Жаңа технология тәжірибеде

Міндетім:

1. Өзара сабаққа қатысу арқылы шеберлікті арттыру
2. Көрнекті құралдар мен дидактикалық материалдарды жүйеге келтіру
3. Жаңашыл педагогтардың іс-тәжірибелерін сабағымда пайдалану
4. Оқушылардың сауаттылығын арттыру
5. Сабақтың дәстүрлі емес формаларын жетілдіру
6. Оқушының білімдік дағдыларын қалыптастыру

Сабақ- мұғалім мен оқушы арасындағы жұмыстың аса маңызды түрі. Мұғалімнің ізденісі, білімі, әдістемелік теориялық біліктілігі осы сабақта көрініс табады. Сондықтан сабақ өткізу барысында оқушыларды тәрбиелеп, олардың сабаққа қызығушылығын арттыра отырып, сабақ беру әдісінің тиімді түрлерін пайдаланамын.

Алматы облысы

Еңбекшіқазақ ауданы

Ақтоған орта мектебі

 

 

 

 

 

 

 

Шығармашылық ізденіс

Тақырыбы:

 Бастауыш  мектептегі дамыта оқыту жағдайындағы жүйелі жұмыстардың

 үлгісі мен  әдісі 

 

 

 

 

ЖОСПАР

 

 

 

1. Кіріспе
2. Негізгі бөлімі
3. Қорытынды 
                      Кіріспе

Бүгінгі Қазақстан – жаңа принциптерге негізделген егеменді мемлекет. Үкіметіміз білім беру мекемелерінен тәуелсіз мемлекетіміздің өркениетті ел болу жолындағы талабына сай азаматты оқыту ісін жаңа сапалы өзгеріске толы деңгейге көтеруді талап етуде. Мұндай үлкен жауапкершілікті іске асыратын, әрине ұстаз.

Білім бұлағының көзін ашу бастауыш сыныптан басталады. Олай болса, бастауыш білім – үздіксіз білім берудің алғашқы басқышы.

Озық ойлы, тапқыр да, нәзік, сезімтал, пайымды шәкірттердің іскерлігін, мүмкіндігін ескеріп, бағыт-бағдар беру, ой-өрісін дамытатындай логикалық ой тастау әрбір ұстаздың міндеті.

Баланың жеке басының шығармашылығын, қабілетін, дарындылығын дамыту мәселесі ежелден ақ ұлы ойшыларымыз Баласағұн, Әл-Фараби, Абайды ерекше толғандырған сондықтан олар өз еңбектерінде жеке тұлға қабілетін дамытуды үнемі көздеп отырған.

Көрнекті педагогтар мен ғалымдар Т.Тәжібаев, С.Мұқанов, Ж.Әбділдин, Қ.Жарықбаев, Т.Сабыровтың еңбектері жеке тұлғаны дамыту мәселесінің теориясы мен практикасының алтын қоры деп білеміз.

Тұлға баланың жаратылысынан бастап, қоршаған орта, әр түрлі күрделі әлеуметтік факторға байланысты дамытатын күрделі процесс.

                            (В.Э.Чудновский)

Тұлға – жеке адам өзін басқадан ажырата алатын, нақты қоғам мүшесі, есі кірген ересек кісі.

(Т.Тәжібаев)

Демек, бастауыш сынып оқушыларының тұлғалығын тәрбиелеу үшін, ең алдымен олардың қабілетін дамыту керек.

 

Негізгі бөлімі

 

Қабілет – жеке тұлғалық айырмашылық. Туа бітетін қасиет емес, ол өмір сүру барысында дамитын іс-әрекет көрінісі.

Психологтар қабілеттің екі түрлі деңгейде дамитынын дәлелдеді.

1. Репродуктивті – іс-әрекетті, білімді берілген үлгі бойынша қабылдай алу деңгейі. Математикадан ойлау операциясы жүйрік бейнелеуге қабілетті нақты заттың ара қатынасын ажырата білуде. Музыкаға қабілет есту, ритмді түсіну сезімталдығымен ерекшеленеді.
2. Шығармашылық – жаңалық ойлап табуға бағытталған қабілеттер деңгейі. Халқымыздың «Жігітке жеті өнер де аз болмайды», «Сегіз қырлы бір сырлы» сияқты нақыл сөздері адам табиғатының шексіз мүмкіндіктерін ескертсе керек. Яғни, Абай, Шәкәрім, Шоқан сынды ғұламалар қалдырған мұралардан үлгі алсақ болады.

Шығармашылық – ойлап табу, жаңалық шығару, жетістікке жету белсенділігін арттыру. Шығармашылық күрделі психологиялық процесс, іс-әрекеті түрлі болғандықтан ол тек жеке адамға ғана тән. Ал бастауыш сынып оқушысының шығармашылығы – тек өзіне ғана жаңалық болып табылатын, субъективті жаңалық. Бастауыш сынып оқушыларының шығармашылық процесіне тән кезеңдерін топтастыру:

1. Жаңалықпен бетпе-бет келу.
2. Шығармашылық акт.
3. Шешімнің жарық көруі.
4. Шешімнің дұрыстығын дәлелдеу.

Шығармашылық жұмыстын түріне, мақсатына қарай, бұл кезеңдер бір-бірімен астасып, қабаттасып жатуы тиіс.

Шығармашылық процесс баланың ақыл-ойын, қабілетін дамытса, «даму» ұғымының маңызы, мәні не?

Даму ұғымының психологиялық анықтамасы – жаңару процесі, ескінің жоғалуы деген сөз. Барлық табиғат құрылысы сияқты, бала психикасы да үнемі дидактикалық жолмен дамып, өзгеріп, бір деңгейден екінші деңгейге өтіп отырады. Даму процесіне 3 түрлі фактор әсер етеді.

1. Биологиялық фактор

Бұл – ата-анадан ауысқан, туа бітті, және өмір сүру барысында қабылданған дененің барлық мүшелерінің ерекшелігі, қарым-қатынас нәтижесі.

2. Әлеуметтік фактор

Бұл – бала өмір сүретін орта, адамдар ортасы. Баламен қарым-қатынас жасайтын адамдардың мінез-құлқы, ақыл-ой бейнелері, олардың пікірі, істері, талаптары мен дағдыларының әсері.

3. Баланың белсенділігі

Баланың дамуы, жеке бас ретінде қалыптасуы, оның белсенділігі арқылы жүзеге асады.

Психолог Выготский бала дамуының екі аймағы болады деген теория ұсынады:

1. Бала дамуының жақын аймағы – баланың тек үлкендердің көмегі арқылы істейтін істері.
2. Бала дамуының қол жеткен аймағы – баланың тек үлкендердің көмегінсіз, өз бетінше атқаратын істері. Бұл әрекеттен бала іскерлігі жан – жақты үйлесімді болып, жаңа ойлау қабілеті дамиды.

Баланы бастауыш сыныптан бастап шығармашылық ойлауға қалыптан тыс шешімдер қабылдап, ой жүгірте шешуге машықтандыру.

 

         І. 1. Бастауыш  сыныптардағы сауат ашу, тіл дамыту  грамматика (қазақ тілі) тұрғысынан  оқушының шығармашылығын дамыту. Дамыта оқыту жүйесінің маңызды  принциптерінің бірі теориялық білімін басшылыққа ала қорытып тұжырымдау.

а) Сөздің әр дыбысынан сөз тудыру:

Ә – әдемі, әдепті, әділетті

с – сұлу, сүйкімді, сезімтал

е – епті, еңбеккер, елгезек

м – мейірімді, мәдениетті, момын, т.б.

б) Мәтін құрастыру.

Әсем әдемі, әдепті қыз. Оның сүйкімді қылығы көп. Ол үлкенге де, кішіге де мейірімді.

2.Салыстыру.

Сүті балдай тәтті,

Көзі көмірдей қап-қара,

Ол не?

1. Сын есімді табады.
2. Салыстыру арқылы сауаттылығы, ойы артады.

3.Сөзден сөз тудыру.

Дәптер, әдеп, пәтер, ер, ерте, тер.

Сауатты жазу мен байқампаздық артады.

4.Сөздің соңғы дыбысынан бастап  сөз тудыру.

Деңгейлеп оқыту әдісін қолданамын.

Кісі аттары: Талғат, Темір, Рақым, Марат.

Қыз есімі: Жанар, Рахима, т.б.

Жер-су аттары: Шымкент, Темір, Рига, Ақсу, Орал.

Жемістер: өрік, қызылша, алмұрт.

             ІІ. Шығарма жазуға баулу, тапқырлықпен қиялдап тандай білу, сынай білу, ой тудыра білу.

1. Бала тақтадағы сюжетті сурет бойынша әңгіме құрап, тұжырымдауға жаттығады.
2. Еркін тақырып бойынша шығарма жазады.
3. Тірек сөздер арқылы жазады.
4. Мәтінді, ертегіні айт, аяғын өзің қалай жалғастырғың келеді?

            Нәтижесінде бала өзі еркін  ойланып, өздігінен  пікір тудыра  алады, ұтымды жауап береді.

ІІІ. Оқу мен жазу сын тұрғысынан ойлауды дамыту – педагогикалық технология.

Сын тұрғысынан ойлауды дамыту бағдарламасы әлемнің түкпір-түкпірінен жиылған білім берушілердің бірлескен еңбегі. Тәжірибені жүйеге келтірген Ж.Пиаже, Л.С.Выготский теориялары басшылыққа алынады. Сын тұрғысынан ойлау ұғымын белгілі бір идеяларды қабылдай отырып, оның неге қажетті екенін зерттеу, оларды жеңіл ойларға қарсы қоя білу, салыстыра алу, сол идеяларға қарсы көзқарастармен тепе-теңдікте ұстап зерттеу, оларға сеніммен қарау керек.

Көп ақпаратты талдай, жинақтай отырып, ішінен қажеттіні алуды үйрету.

Сын тұрғысынан ойлау бағдарламасы:

1. Қызығушылықты ояту
2. Мағынаны тану
3. Ой толғаныс кезеңінен түзіледі.

Осы кезеңдердің мақсат-міндеттеріне тоқталайын.

1. Қызығушылықты ояту

Үйрену процесі – бұрынғы білетін мен жаңа білімді ұштастырудан тұрады. Осы арқылы ойды қозғау, ояту, ми қыртысына тітіркендіргіш арқылы әсер етеді. «Тоқтау, түртіп алу, ойлау, жұптау, талқылау, болжау, әлемді шарлау» әдістерін сабақта дер кезінде пайдаланамын.

2. Тақырыптың мағынасын түсіну.

Оқушы қолына қалам алып, кездескен жаңа сөздерді:

• білемін     
• -жаңа ақпарат
• білмеймін    

- таңқалдырады

бір әңгіменің соңына дейін оқып, оқығанды есте сақтау, мәнін жете түсіну күрделі жұмыс. Мұндай талдау оқушы өзін зейін қоя тындауға, тапсырманы орындау жауапкершілігі артады.

3. Тақырып туралы ой-толғаныс.

Сын көзбен ойлауды дамыту – оқушы оқыған, білгендерін саралап, жаңа өзгеріс енгізуге талпынып, үлкен әлемге еніп, ойын тұжырымдайды. Осылай іздену, толғану арқылы өзінің өзгергенін сезеді, өзгені сезініп, даналыққа бастау алады.

Ой-толғанысты ояту үшін 2-4 жол өлеңді, Венн диаграммасы арқылы еркін тақырыпта жазу. Венн диаграммасы арқылы еркін жазу тақырыптағы жаңа ақпараттан алған әсерін, нені үйренгенін, нені әлі білуге тиіс, т.б. жайлы өз пікірін дәптеріне жазады. Соңында сынып ұжымына оқып береді.

Венн диаграммасы бойынша салыстыру берілген объекті жазылып, ортасына екеуіне ортақ ұғым жазылады. Мысалы: А.Байтұрсыновтың «Ағаш» атты мысалын өткенде былай қолдандым.

 

 

 

 

«Ой жұмбақ» ойыны.

Ауызша сипаттау арқылы заттың атын табу.

• Менің затым дөңгелек. Резеңкеден жасалған, балалар жақсы көреді. Ол не?

Ең бастысы дұрыс сипаттау білу.

• Әлем жаңалығын бейнелейтін төртбұрышты затты кім біледі? (Телевизор)

Үнемділікке тәрбиелеу.

• Нені үнемдеу керек?
• Ақшаны үнемдеп жұмсау.
• Газды, суды, жарықты үнемдеп жағу керек, киімді күтіп кию.
• Сусынның ыдысынан не істеуге болады?
• Гүл, құмыра, қол жуғыш, аңдар бейнесін жасауға болады.

«Ой толғау» ойыны.

• ХХІ ғасыр жартысында мектебіміз қандай болады деп ойлайсың?
• Әр сынып компьютерленген;
• Есіктері автоматты түрде ашылып-жабылады;
• Көліктер түтін шығармайтын;
• Ауамыз таза болуын сақтайды.

Сынақ хатты аяқтау, қатемен жұмыс жүргізген тест арқылы бала білімін тексеремін.

Мақал-мәтелмен жұмыс.

1. Тақырып мазмұнына сай мақал айту. Төрт түлік туралы.

Сиыр сүті тілінде.

2. Табиғатқа, суретке қарап мақал айту.

Туған жердей жер болмас. (Дәлелдеу)

Алматыдай әсем қала жоқ.

Отан оттан да ыстық. (Дәлелдеу)

• Отаным, өз елім, өз отбасым.
• Отанды ешкімге сатпаймын.

3. Мақал-мәтел айтысы.

Еңбек, білім туралы сайыс.

Бұл баланың сөз саралауын, шешендігін дамытады.

4. Мақал-мәтелге сай, мәтін, оқиға ойластыру.

Жоғары қиындықта оқыту принципі негізінде бала көзі жетеді.

Мал – баққанға бітеді.

Кісі малға жақсы күтім жасаса, сол үйдің малы көп болады.

Өлең жазуға баулу.

1. Жеке дыбыстарға байланысты өлең жазу.

У-у-у    ы-ы-ы   а-а-а

Білім тоқу   сабақ оқу   жақсы бала

Таза жүру   кілем тоқу    ініңе қара

Сабақ оқу    түгел білу

Буын арқылы өлен ұйқастыру

Ыр-ыр-ыр   ыр-ыр-ыр

1.Мынау ала сиыр  

Сабақта тыныш отыр.

2.Сүт береді сиыр.  

Апам келе жатыр.

3. Бір мүйізді сиыр.