Сақтандыру нарығы

 

2008жылғы ЖІӨ-дегі сактандыру үлесі (%бен)

Елі	Сақтандыру сыйақысының  жалпы көлемі	Өмірді сактандыруға карағанда,өзге сақтандыру		Өмірді сақтандыру
1	2	3		4
ОАР	17,34	3,48		13,86
Оңтүстік Корея	15,42	3,79		11,63
Швейцария	11,94	3,61		8,33
Жапония	11,87	2,45		9,42
Голландия	9,41	4,12	5,29
Франция	9,25	2,91	6,34
АҚШ	8,49	4,64	3,85
Ирландия	8,37	3,04	5,33
Финляндия	7,76	1,90	5,87
Канада	7,37	4,30	3,07
Бельгия	6,80	3,82	2,98
Германия	6,53	3,81	2,72
Дания	6,22	2,43	3,79
Тайвань	6,09	1,69	4,40
Израиль	5,89	3,02	2,86
Португалия	5,42	2,87	2,55
Испания	5,38	2,85	2,53
Австрия	5,36	3,34	2,02
Сингапур	5,14	1,31	3,83
Швеция	4,72	2,29	2,42
Қазакстан	0,42	0,41	0,002

[15 ]

Шетелдің іс-тәжірибесін  зерттеу аймақгық келісім шеңберінде сақтандыру саласы мен сақгандыру қоғамдары қызметіңде халықаралық сауданы ретгеуді екі түрлі түрғыдан айырып көрсетеді.

Біреуі сақтандыру қоғамын құруды ескере отырып, ұлттық заңдарды бастапқыдан үйлестіру мен сәйкестендіруді ұйғару. Сақтандыру резервтерін қалыптастыру тәртібі мен оларды инвестициялау шарттары, есептемеге бухгалтерлік есеп жүргізу мен талаптар нысандары, сақтандыру ұйымдарының қаржы тұрақтылығын бағалаудың қағидалары мен әдістері мазмұнын зандастырады. Сақтандыру қадағалауы туралы мемлекетаралық келісім мен бірегелі заңдар ұлттық сақтандыру нарығын ырықтандыруды және шетелдік сақтандыру қоғамдарының қол жеткізбек нысандарын таңдап алуды қамтамасыз етеді.

Сақтандыру саласы сияқты мұндай күрделі жүйенің тұтас  көрінісін құру, мәні аз «жергілікті» сан сипаты өзгеруін болжауға байланысты сөзсіз қиындықтар тудырады. Дамуға объективті тәсілдеме түбегейлі ғылыми негіздерінің тұрғысынан тізбекгі сан өзгерістерінің (жеткілікті ұзақтық кезінде) ауысуы зандылық болып табылады. Сондықтан баламалы болжау сценарийлерін сан болжауларын әзірлеумен толықтырған жөн, олар тұтас алғанда сақтандыру қызметгері нарығының серпінін сипатгайды. Оларға сақтандыру бизнесінің ІЖӨ-ге қатысу параметрлері, қайта сақтандыруға табысталатын сақтандыру төлемдері мен сақтандыру сыйақыларының арақатынасының серпіні, сақтандыру қызметгерінің экспорты мен импортының серпіні жатады. Стратегиялық басқару үшін сондай-ақ оның дамуының интегралдық көрсеткіші болып табылатын сақтандыру бизнесінің базалық түрлерінің саны есептеледі.

Сақтандыру нарығын  дамытудың баламалы сценарийлерін әзірлеген кезде себеп-шарттардың қатаң тізбегін ескеретін «шоғырластыру» тәсілдемесін пайдаланған мақсатқа сай болады:

•     жаһандық элеуметтік-экономикалық дамуға және ондағы сақтандыру ісіне жауап беретін негіз;

•     ауыспалы экономикасы бар елдерде сақтандыру бизнесін дамытуға тән айырықшалықты.[6, 328 б]

Қазақстанның сақтандыру нарығының дамуына, дүниежүзілік әлеуметтік-экономикалық даму үрдісінен басқа, біртұтас Еуропалық экономикалық кеңістікке енетін елдердің ұлттық нарықтары қызмет етуінің жеке параметрлерімен байланысты аймақтық, сондай-ақ елдегі экономикалық қарым-қатынастарға сәйкес болатын аса маңызды жергілікті факторлар әсер етеді. Сыртқы жағдайлар қолайлыдан қолайсызға дейін өзгере алады. Қазақстанның экономикасы 2015 жылға дейін экспорттық тауарлардың шектеулі санына дүниежүзілік бағалар конъюнктурасы тәуелдігін сақтайды, сондықтан оған байланысты сыртқы экономикалық жағдайлар өзгеріп тұрады. Сақтандыру қызметтері нарығын болжауда Қазақстанның сыртқы жағдайының орташа және ұзақ мерзімді болашағының белгісіздік кезінде баламалы сценарийлердің, әдістеменің жайылған вариантын пайдаланғанның артықшылығы бар, яғни оптимистік, бейтарап және торыққан көзқарас, дағдылы нысандармен шектелмей, бірнеше баламаларын қарастыру.

Егер экономиканьщ даму қарқынына сүйенетін болсақ, сенімді  кезқарас сценарийді іске асыру біршама  ықтимал және күтуге болады. Әрине, сақтандыру қызметгерінің отандық нарығы 10-15 жыл ішінде дүниежүзілік сақтандыру нарығында бәсекеге қабілетгі болады дегенге сену күмәнді, алайда оған жақындай түсетін қадамдар жасалады. Мәселенің сенімді қойылуы ұлттық сақтандыру нарығының айтарлықтай жоғары қарқынмен өсуін жорамалай-ды, бұл мінсіз менеджментті, сақтандыру маркетингінің дәстүрлі емес нысандарын пайдалануды, жаңа сақтандыру қызметтері мен өнімдерді белсенді енгізуді талап етеді. Сақтандыру бизнесінде ка-питалдандыруды біртіндеп өсіру және отандық сақтанушылардың бәсекеге артықшылығын кезең-кезеңмен күшейту бағдарламалық міндетгерді шешпейді, стратегиялық қайта құруды талап етеді.[22]

Тіпті сақтандыру қызметі  сан сипаттамасының жоғары өсу қарқыны, әсіресе сыртқы нарықтарда тұрақты  бәсекеге қабілетті артықшылық тудырмайды. Сақтандыру бизнесі тез өсуінің, сөзсіз оң нәтижелерінен басқа, теріс қасиеттері де бар. Мысалы, клиентура өскен кезде сақтандыру сервисінің салыстырмалы төмендеуі мүмкін, сақтандыру қызметгерінің ең пайдалы түрлері мен әр түрлілігінің өсуінен сақтандыру нарығының жеке секторлары арасында инфрақұрылымның дамуы мен тепе-тендіктің бұзылу салдарынан артта қалуы ықтимал. Тез өскен кезде кадр проблемасы амалсыз күрделене түседі, жоғары білікті мамандардың жетіспеушілігі туындайды.

Қазақстандық сақтандыру бизнесі дамуының баламалы болжамдық сценарийлерін жалпылау біркелкі сенімді көзқарас сценарийін жүзеге асыру жөніндегі ықтимал қорытындыға әкеледі. Ол Қазақстанның ЖІӨ-дегі сақтандыру қызметінің үлесін 2015 жылы 2,5-3,5%-ға дейін өсіруді жорамалдауда.

Біздің ойымызша, 2030 жылға  дейінгі ұзақ мерзімді болжауда сақтандыру бизнесі дамуының жеке параметрлері бойынша сандық баға беру қажет болып есептелмейді, өйткені ұзақ мерзімді қаржы болжамдарын жасаудың қажет еместігін, нарықтық экономикаға негізгі параметрлерді серпінді өзгертетін іргелі қасиеттер тән екенін дәлелдейді, сонымен бірге алдын ала болжанатынын көрсетпейді. Сондықтан ұзақ мерзімді кезеңге болжау бір интегралдық корсеткіш пайдаланылған - сақтандыру қызметінің Қазақстан ЖІӨ-дегі үлесі. Біркелкі оптимистік сценарий бойынша ол 2015 жылы 2,5-3,5%, 2030 жылы - 4,5-5,5%-ды құрайды, ал болжалатын кезеңнің соңында ЖІӨ-нің 7-8%-на жетеді.Тұгас алғанда ұзақ мерзімді болжау қазақстандық сақтандыру және қайта сақтандыру компанияларының сақтандыру қызметін кеңейтуді және бәсекеге қабілеітілігін күшейтуді жорамалдайды. Бұған еліміздің тұрақты әлеуметтік-экономикалық дамуы ғана емес, сонымен бірге стратегиялық міндеттерді жүзеге асыру, әлеуметтік нарықтық шаруашылықты құруға Қазақстанның таңдап алған, экономикалық үлгісі де мүмкіндік туғызады. [23]         

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды

 

 Курстық жұмысты  қорыта келе мына тұжырымдамаларға  сүйенеміз:

  Сақтандыру — қоғамның  экономикалық қатынастарының айрықша  сферасын бейнелейтін көне қатегорияларының  бірі. Сақтандыру сферасы адам өмірінің, өндірістік және әлеуметтік-экономикалық қызметтің барлық жағын қамтиды. Сақтандыруға түрткі болатын басты себеп — бұл өндіріс пен адам өмірінің қауіп-қатерлі сипаты.

Сақтандырудың мақсаты  азаматтарды, мүлікті, қоғамды немесе үжымды қорғау және ұдайы өндірістің үздіксіздігің қамтамасыз ету үшін өндірістік процестерді қорғау болып табылады.

Қазақстан Республикасының  жеке тұлғалардың салымдарына мiндеттi ұжымдық кепiлдiк беру (сақтандыру).

Қазақстанның сақтандыру нарығы қоғамның әлеуметтік-экономикалық дамуы, сақтандырылушы – клиенттердің төлем қабілеттілігі, сақтандыру заңнамасының жағдайы және ондағы мемлекеттік реттеудің тиімділігі сияқты тенденциялардың жиынтығымен сипатталады.

     Алдағы  болашақта сақтандыру мәселелері  сақтық нарықтың даму жолында шешілетіні туралы сенімділікті білдіру керек.

       Сонымен,  Қазақстан Республикасындағы сақтық  нарықтарының құрылуын зерттегенде,  оның үш кезеңін қарастыруға  мүмкіндік берді:

1-кезеңі: пайда болуы  (1991-1993 жылдары).

2-кезеңі: қалыптасуы (1994-1999 жылдары).

3-кезеңі: дамуы (2000 жылдан  бастап, осы күнге дейінгі кезеңі).

       Қазақстан  Республикасындағы сақтық нарықтың  тікелей дамуына әрине де сақтандырудың   заңнамалық формалары әсер етті.

     Дүниежүзілік тәжірибе сақтық  ісі бизнестің кең таралған және пайдалы сферасы екендігін дәлелдеп отыр, ал қуатты сақтық компаниялары өзінің қызметін шектес салаларына әртараптандыра отырып, негізгі және қаржылық орнықты нарықтық құрылым бола отырып, нарықтық экономикада тұрақты жайғасымдарды алып отыр.

       Ерекше сақтық қатынастар, сақтық  қызметінің нарығынын дамыту, азаматтар мен заңды тұлғаларды сақтандыру тұрғысындағы қорғау "Сақтық қызметі туралы" Қазақстан Республикасының заңымен, сақтандыру мәселелері жөніндегі Үкімет қаулыларымен және Ұлттық банктің сақтық қадағалау департаментінің нормативтік актілерімен реттеліп отырады.

Бүгінгі күні сақтандыру компаниялардың дамуы шетел сақтандыру компаниялармен  бірдей бәсекелестікте болмайды. Біздің шағын дамыған сақтық нарығымыз шетелдің сақтандыру компаниялардың үлкен көлемін сиғыздыра алады. Өнеркәсіп өнім көлемінің қысқаруына және ЖІӨ төмедеуіне байланысты Қазақстан Республикасында сақтық нарығы даму жолында жатыр.

         Қорыта келгенде, осы курстық  жұмыс арқылы сақтандыру нарығының  мәнін, оның атқаратын қызметін, формалар мен түрлерін көрсетіп, Қазақстан Республикасындағы сақтандыру нарығының қалыптасуы, дамуы және жетілдіру жолдары  қарастырып өтілді.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.

 

1. «Қаржы» Ильясов К.К. Алматы 2003
2. «Қазақстанның қаржы нарығы » Баймуратов У. 2006
3. «Қаржы нарықтары мен делдалдары» ҚалқабаеваГ.М., Қарағанды 2006
4. «Сақтандыру қызметі туралы» ҚР Заңы.
5. «Қаржының жалпы курсы» Мельников В.Д. 2006
6. «Қаржы» Балабанов А.И. 2000
7. «Финансы» Родионова В.М. 2000
8. «Сақтандыру» Серикова Г.С. Қарағанды 2007
9. «Қаржы қаражат» журналы 2008
10. «Рынок страхования» журналы №2 2008
11. «Саясат» журналы 2008
12. ҚР Азаматтық кодексі.
13. «Банки Казахстана» №1-3 2009
14. Интернет материалдары: www.Google.kz.   
15. www.kaz.ref.kz.
16. www.minfin.kz.
17. www.akorda.kz.
18. www.nationalbank.kz.
19. www.rambler.kz  
20. www.edu.gov.kz
21. www.government.kz
22. www.minplan.kz
23. www.yandex.ru

 

 

 

 

 

 

.

 

 

 

 

 

 

 

ҚОСЫМША

Сақтандырушылар жинаған  сыйлықақылардың жиынтық көлемінің 54%-ы сыйлықақы жинаудың бес көшбасшысы.