Моноклонды антиденелелер

           

 

           ЖОСПАРЫ:

 

 1)Кіріспе.

 2)Негізгі бөлім.

• Моноклонды антиденелелер (МКАД) .
• Гибридомды технология.
• МКАД иммунологияда негізгі қолдану аймағы.

3)Қорытынды.

 

 

 

 

 

Ғылыми зерттеулерде және медициналық практикада антидене қолдану  аймағы үнемі кеңеюде. Мұнда белгілі  бір антигенмен байланысатын, яғни тар арнайы антиденелер бағаланады. Антиденені қарапайым әдіспен жануарларды  егу арқылы алу жолында біртекті антидене препараттары алынбайды, өйткені  иммунизацияланған жанурлар қанында  әртүрлі арнайылы кең спектрлі антиденелер  болады, ал қосымша еккенде иммуноглобулиндердің әртүрлі класына жататын антиденелер  синтезделінеді. 
Бұл жағдайдың шешілуі - қажетті арнайы антидене түзетін жасуша клондарын бөлуі мен дақылдандыруы болып көрінді. Бірақ, антиденетүзуші жасушаның өмір сүру уақыты шектеулі, яғни 10 күнге дейін ғана. Өткен ғасырдың 50 – ші жылдарындағы иммунохимиктер иммуноглобулин құрылысын зерттегенде моноклонды антидене қолдана бастаған.

 Бұл жағдайдың шешілуі  - қажетті арнайы антидене түзетін жасуша клондарын бөлуі мен дақылдандыруы болып көрінді. Бірақ, антиденетүзуші жасушаның өмір сүру уақыты шектеулі, яғни 10 күнге дейін ғана. Өткен ғасырдың 50 – ші жылдарындағы иммунохимиктер иммуноглобулин құрылысын зерттегенде моноклонды антидене қолдана бастаған, яғни олар лимфоиты ісік жасушаларының – миеломаның өнімдері. Миелома – ол сүйек кемегі жасушасынан дамитын ісік. Ол антидене түзетін шектеусіз көбейетін лимфоидты жасушалар клондары болып табылады. Бұл антиденеледің арнайылығын әркез табуы және негізі, кұрастыруы қиын болып келеді.

      Моноклонды  антиденелер алудын мақсаты –  берілген арнайы антиденелерді  түзетін шектеусіз көбеюші жасушалар  клонын алу болды. Бұл мақсатты 1975 жылы Г.Келлер мен Ц.Мильштейн  қалыпты лимфоциттер мен миелоидты  жасушаларды қоректі орталарда  қосып, гибрид алған. Гибридома  алу үшін бірнеше кезеңнен  тұрады:

1. Миелоидты линиясын алу;
2. Көкбауыр жасушаларын организмнен алу;
3. Дақыл алу үшін екі жасушаларды бір – бірімен қосу;
4. жасушалар қосылғаннан кейін,
5. клондарды алу.

       Осы  кезеңдерді азоттық сұлықта консервациялап, дайындайды. Миелоидты жасушаларды  тышқандардан алады. Қазіргі кезде гендік инженерия жетістіктері жаңа, гуманизацияланған моноклонды антиденелер дайындауға мүмкіндік береді. Олар адамның әртүрлі патологиялық жағдайларында иммунды емде қолданатын жаңа арнайы дәрілік препараттарды дайындауында өте перспективті. Оларды тышқандардың моноклонды антиденелерінің V – гендері мен адамдардың иммуноглобулиндерінің керекті изотиптік C – гендерімен қосып, дайындайды; ол гибридттік антиденелердің арнайылығы тышқанның, ал антигендік қасиеті – негізі адамның гендерімен анықталады.

Моноклонды антиденелер  қазіргі кезде зерттеу, диагностикалау және емдеу мақсаттармен кең пайдалануда  және оларды эксперименталды және клиникалық медицинада қолдану аймақтары үнемі  әлде де кеңейеді.

 

 

Моноклоналды  антиденелер — антитела , иммунды клеткалардан бөлінетін антиденелер плазматикалық клеткаларға жатады. Моноклонды антиденелер спецификалық байланыскан болса барлық заттарға бөліне береді(көбінесе белоктар мен полисахаридтер). Олар ары қарай осы заттың детекциясына немесе оның тазаруына қолданылуы мүмкін. Моноклонды антиденелер биохимияда, молекулярлық биологияда және медицинада өте кең қолданылады. Оларды дәрі ретінде қолданғанда оның атауы - mab (от английского «monoclonal antibody»).

 

    Гибридо́ма — екі түрлі клетканың қосылуынан :

1. Антидене В – лимфоцитті құрай алатын
2. Иммунизирленген жануарлардың (көбінесе тышқаннан) талағынан алынатын және
3. Рак клеткасының миеломасынан

       пайда  болатын гибритті клеткалы линия.

 

             Қазіргі кезде моноклонды антиденелерді дүние жүзіндегі фармацевтикалық өндірістерінде шығарады, өйткені олар иммунологиялық зерттеулерде маңызды рөл атқарады. Олады ерекшелі фенотиптік маркерлері бар жасушаларды іріктеуді; әр жасушалар бетіндегі молекулалардың қызметтерін анықтауда; антигендердің күрделі қоспаларын талдауда; әр даму кезеңдегі, сонымен қатар, эмбриогенездегі жасушалардың антигендік құрамын талдауда және тағы басқа зерттеулерде пайдаланады.

    Клиникада моноклонды  антиденелер адамның  иммундық  статусын бағалауында, лимфоциттердің  субпопуляцияларын іріктеуінде  кең қолданылады. Белгілі бір  антигендерге моноклонды антиденер  адамдағы жедел лейкоздың түрін  дифференциялауында қолданылады.  Ісік метаздарын анықтауда, жасушалық  улармен коньюгацияланған иммунотоксин  ретінде қатерлі ісіктердің бірнеше  түрінде арнайы емдеуде қолданылады. 

 

Моноклонды антиденелер  қазіргі кезде зерттеу, диагностикалау және емдеу мақсаттармен кең пайдалануда  және оларды эксперименталды және клиникалық медицинада қолдану аймақтары үнемі  кеңейеді.

 

 

 

 

 

Пайдаланылған әдебиеттер:

 

1. Шортанбаев Ә.Ә., Қожанова С.В. “ Жалпы иммунология ” Алматы, 2008 ж.

     

2. Р.В.Петров “Иммунология” Москва, 1987 ж.   
3. Хаитов Р.М. “Иммунология” Москва, 2006 ж
4. Вершигора А.Е. “Общая иимунология” Киев, 1990
5. Шортанбаев А..А и др. “Общая иммунология” Алматы, 2009 ж.
6. Суреттер алынған интернет сайттары: www.popmedik.ru; www.zdorovek.org;