Жүйелік программалық қамсыздандыру

 Графикалық редакторлар. Бұл программа класы графикалық бейнелеуді өңдеу және құру үшін арналған. Берілген класта мынадай келесі категорияларға бөлінеді: растрлық редакторлар, векторлық редакторлар және программалық құралдар құру және үш өлшемді графиктерді өңдеу үшін (3D-редакторлар).

 Растрлық редакторлар графикалық объект комбинациялық нүкте түрінде көрсетілген жағдайда қолданылады, яғни айқындық және түс қасиеттері бар растр пайда болады. Бұл жол тиімді, егер графикалық бейнелеудің көптеген жартылай түсті және элементтердің түсі туралы ақпараты бар болса, яғни құрастырылған объекті оның формасы туралы ақпараттан маңыздырақ. Бұл фотографиялық және полиграфикалық бейнелеулерге тән. Растрлық редактор бейнелеуді өңдеу үшін, фотоэффектіні құру және көркемділік композициялар үшін кеңінен қолданылады. Растрлық редактор құралының жаңа бейнеленген құру мүмкіндігі шектеулі және әркезде ыңғайлы емес. Көп жағдайда суретшілер әдеттегі саймандармен қолдануды жөн көреді, кейін суретті компьютерге арнайы аппараттың (сканер) көмегімен енгізеді және жұмысты растрлық редакторлардың арнайы эффект жолын қолданумен аяқтайды.

 Векторлық редакторлардың  растрлардан берілген бейнелеу туралы көрсетілімі әдісімен ерекшеленеді. Векторлық бейнелеудің элементар объектісі нүкте емес, түзу болып табылады. Бұл графикалық- сызу жұмысына тән, яғни ондағы құрастырылған жеке нүктелердің түсі туралы ақпараттан гөрі форманың сызығының үлкен мәні бар. Векторлық редакторларда әрбір сызық үшінші реттегі математикалық қисық түрінде қарастырылады, сәйкесінше комбинациялық нүкте түрінде емес, математикалық формуламен көрсетіледі. Элементарлы объектілерден қарапайым геометриялық объектілер құрылады. Векторлық график құралымен орындалған көркемдік суреттеу өзара бір-бірімен байланысқан он мыңдаған қарапайым объектіні ұстап тұруы мүмкін. Векторлық редактор бейнелеуді құру үшін ыңғайлы, бірақ тәжірибеде дайын суретті өңдеу үшін қолданылмайды. Олар жарнамалық бизнесте кең қолданыс тапты, сонымен қатар полиграфиялық баспаның тысын хаттау үшін және барлық жерде көркемдік стилдің жұмысы сызуға жақын болса.

 Мәліметтер қорын басқару  жүйесі. Мәліметтер қорын кестелік структурада ұйымдастырылған орасан массивтер қоры деп айтады. Мәліметтер қорын басқару жүйесінің негізгі функциялары мыналар болып табылады:

 • Мәліметтер қорының  бос структурасының құрылуы;

 • Мәліметтердің басқа кестесінен деректер импорты немесе оның толықтырылуы;

 • Деректерге қатынаудың қамсыздандырудың мүмкіндігі, сонымен қатар іздеу және сүзгілеудің құралы.

 Көптеген мәліметтер  қорын басқару жүйелері қарапайым  қордың анализін өткізуге және олардың өңделуіне толық мүмкіндік алып келеді. Нәтижесі мәліметтер қорының жаңа кестесін құру мүмкіндігі туады. Желілік технологияның кең таралуына байланысты мәліметтер қорының қазіргі басқару жүйелеріне бүкіләлемдік компьютерден желі серверінде орналасатын тазарту және орнату ресурстарының жұмысына талап ету мүмкіндігі қойылады.

 Электрондық кестелер. Электрондық кестелер қордың әр түрлі типін сақтаумен олардың өңделуі үшін комплекстік құралы қойылады. Кейбір дәрежеде олар мәліметтер қорын басқару жүйесіне аналогты, бірақ негізгі акцентті массив қорын сақтауы мен оларды қамсыздандыруына аралас емес, қорды түрлендіруде, яғни сәйкес олардың ішкі мазмұнымен. Электрондық кестелердің негізгі қасиеті кестедегі кез-келген ұяшық мәні өзгергенде, кестелердің басқа ұяшықтарының мәні автоматты түрде өзгеруі мүмкін, өзгертілген байланыспен, берілген математикалық немесе логикалық формулалармен байланысқан.

 Жобалаудың автоматтау жүйесі (CAD-жүйесі). Конструктивті-жобалау жұмысын автоматизациялау үшін арналған. Машина құрылғысында, құралдар құрылысында, архитектурада қолданылады. Графикалық-сызу жұмысынан басқа бұл жүйелер, қарапайым есептеулермен кең мәліметтер қорынан дайын конструктивтік элементтерді таңдауға, өткізуге мүмкіндік береді.CAD жүйесінің ерекшелігі техниканың шартпен жобалаудың барлық этабында автоматты қамсыздандырудан тұрады, яғни шама және ереже шығармашылыққа жатпайтын жұмыстан конструкторды босатады. Мысалы, машина құрылысында CAD жүйелері сызу жинағында жұмыстың сызу деталдарын автоматты түрде орындайды, яғни қажетті технологиялық құжаттарды дайындау, қажетті құралдар станоктік және бақылау құралдары, сонымен қатар сандық программалық басқарумен (СПБ,ЧПУ) станоктар үщін басқару программаларын дайындау. Қазіргі кезде автоматтандырылған жобалау жүйелері қажетті компонент болып табылады, яғни онсыз майысқақ өндіріс жүйелері (ГПС) мен автоматтандырылған технологиялық процестермен басқару жүйесі (АСУТП) қалыптастыру тиімділігін жоғалтады.

 Столүстілік баспалық жүйелер. Программаның бұл класының белгіленуі автоматтау процестің беттеуінің полиграфиялық баспасынан тұрады. Программалық қамсыздандырудың бұл класы автоматтық жобалау жүйесі мен мәтіндік процессордың аралық жағдайында орын алады. Столүстілік баспалық жүйелердің мәтіндік процессордан кеңейменің құралымен мәтіндік әрекеттесуді басқару графикалық объектілермен және беттердің параметрлерімен ерекшеленеді. Басқа жағынан, олар мәтіндік редакторлау мен автоматты енгізуде функциональдық мүмкіндіктердің төменділігімен ерекшеленеді.Үстел үстілік баспалық жүйені пайдалану, яғни оларды мына құжаттарда мәтіндік процессормен және графикалық редакторлардаөткен алдын-ала өңдеуде қолданылады.

HTML редакторлары (Web-редакторлары). Бұл мәтіндік және графикалық редактордың қасиеттерін өзіне біріктірген редактордың негізгі класы. Олар Web-құжаттық деп аталатын құру мен редакторлау үшін белгіленген. Web-құжаттар-бұл электрондық құжаттар, дайындықта интернетте ақпаратты беру әдісімен байланысқан ерекшелік қатарын ескеру керек. Теориялық Web-құжатты құру үшін әдеттегі мәтіндік редактор мен процессорлерді пайдалануға болады, сонымен қатар кейбіреулері графикалық редактордың векторлық графиктерінен, бірақ Web-редакторы қажетті функциялармен бірге, өнімділігі жоғары Web-дизайнер иеленеді. Бұл программаның класы электрондық құжаттарды және мультимедиялық баспаларды дайындау үшін тиімді қолдануға болады.

 Броузерлер (шолушылар, Web құралын қарау). Бұл категорияларға HTML форматында орындалған электрондық құжаттарды қарау үшін белгіленген программалар құралдары қатысты. Қазіргі броузерлер мәтінде ғана емес графикте шығарады. Олар музыканы, адамның сөзін, интернеттегі радиоқабылдағышты тыңдауды қамсыздандыруын, видеоконференцияны қарау, электрондық пошта қызметтерімен жұмыс жасау, телеконференция жүйелерімен шығара алады.

 Жинақталған іс жүргізу жүйелері. Басшының жұмыс орнын автоматтаудың программалық құралы өзімен бірге көрсетеді. Негізгі функциялардың жүйелеріне құру функциясы, редакторлау және қарапайым құжаттарды форматтау, электронды пошта функциясын орталықтандыру факсимилдік және телефондық байланыстар, диспетчерлеу және өнеркәсіптің құжатты айналдыру мониторинг, ақпараттың анықтамасы жатады.

 Бухгалтерлік жүйелер. Бұл мамандандырылған жүйелер, өзіне мәтіндік және кестелік редактор функцияларын, электрондық кесте және мәліметтер қоры басқару жүйесін байланыстырушы. Өнеркәсіптің біріншілік бухгалтерлік құжатын және олардың есептеулерін дайындауды автоматтау үшін, бухгалтерлік есепкеалу жоспарын санау үшін, сонымен қатар шаруашылық және финанстық формадағы өндірістің қорытындысы бойынша үнемі есеп беруді автоматты дайындау үшін, қабылданатын салық орындарына, бюджеттен тыс фондтарға және статикалық есеп алу орындарын апарылуы үшін арналған. Бұған қарамастан теорияда барлық функциялар бухгалтерлік жүйелер үшін тән, басқа да жоғарыда аталынған программалық құралдармен орындауға болады, бухгалтерлік жүйелер қолданылуы бір жүйеде әр түрлі құрал интеграцияның арқасында қолайлы.

 Финанстық аналитикалық  жүйелер. Бұл кластың программалары банктік және биржалық структурасында қолданылады. Олар финансты, тауар және шикізат нарығындағы жағдайды бақылауға және болжауға мүмкіндік береді, ағымдағы анализді өндіреді, хабарларды және есеп беруді дайындайды.

 Геоақпараттық жүйелер  (ГАЖ). Топографиялық немесе аэрокосмикалық әдіспен алынған ақпараттың негізінде геодезиялық және картографикалық жұмысты автоматизациялау үшін арналған.

 Бейнемонтаж жүйелері. Бейнематериалдың цифрлық өңдеуі, олардың монтажы, бейнеэффектіні құру, дефектіні орналыстыру, дауысының жөнделуі, титр және субтитр үшін арналған.

 Қолданбалы программалық құралының жеке категориялары өзінің классификация жүйесінің ішкі дамуымен иеленеді, үйретуші, дамушы, анықтамалық және ойын-сауықтың жүйелерді және программаларды көрсетеді. Бұл программалық қамсыздандыру класының өзіндік ерекшелігі мультемедиялық құрастырушыларға (музыкалық композиция мен графикалық анимация және бейнематериал құралын қолдану) жоғарғы талап етуі болып табылады.

Соңғы кезде компьютерлік технологиялар үдемелі түрде дамып келеді және бұл программалық қамсыздандырудың әсер етуде. Әр бір жарты жылда көптеген жаңа программалық өнімдер шығуда.

 Программалық қамсыздандыру  — технологиялық жұмыс болып саналады, яғни программалық қамсыздандырудың құрамына ортақ жүйелік және арнайы бағдарламалық өнімдер, сонымен бірге техникалық құжаттар енеді.

 Программалық жабдықтаудың  дәрежелері өздігінен пирамидалық  құрылым сияқты. Әрбір келесі дәреже программалық жабдықтаудың өткен дәрежесіне сүйенеді. Олай бөліну есептегіш жүйенің жұмысының барлық кезеңдеріне ыңғайлы, программаны орнатқаннан бастап оның іс жүзінде жұмыс істегені мен техникалық қызмет көрсеткеніне дейін. Әрбір жоғарыдағы дәреженің барлық жүйенің функционалдығын көтеретініне назар аударыңыздар. Мысалы, есептегіш жүйе базалық дәрежедегі программалық жабдықтаумен көпшілік қызметтерді атқаруға шамасы келмейді, бірақ жүйелік программалық жабдықтауды орнатуға мүмкіндік береді.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1.Брябрин В.М. Програмное обеспечение персональных ЭВМ. М.:Наука, 1989г.

2.Автоматизирование информационные  технологии в экономике. / Под.ред. И.Т.Трубилина. – М.: Финансы и статистика, 2000г.

3.Фаронов В.В., Шумаков  П.В. Delpi5. Руководство разработчика  базы данных – М.: «Нолидж», 2000г.

4.Гофман И. Э., Хомоненко А. Д. Delphi5. –СПб.: БХВ-Санкт-Петербург. 2000г.

5.Томас Коннолли, Каролин Бегг, Анна Страган. Базы данных: проектирование, реализация и сопровождение. Теория и практика, 2-е изд.: Пер. с англ.: Уч. пос: — М.: издательский дом «Вильямс», 2000г.

6.Александровский А.Д., Шубин  В.В. Delphi для профессионалов. Опыт практического применения.-М.:ДМК, 2000г. (серия «для программистов»).