Химияляқ қару

Тұншықтырғыш әрекетті УЗ: фосген, дифосген.

Фосген – түссіз газ, ауадан 3,5 есе ауыр, қызған шөп не шіріген жеміс иісі шығып тұрады. Суда нашар ериді және онда тез ыдырайды. Ұрыстық күйі – бу. Төңіректегі тұрақтылығы 30-50 миннут, орлар мен сайларда 2-3 сағатқа дейін тұрып қалуы мүмкін.

Фосген ағзаны онымен тыныс алғанда  ғана зақымдайды, ондайда көз қабығы тітіркенеді, жас ағады, ауыз жылымшы  татиды, аздап бас айналады, әл құриды, жөтеледі, кеуде қысылалы, жүрек  айнйды.

Жалпы улы әрекетті УЗ: синил қышқылы, хлорциан.

Синил қышқылы – түссіз, тез  буланатын ащты бадам иісті сұйық. Бұл ұрыстық улағыш зат ежелден  қолданылады. Мәселен, Наполеон соғыстары  кезінде оны артиллерия снарядтарына құймақ болған. 
Қату температурасы -14ºС, сондықтан сұйық уақытта оны хлорциан не басқадай УЗ араластырып қолданады.

Ұрыстық қолданылуы – ірі калибрлі авибомбалар.

Хлорциан — синил қышқылынан гөрі неғұрлым ұшпа, түссіз, иісі мүңкіген сұйық. Токсиндік қасиеттері жағынан синил қышқылына ұқсас, одан ерекшелігі жоғарғы тыныс жолдары мен көзді тітіркендіреді. Зақымданғанда көмектесу үшін антидоты бар ампуланы сындырып, противогаздың дулыға- маскасы астына кіргізеді. Жағдайы нашар болғанда, жасанды дем алдырады, жылытып медициналық пунктке жөнелтеді.

Психохимиялық әрекетті УЗ: BZ (би —  зет).

BZ — иіссіз, ақ кристалл зат,  суда ерімейді, хлороформда, дихлорэтанда  және қышқылданған суда жақсы  ериді. Негізгі ұрыстық күйі – аэрозоль. 
BZ ағзаны ауамен дем алғанда және зақымдалған тамақ пен су тұтынғанда зақымдайды. 0,5-сағаттан кейін білінеді. Аз концентрацияда ұйқы басады, өмірлік қаракет бәсеңдейді, ал көп концентрациялар кезінде бірнеше сағаттың ішінде жүрек соғуының жиілеуі, терінің, ауыздың құрғақсуы, қарашықтың үлкейіп, өмірлік қаракеттің бәсеңсуі байқалады. Келесі 8 сағаттың ішінде мелшиіп тіл күрмелу басталады. Бұдан әрі өрекпу кезеңі келіп, 4 тәулікке дейін созылады.

Тітіркендіргіш әрекетті УЗ: CS (си — эс), CR (си — ар).

CS – ақ, қатты, онша ұшпа емес кристалды зат бұрыш иісі болады. Ұрыстық күйі – аэрозоль. Авиациалық бомбалар, артиллерия, аэрозольдер генераторлары мен түтіндеткіш гранаталар арқылы қолданылады. 
Аз концентрацияда көзге жоғарғы тыныс жолдарына тітіркендіргіш әрекеті бар, ал көп концентрацияда терінің ашық жерлерін күйдіреді, кей жағдайда тыныс алу, жүрек параличіне, өлімге апарып соғады. 
CR – сары түсті кристалл зат. Суда нашар ериді. CR-дың токсиндік белгілері CS-ке ұқсас, бірақ көз бен жоғарғы тыныс жолдарына тітіркендіргіш әрекеті неғұрлым күшті болады.

Тітіркендіргіш УЗ әсері кезінде  противогаз кию керек.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды

Қорыта келгенде         Жаппай қырып-жоятын қарулардың барлық түрлерiне тыйым салу мен оларды жоюды қоса алғанда, қатаң және тиiмдi халықаралық бақылау мен жаппай және толық қарусыздану бағытында тиiмдi прогреске қол жеткiзу мақсатында батыл iс-әрекет жасауға бел буып,      

 Бiрiккен Ұлттар Ұйымы  Жарғысының мақсаттары мен принциптерiн  iске асыруға үлес қосуға тiлек  бiлдiре отырып,

Бiрiккен Ұлттар Ұйымы Бас Ассамблеясының 1925 жылғы 17 маусымда Женевада қол қойылған қауіпсіздік сыртқы және ішкі қатерден қорғайтын тірі организмнің қажетті шарасы. Ал адам қауіпсіздігінің өз ерекшеліктері бар, адамның басқа тірі организмдерден айырмашылығы, ол табиғи ортадан, өз өмір сүру ортасын жасай алады. Сондықтан болуы ықтимал қатерлер табиғи қатерлердің қатарына жатпауы да мүмкін. Адамдар өздерінің ойлы іс-әрекеттерін пайдалана отырып, өте тез арада антропогендік  тірі Міне, сондықтан адамның кез-келген іс-әрекеті әкелетін пайдасымен бірге кері нәтиже де әкеліп жатыр, мысалы, экологияның бұзылуы, жарақат алу, ауыру, тіпті қазаға ұшырау. Сондықтан қауіпсіздікті, нақты іс-әрекеттен болатын, адамды және өмір сүру органы кешенді қорғау шаралары деп түсінуіміз қажет. Қауіп-қатер қоршаған ортаға үлкен зардабын, зиянын тигізетін құбылыс, процесс және уақиға.

Қауіп-қатердің көздеріне өмір сүру ортасының элементтерін, атап айтқанда пайдаланып отырған заттар, еңбектің өнімдері мен құралдарын, пайдаланылып отырған қуатты, еңбектің микроклиматтық жағдайын, жан-жануарлар  мен өсімдік әлемін, адамдар ұжымы  мен жеке тұлғаларды жатқызуға болады. Сонымен қатар, адам мен өмір сүру ортасы элементтерінің қарым қатынас  процестері де жатады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қолданылған әдебиеттер:

 

1. Н.Ә. Назарбаев «Бейбітшілік кіндігі». – Астана «Елорда», 2001
2. О. Жанайдаров «Менің елім - Қазақстан». – Алматы: «Балауса баспасы», 2003
3. Журнал «Арай» 1988 жыл № 10