Өндірістік шығын есебінің әдістері және өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау

Мемлекеттің шығындары  мемлекеттік бюджет арқылы жүзеге асырылатын мемлекеттің тікелей шығындары мен өндірістік және өндірістік емес салалардың мемлекеттік кәсіпорындарының, ұйымдарының, мекемелерінің шығындарынан тұрады.

 Мемлекет  шығындарының басым бөлігі мемлекеттің  бюджетіне орталықтандырылған немесе  мемлекеттік кәсіпорындардың қарамағында  болатын қоғамның таза табысы есебіне жүргізіледі. Мемлекет шығындарының бір бөлігі салық төлемдері, қарыздардан түсетін түсімдер түріндегі халықтың қаражаттары есебінен жабылады. Мемлекет шығындарын қаржыландыру үшін негізгі өндірістік капиталдарды көбейту және жетілдіру мақсатында және кейін кәсіпорындардың табыстарынан өтелетін банктердің ұзақ мерзімді кредиттері тартылады.

Мемлекеттің шығындарын ұйымдастырудың қажетті қағидаты оларды жабудың бюджет, кредит және меншікті көздерінің оңтайлы үйлесуі болып  табылады. Бұл қағидат мемлекет шығындарын ортақ қаржыландыру процесін білдіреді.

Мемлекет шығындарының жеке түрлері экономикалық маңызы мен  мазмұны жағынан бірыңғай (бір  текті) емес. Шығындарды қаржыландырудың  көздеріндегі, нысанындарындағы және әдістеріндегі айырмашылықтар осығын байланысты болады.

       Ал, ІІ – тарауы «Өндіріс шығындарының ахуалы және оларды төмендету мәселелері» деп аталып, олар мынадай мәселелерді қарайды:

• Экономиканы дамытуға жұмсалатын шығыстар;

        -    Өндіріс шығындарын төмендетудің  негізгі бағыттары.

       Кәсіпорындардың меншікті қаржаттарының  үлесі өсіп келеді, бұл шаруашылық  есеп қаражаттары техникамен  қайта жарақтандыру және қайта  құруға арналған және кәсіпорын  ұлғаймалы жаңғырту үшін толық  жауап береді. Инвистициялық саясатты қайта құрудың басты мағынасы осында. Ал бюджет қаражаттары негізінен басым мемлекеттік маңызы бар ірі өндірістік құрылысты, сондай – ақ әлеуметтік инфрақұрылым объектілерінің құрылысын қаржыландыру үшін пайдаланылады.

Ұлттық экономиканың барлық салаларында өндіріс шығындарын төмендетудің мына төмендегі негізгі бағыттарын айтуға болады:

• ғылыми – техникалық прогрестің жетістіктерін пайдалану;
• өндіріс және еңбекті ұйымдастыруды жетілдіру;
• экономикалық процестерді мемлекет тарапынан реттеу.

Ғылыми –  техникалық прогрестің жетістіктерін іске асыру – бұл бір жағынан өндіріс қуатын, шикізат және материалдар, оның ішінде отын-энергия ресурстарын көптен-көп пайдалану, ал екінші жағынан тиімді жаңа машиналарды, жаңа технологиялық процестерді іске асыру.

ІІІ – тарауында «Мемлекеттік бюджет есебінен жұмсалатын шығындар»

• Әлеуметтік – мәдени шараларға және халықты әлеуметтік қорғауға жұмсалатын шығындар;

                -    Ғылыми – техникалық прогресті қаржыландыру.

Мемлекеттік басқару  органдарын ұстауға жұмсалатын шығындар барлық деңгейлердегі – республикалық бюджеттен жергілікті бюджеттерге дейінгі бюджеттердің шығыстары құрамында жыл сайын бекітіледі. Бюджет қаражаттары бекітілген сметаға сәйкес жұмсалынады, ол мекеме шығындарының көлемін, қаражаттарды мақсатты бағыттауды және оларды тоқсанға бөлуді анықтайтыннегізгі құжат болып табылады

 

 

 

 

Пайдаланылған әдебиеттер

 

1. Медеуұлы И. Басты мақсат экономиканы көтеру. /Егемен Қаз/,2004,7-сәуір, 2 б.

2.Назарбаев  Н. Қазақстан - 2030. Барлық қазақстандықтардың  өсіп-өркендеуі, қауіпсіздігі және әл-ауқатының артуы. Ел Президентінің Қазақстан халқына жолдауы.- Алматы - Білім, 1998 .-94 б.

3.Шайынғазы  С., Мемлекеттік басқару жүйесін  жетілдіруде тың іс-шаралар қажет, /Арқа ажары/, 2004 ж.,  21 – қыркүйек.

4.Сахариев С.С  «Әлем экономикасы», Алматы – 2003 ж.

5.Ыдырысов Ә.  Бағдарымыз - өркениет өрісі.Алматы, Атамұра - 2000 ж.

6.Жүнісов Б.,  МәмбетовҰ., Байжомартов Ү.  «Нарықтық  экономика             негіздері»    / Алматы «Экономика»-2000ж  /

7. Ілиясов Қ.Қ., Құлпыбаев С. «Қаржы», Алматы, 2003 ж.

8. Мейірбеков  Кәсіпорын экономикасы

9. Мамыров Н.Қ.  Микроэкономика, Алматы - 2004

10. Родостовец  Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп, Алматы - 2001