiyatli o’tgan bo’lsa natijani diskda saqlashni unutmang.Chunki Flashda avtomatik saqlash funksiyasi mavjud emas.

                                  Ish oblasti insterimentlari paneli.

      Ish oblasti xoxlagan sichqonchani o’ng tugmasi bosilganda kontekst menyusi ochiladi Bu menyu ish oblasti vafilmni parametrlarini o’zgartirish uchun asosiy buyruqlardan iborat.Bunday buyruqlar 20 tadan ortiqroqdir.Hozircha ulardan bittasi SCENE(saxna)ga to’xtab o’tamiz.Bu buyruqni tanlaganda nomiScene nomli panel paydo bo’ladi.Bu panel film saxnalari bilan ishlash uchun mo’ljallangan.Uning yordamida siz quyidagilarni amalgam oshi rishingiz mumkin.

          -filmlar saxnalari ro’yxatini ko’rish ,saxnalarni ro’yxatdadi joylashuvi vlarni filmda paydo bo’lish ketma ketligi mosdir.

           -filmni xoxlagan saxnasiga (bu saxnani ro’yxatdan tanlab)otish;

           -tanlangan saxnani nusxasini olish,buning panelni pastki qismidagi knopka bosiladi,nusxa  ro’yxatga saxna orginalidan keyin joylashtiriladi;

          -yangi (bo’sh)saxna qo’shish,saxna ro’rxatga tanlangan saxnadan keyin joylashadi;

          -tanlangan saxna o’chiriladi.

                                      1.3.Montaj stoli va uning xususiyatlari.

Ish oblastini markaziy qismida montaj stoli joylashgan.Uni keyinchalik qisqa bo’lish uchun faqat stoil deb ataymiz.Stol obyektlari xususiyatlarini paneli va boshqalar.Masalan aksariyat Windows-dasturlarida (ofis paketlarva boshqalar)insterument paneli tarkibini boshqarish buyruqlari View(vid)menyusiga kiradi.Flashda esa bu buyruqlar Window menyusda joylashtirilgan.Taxrirlanayotgan obyektlar xususiyatlar paneli ham Boshqacharoq ko’rinishga ega.Lekin bu turdagi yangiliklar unchalik ham qiyinchilik tug’dirmaydi.Va bir nechta ish seanslardan so’ng ular tabiiydek tuyiladi.Shunday qilib ,Flash MX muxaririning ish joyi bilan tanishib chiqamiz.

                                   Foydalanuvchi interfeysning tashkil etish.

     Muxarrir foydalanuvchi interfeysni   tashkil etish umumiy holda barcha Windows-dasturlar kabi standart ko’rinishga egadir.O’sha menyular to’plami,o’sha asosiy buyruqlar joylasgtirilgan eksterumentlar paneli va boshqa.Notanish bo’lgan vaqt diogrammasidir.U ham bo’lsa hozirgacha Dreamweaver bilan notanish bo’lgani uchundir.Muxarrirni ilk marotoba  ishga tushirilganda asosiy oyna ustidan qo’shimcha diolog oynasi ustidan Welcome paydo bo’ladi.Bu oyna sizga ish joyini o’zingiz bo’yicha sozlash imkonini beradi.Bu juda ham foydali funksiyadir(interfeysni sozlash bo’yicha masalalarninshu bobning “foydalanuvchi ishini tashkil etish vosotalari qismida”ko’rib o’tiladi).Shuning uchun hozirgacha Welcome oynasini berkitib turing(keyinchalik Help)`menyusidagi Welcome buyrug’idan chiqarilishi mumkin .Flash MX ning oynasining muhim elemenlari.(6-rasm)

 

                                  5-rasm.Properties menyusi.

 

 

 

 

 

 

                                                                           6-rasm.Web sahifa yaratish.

 

 

 

       Oddiy animatsiyalashgan filmda Flash vaqt diogrammasi kadrlarni aniq ketma ketlikda namoyish qiladi.Filmni necha marta ko’sangiz ham ular o’zgarmaydi,interaktiv filmda foydalanuvchilar(yoki tomashabin)filmni biror bir qismiga yoki saxnasiga o’tish uchun klaviatarudan sichqonchadan yoki ikkalasidan foydalanish obyektlarning joyini o’zgartirishi,ma’lumotlar kiritish,shuningdek boshqa interaktiv operatsiyalarni bajarish imkoniyatiga ega.Flash filmni interaktivligi unga senariylarning kiritilisgi hisobiga.

                           Flash MX asosiy oynasining strukturasi.

            Qulaylik tug’dirish uchun insterumentlar paneli to’rt qismga bo’lingan.

          Tolls(insterumentlar)bu qismga konkret insterumentini tanlash uchun knopkalar joylashtirilgan.Bu insterumentlar ikki qismga bo’linadi:tanlash va chizish instrumentlari Flashni avvalgi versiyalarga nisbatan,chizish insterumentlar ayrim parametrlarni o’rnatish xususiyatlar inspektori panili yordamida ham amalgam oshirish mumkin.Har bir insterumentni sozlashni o’ziga xos tomonlari keyingi bobda ko’rib o’tamiz.Agar zarurat tug’ilsa insterumentlar panilini oyna va chegaradan “uzish”va joylagtirish mumkin.

          Ish oblastini yuqorisida bu oblastga tegishli bo’lgan insterumentlar paneli joylashtirilgan.Bu paneldaquyidagi interfeys elementlari joylashgan;

      -strelkali knopka,bu knopka buytun saxnani taxrirlash butun rejimga qaytish imkonini beradi .Bu knopka faqat agar siz alohida elementni taxrirlashrejimida bo’sangiz ishlaydi;

      -taxrirlanayotgan saxna nomi yozilgan maydon filmlarni saxnalariga avtomatik ravishda Scene nomi va saxna tartib raqami berilgan;

      -taxrirlanayotgan simvol nomi yozilgan matn maydoni.Agar simvol o’z ichiga boshqa simvollardan tashkil topgan bo’lsa u holda ichma ich joylashgan simvolni taxrirlashga o’tilsa,panelda simvollar nomidan iborat zanjir yoziladi;

       -saxnani tanlash knopkasi ;

       -simvolni tanlash knopkasi ;

     - simvolni tanlash knopkasi,bu knopka bosilganda film simvollardan iborat ro’xatli menyuochiladi.;

         -ish oblasti mashtabini tanlash ro’yxati bu ro’yxatdagi ko’rsatgichlarni o’zgartirish mumkin;

         Shu bilan birga stolni o’zi ham ma’lum filmga tegishlidir.Siz biror bir filmni taxrirlash uchun ochsangiz yoki yangi fayl yaratayotgan bo’lsangiz,Flash oynasida ish stoli va u bilan bog’liq vaqt diogrammasi paydo bo’ladi.Agar taxrirlanayotgan fayl bo’lmasa stol ham ko’rinmaydi.

           Bu Flash hujjatli interfeys MDI (Multi document interfveys)texnalogiyasidan foydalanishda izohlanadi.Bunday ish modeli bir asosiy oyna ichida bir nechta fayllar qo’shimcha oynalar tazrirlsh uchun ochish imkoni borligini bildiradi.

          Clien/Server sinfi obyektlari XMLtilida yozilgan hujjatlar (Web saxifalar)bilan ishlash mo’ljallangan.Ushbu obyektlarning matn obyetiga qo’llanishi mumkin;

            MDIbir qancha qulayliklarni yarayad,bir filmdan boshqasiga sichqonchq yordamida elementlarni ko’chirib o’tishdir.Obyektni boshqa bir filmga ko’chirib o’tilganda yoki nusxa olinganda,bu obyektni barcha xususiyatlari saqlanib qoladi.Masalan knopka ko’chirilganda u bilan bog’liq amallar ham saqlanadi.

                               Vaqt diogrammasini tashkil etish. 

  Ish oblastini yuqori qismida vaqt diogrammasi paneli joylashgan.Ish stoli kabi kabi vaqt diogrammasi ham filmning aniq bir saxnasida tegishli bo’ladi.Shu bilan birga stolni o’zi ham ma’lum filmga tegishlidir.Siz biror bir filmni taxrirlash uchun ochsangiz yoki yangi fayl yaratayotgan bo’lsangiz,Flash oynasida ish stoli va u bilan bog’liq vaqt diogrammasi paydo bo’ladi.Agar taxrirlanayotgan fayl bo’lmasa stol ham ko’rinmaydi.SHunday qilib umumiy holda vaqt diogrammasi panelida quyidagi elementlar namoyon bo’lishi mumkin.

        -filmning ayni vaqtdagi saxnasining qavatlari ta’rifi bu ta’rif o’ziga xos bir nechta ustunchakardan qavatlar nomi vaularni atributlari ko’rsatiladi;vaqt diogrammasining bu qismi “Animatsiyalar yaratish”bo’limida ko’rib o’tiladi.

          -kadrlar shkalasidan iborat vaqt diogrammasi”o’qish kallagi ”va saxnani har bir qavati uchun vaqt diogrammasi oynasini holat satri .Bu satrda,filmni bir nechta parametrlari to’g’risida ma’lumot va ish stolidagi animatsiya  kadrlarni bosgqarish knopkasi bo’ladi.

            Flash filmlarni ishlatilish bir necha usullarni tadim etadi.Siz filmni syujeti va foydalanuvchi bajargan amaldan qat’iy nazar to’xtamaydigan amalni yaratishingiz mumkin.Alternativ variant animatsiyava tovushni sinxromlash.Bundan tashqari Flash tugmachalariga tovush ishlatishingiz mumkin.Bu esa tugmalarni interaktiv qiladi.Bundan tashqati Flashda tugmachalarga tovushni vaqt diogrammasini elementlarini ko’rib chiqamiz.

        Kadrlar shkalasidan boshlaymiz.Shkala saxnaning barcha qavatlari uchun umumiydir.Kadrlar shkalasida kadrlar nomeratsiya o’sish tartibi ko’satilgan.Nomeratsiya qadami 5 ga teng.Alohida qavtni vaqt diogrammasi kadrlar ketma ketligini grafik tasviri ko’rinishida bo’ladi.Vaqt diogrammasida kadrlar tasvirdan juda ko’p ma’lumot olishi mumkin.Masalan kadrlar tasvirdan qaysi qavatdan animatsiyani qay usuli qo’llanganligini bilish mumkin.

 

 

 

 

 

 

 

Xulosa

 

    Bu bobdan xulosa qilib shuni aytish mumkin,bu bobni o’qib o’zlashtirgan fodalanuvchi Flash oynalaridan  va menyularidan foydalanish yo’llari haqida ma’lumot oladi.Masalan vaqt diogrammasida kadrlarni tasvirlash formatlari,xususiyatlar inspektori, foydalanuvchi interfeysni sozlash,klavishalarni belgilash,haqidagi menyular hisoblanadi.Flash dasturida foydalanuvchi o’zi qulay  tarzda kerak bo’lgan  kompanentlar va buyruqlarni  klviatura yordamida tez va aniq amalga oshirilishi mumkin.Bu narsa foydalanuvchiga vaqtdan unumdor foydalanish  imkoniyatini yaratib beradi.Flash (SWF) formati eng kuchli  formatlardan biri bo’masada (SWF) yaratuvchilarga grafikani  imkoniyatlari,grafika bilan ishlovchi  vositalari va natijani Web-sahifalarga qo’shish mexanizmlarni birlashtirish o’rtasida eng qulay yechimdir.Flash dasturinig yana bir qulay ta’rafi shundaki  kompyuter dasturlarida muammosiz ishlaydi.Bundan dasturlar hozirgi zamon talabiga javob beradigan dasturlardan iborat. Ikkinchi bobda  Flash dasturi yordamida geometrik masalalarni tayyorlash haqida ma’lumot oladi.Masalan geometriyaning  planimetriya  hamda  steriometriya   bo’limlariga doir tayyorlangan masalalar haqidagi ma’lumotlar mavjud bo’lib ,o’quvchi Flashda geometrik masalalarni qanday tayyorlanishi va uning dasturlari  haqida  ma’lulotga ega bo’ladi.Bu yaratilgan dasturdan geometriya darsini o’tishda ,ko’rgazmali qurollar o’rnida fodalanish mu

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  

 

 

 

 

 

 

 

FOYDALANILGAN   ADABIYOTLAR

       1.O’zbekiston Respublikasi “Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi” Barkamol avlod- O’zbekiston taraqqiyotining poydevori. Toshkent “Sharq” nashriyoti.

      2. O’zbekiston Respublikasi Davlat ta’lim Standarti O’rta maxsus kasb-hunar ta’limi “Ma’rifat” gazetasi 2000-yil 4-noyabr N86-son.

      3. Dranov Vladimir “Macromedia Flash MX. Sank-Peterburg 2003-yil. 620-628-bet.

       4. Aripov M. “internet va E-mailda ishlash“. Universitet nashriyoti 2006-yil 203-210-bet.

       5. Begimqulov U.Sh, Mamarajov M.E, Tursunov S.K. “Flash MX dasturi va undan ta’limda foydalanish imkoniyatlari” Toshkent 2006-yil 23-42-bet.

      6. http: //Web-silver.ru/

     7. http: //MX-Flash.ru/

     8. Sayfullayeva H.M “Geometriya” kasb-hunar kollejlari uchun. Toshkent “O’qituvchi” 2000-yil 62-64-bet.

     9. Isroilov I., Pashayev Z. “geometriyadan masalalar to’plami. “Akademik litseylar va kasb-hunar kollejlari uchun sinov darsligi. Toshkent “O’qituvchi” 2000-yil 35-38-bet.