Денсаулық сақтаудағы классификация жүйесі және кодтау жүйесі

 

 

 

Жоспар

 

Негізгі бөлім:

1. Классификация
2. Кодтау жүйесі. Түрлері
3. Бүкілхалықтық классификация жүйесі

Қорытынды

Пайдаланған әдебиеттер

 

 

     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Классификация дегеніміз не?

Классификация терминін 2 мағынада қолдануға болады. Бірінші, бұл классификация жүйесін жобалау процесі. Екінші, бұл белгілі бір классификациядағы кодтау жүйесі. Классификация бұрынғы бар білімге сүйене отырып, жаңа мәліметке жол береді.   
Классификация міндеті – денсаулық сақтау жүйесін қолдайды немесе зерттеу жұмыстарына жеңілдік береді. Бұған орай «ICD-9» атты жүйе бұл – әр түрлі диагноздардың классификациясы.

Мысалы, егер біз қан топтарының қаншама түрлері ауруханада бар екенін білгіміз келсе, жас мөлшеріне байланысты құрастырылған науқастардың крассификациясымен қолдануға болады.

Кесте 1. 

Класс	жасы
Бөпелер	0 – 3
Балалар	4 – 12
Бойжеткендер	13 – 18
Жастар	19 – 64
Үлкен адамдар	65 - >

 

Дифференциацияның критериясы – бұл  класс бойынша бөлінетін критерий. Берілген мысалда бұл жас мөлшері. Науқастарды бұл критерий бойынша бөлу қиынға соқпайды. Бірак барлық критерийлермен жұмыс жасау қиынға соғады. Классификацияның бір түріне сәйкес пайдаланғанда жағдай нашарлайды. Себебі, классификация кезінде біздер әр түрлі аспектерге тоқталуымыз қажет: анатомиялық орналасуы, этиология, морфология, дисфункция. Жүйелеу кезінде бұлардың бәрі ескерілуі тиіс.

Көпосьтік классификация – әр түрлі критерий бойынша жүйелеу. Денсаулық сақтауда осы классификация көп қолданылады.

Мысалы, Бүкілхалықтық классификация денсаулық сақтау жүйесінде екі критерийді қарастырады. Бірінші – организм үшін әріптерді қолданылады.

Екінші – компоненттер үшін қолданылады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кесте 2.1

Бірінші ось– организм жүйесі
Код	Организм жүйесі
A	Жалпы
B	Қан
D	Ас қорыту
F	Көз
H	Құлақ
K	Қан тарату
L	Сүйек - бұлшықет
N	Неврологиялық
P	Психологиялық
R	Тыныс алу
S	Тері
T	Эндокринология и метаболизм
U	Урология
W	Екіқабаттық
X	Әйел жынысы
Y	Еркек жынысы
Z	Социальдық мәселелер

 

 

Кесте 2.2 

Екінші ось - компоненттер
Код	Компоненттер
1 - 29	Система мен арыз
30 - 49	Диагностикалық зерттеу мен шарттар
50 - 59	Емдеу шарасы
61 - 61	Тест қорытындысы
62	Администраторлық
63 - 69	Басқа
70 - 99	Диагноз

 

Бұл жүйе былайша орындалады. Бірінші осьтағы организм жүйесін тандалады, содан кейін екінші осьтағы әрекеттер қолданылады.  

Кодтау жүйесі. Код түрлері.

Кодтау -  мәліметтерді олардың алдын ала тағайындалған кодтық комбинацияларымен бейнелеу немесе мәліметтер элементін олардың кодтық комбинацияларымен сәйкес келтіру, программалау процесі.

Көптеген классификация әр түрлі кодтармен белгіленеді.

Сандар мен әріптер код бола алады.  
Сандық кодтар -  рет бойынша қалыптасады..  
Мнемониялық код – бір немесе бірнеше класстың символымен формировка жасайды. Бұл кодты жаттау үшін тиімді болып келеді. Науқастардың көбі осы кодты қолданады.  
Иерархиялық код 
Күрделі код  
Таксономия – бұл теориялық негізінде классификацияны сипаттайды.   
Нозология – ауруды анықтайтын ғылым. Ол әр түрлі симптомдарды, синдром, ауруды сипаттап, анықтай алады.   
Нозография – ауруды сипаттайтын ғылым.  

5. Бүкілхалықтық классификация жүйесі

 

 

ICD (International Classification of Diseases) – бұл кодтау жүйесінің негізгі системасы болып келеді. Ең бірінші басылым 1900 жылы жазылған. 10 жыл сайын қателерді дұрыстап, қосымша мәлімет енгізу арқылы жаңарып отырды. Соңғы басылым 1992 жылы болды. Алдыңғы басылымдарымен салыстырсақ, әр түрі өзінің тереңдік кодтарымен ерекшеленеді.

Базалық ICD диагностикалық талаптарға сай кодтауға қолданылады, ал ICD-9 и ICD-10 мазмұны өте бай болып келеді.  
Инфекциялық және паразиттік аурулар үш таңбалы кодпен сипатталады: 
Төрт таңбалы код ICD-9, бестаңбалы ICD-9-CM 5 кестеде жазылған,  
Кесте 5

Код		Ауру
001	139	Инфекциялық және паразиттік
001	009	Асқазандағы инфекциялық аурулар
003		Сальмонелла
	003.0	Сальмонеллалық гастроэнтерит
	003.1	Септицемитикалық сальмонелла
	003.21	Сальмонэллалық менингит
	003.22	Сальмонеллалық пневмония
	003.23	Сальмонеллалық артрит

 

 

 
ICPC – екі осьтық жүйе болып келеді. Бірінші ось органзм жүйесіне бағыттылған, ал екінші – екітаңбалық компонент. Күрделі ось 7 группалық кодтан тұрады. Бұл жүйеде мысалы, пневмония R18 кодымен, процедураның коды 42 электрокардиограммаға қолданылуы мүмкін.

DSM кодтық жүйесі  америкалық психиатрикалық ассоциация  қолдауымен дүниеге келді. Бұл  жүйе ақыл-ойы кем науқастарға  арналған. Ең бірінші басылым 1952 жылы болды. Мұнымен қоса, ICD – 8 жүйесін жаңартуға бел буды. Екі жүйе 1962 жылынан бастап қолдана бастады.   
ICPC, DSM жүйелері диагноз қоюда, сонымен қатар аурудың себебін анықтауда маңызы зор. 

DSM жүйесі  
·   клиникалық синдром,  
·   боймен байланысты және тұлға ретінде қалыптасудағы қателіктер,  
·   маңызды физикалық талаптар,  
·   психологилық стресс,  
·   түгелімен психологиялық ақаулар. 

 

SNOMED

 
Кесте. SNOMED International  номенклатурасының жүйесі

Модуль мен оның мағынасы	1993 жылдағы  термин саны	1955 жылдағы термин саны
Топография – адам мен жануардың анатомиясын сипаттаудағы терминдер	12385	12497
Морфология- организмнің структурасының ерекшеліктерін сипаттайтын терминдер	4991	5156
Тірі организм – жануар мен өсімдіктер	24273	24329
Химиялық, дәрілік және биологиялық заттар	14138	14182
Социалдық орта	433	835
Аурулар мен диагноздар	28622	31113
Процедуралар	27033	27197
Модификатор	1173	1270

 

 

 

 

Қорытынды

Денсаулық сақтау мен медицина жұмысының ақпараттық жабдықталуының техникалық аспектісі, ең алдымен, медицинаның барлық саласын қазіргі кездегі компьютерлік техникамен оған қоса байланыс амалдары және осыларға сәйкес бағдарламалық жабдықтау мен қамтамасыз етуді қарастырды.Техниканың дамуына байланысты медицина саласында классификациялау және кодтау жүйесі жаңа сатыға көтерілді. Компьютерлер арқылы әр науқастың ауруы белгілі кодпен белгілене отырып, оның ауруының себебі, сонымен қатар, қалац емделетінін электронды күйде қолдануға болады. Жер-жерден неше түрлі программалар іс жүзінде дамуда.  
 

 

Пайдаланған әдебиеттер 
1.Международная статистическая классификация болезней и проблем, связанных со здоровьем. МКБ–10. Десятый пересмотр.: – Женева, Всемирная организация здравоохранения, 1995.-634.  
2.Невідкладні стани: Навчальний посібник / За ред. Проф.. П.Г.Кондратенка.–Донецьк, Новий світ,2001.–490.