Эпидемиологиялық процестің аумақ және уақыт бойынша көрінуінің қазіргі кездегі сипаттамасы

СЕМЕЙ МЕМЛЕКЕТТІК МЕДИЦИНА  УНИВЕРСИТЕТІ 
ТАҒАМТАНУ ЖӘНЕ ЖАЛПЫ ГИГИЕНА КАФЕДРАСЫ

 

Орындаған: Нұрғали М.

                    322-топ,ЖМФ

Тексерген:Амантаева  Г.Қ

 

Семей 2013 жыл

 

СӨЖ

Тақырып: Эпидемиологиялық  процестің аумақ

 және уақыт бойынша көрінуінің

қазіргі кездегі  сипаттамасы.

 

 

Жоспары:

I.Кіріспе:

II.Негізгі бөлім:

Эпидемиологиялық процесс түсінігі

Эпидемиологиялық процестің аумақ және уақыт бойынша көрінуі.

Қазіргі кездегі сипаттамасы.

III.Қорытынды.

IY.Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Эпидемиялық процесс туралы  ілімнің негізін қалаған Л.В.Громашевский  болып саналады (1941,1949,1965). Ол бірінші  болып эпидемиологияның негізгі  заңдарын жете зерттеп, құрастырады, инфекцияның берілу механизмінің  теориясын және эпидемиялық процестің  қозғаушы күштерін анықтады.

 Әр түрлі  жұқпалы аурулар эпидемияларының пайда болу себептерін талдау кезінде Л.В.Громашевский үш жағдайға көңіл аударды. Эпидемия пайда болу үшін бірінші, ең қажет жағдай, инфекция қоздырғышының көзі болуы  қажет. Инфекция көзі болмаса, ешқандай эпидемия да, тіпті, жеке ауру да пайда болуы мүмкін емес.

 

 

 Эпидемиялық процесс - әлеуметтік экологиялық жүйе,яғни паразиттік микроорганизмдердің халық арасында өмір сүруін, өсіп өнуін және таралуын қамтамасыз ететін көп деңгейлік бүтін күрделі жүйе.

 Бірақ эпидемиялық процестің пайда болуы үшін, егер осы процеске сыртқы орта қатыспаса, тек инфекция қоздырғышының көзінің болуы жеткіліксіз. Осы себептен эпидемиялық процестің пайда болуы үшін міндетті түрде екінші бір қажетті жағдай керек болады.

Ол сыртқы ортадағы  азды - көпті өзіндік факторлар  арқылы қоздырғыштың үзілмей  берілу мүмкіншілігінің болуы  болып табылады. Бұл процесс эволюциялық  дамуы кезінде қоздырғыштың жұққан  организмнен қабылдаушыға жылжу  әдісі арқылы іске асады.

Эпидемиялық процестің  пайда болуы үшін үшінші міндетті  шарт осы аурудың қоздырғышын  қабылдаушы халықтың болуы қажет.

Эпидемиялық процесс туралы  ілім қоғамдағы әр түрлі жұқпалы  аурулар эпидемиясын пайда болуын  және таралуын эмприкалық бақылау  негізінде бірте – бірте қалыптаса  бастады. Сонымен жұқпалы аурулардың  жаппай таралу заңдылықтарын  зерттеп, дәлелдеу үшін үш топтан  тұратын себептер талданып, зерттелді.

Ол топтарға жататындар:  
1. қоздырғыштын ерекшелігі; 
2. халықтың қабылдағыштығы;  
3. қоздырғыштың берілу жағдайының өзгерісі;

 

 

 Осы бағытта Сталлибрастың көптеген эпидемиялардың шығу факторларын зерттеудегі жасаған тұжырымдамасының орны ерекше.

Ол факторларға мыналар  жатады: 
1.вирустың вируленттілігінің және инфективтілігінің өзгерушілігі; 
2.берілу механизмінің өтімділігі; 
3.халықтың қабылдағыштығы. 
Оның пікірінше  осы үш бастапқы факторлар инфекцияның халық арасында таралуының басты себепкері болып саналады.

Эпидемиялық процестің  көріністерін сипаттайтын әртүрлі  терминдер мен түсініктер бар.Олар  осы процестің қалай білінуін, оның сандық жағынан таралу  ерекшеліктерін (аумақтық,маусымдық,циклділік,халық  топтары,жылдық,көп жылдық,т.б.) сипаттау  арқылы оның сыртқы реттелу  механизімдерін түсінуге көмектеседі.

 Эпидемиялық процестің көрінуі

 

Эндемиялық

 сырқаттанушылық

 

Кең мағынадағы эпидемиялық  сырқаттанушылық

 

спорадия

 

эпидемия

 

пандемия

 

Экзотикалық

сырқаттанушылық

 

Эпидемиялық бұрқ ету

Эндемиялық сырқаттанушылық – табиғи және әлеуметтік жағдайға байланысты осы жерде тұрақты қалыптасқан ауруларды айтады.

Экзотикалық сырқаттанушылық – қоздырғышты басқа жерге әкелгенде,осы жерге тән емес аурудың пайда болуын айтамыз.

Эпидемия – жұқпалы аурулардың бүкіл халық арасында немесе оның кейбір континенттерінің арасында тарауы.

Пандемия – жұқпалы аурулардың ұлан байтақ аймақта,бүтіндей елдерде,тіпті барлық жер шарының тұрғындары арасында етек жаюы.

Эпидемиялық процестің  көрінуін зерттеу негізінде сырқаттанушылыққа  әсер ететін әртүрлі факторлар  туралы ұғымдар қолданады.В.Д.Беляков  осы ұғымдарға төмендегілерді  жатқызады:

Қауіп қатерлі аумақ

Қауіп қатерлі топ пен  ұжымдар

Қауіп қатерлі уақыт

Қауіп қатерлі аумақ  немесе уақыт деген түсінікті  “жұғу қауіпі” және “ауру  қаупі” деп ұғынуға болады.

 

Белгілі бір науқастың  аумақта таралуын нозоареал деп атайды.

 

Эпидемиялық процестің 

аумақтық көрінуі 

1,Әлемдік нозоареал  2,Аймақтық нозоареал

 

 

Әлемдік нозоареал науқастың бүкіл дүниежүзінде таралуын айтады.Мысалы,туберкулез,бруцеллез,дизентерия,грип, вирусты гепатиттер және т.б. жер шарының барлық жерінде кездеседі.

Аумақтық нозоареал аурудың кейбір шектелген аумақтарда таралуы.Мұндай жағдайда табиғи ошақтық зоонозды инфекцияларға тән.Дегенмен, кейбір антропоноздардың таралуы белгілі бір аумақпен шектелген.Мысалы,тырысқақ ошақтары Оңтүстік Шығыс Азия аумақтарымен шектеледі,өйткені осы жерлерде тиісті әлеуметтік табиғи жағдай тырысқақ қоздырғышының өсіп өнуіне ыңғайлы болып саналады.

   Жұқпалы аурулардың көп жылдық және бір жылдық серпінісін зерттеу эпидемиялық процестің көрінуін сипаттауда маңызды орын алады.

   Сырқаттанушылықтың көп жылдық

   серпінісінде :

Эпидемиялық тенденция

Циклдік көрініс

Тұрақты көтерілу немесе  төмендеу

Эпидемиялық процестің  көрінісінің жылдық серпінісі  аз циклдіклік ауытқумен анықталады.Ондай  аз ырғақты қайталану цикілінің  бір жылдық ішіндегі көрінісін  маусымдық деп атайды.Сырқаттанушылықтың  осы жылдың белгілі бір айындағы  маусымдық көтерілуі мен оның  келесі жылдың осы айындағы  маусымдық көтерілуінің аралығын  эпидемиялық жыл деп атайды.Маусымдық  көрініс ретінде аэрозольді антропоноздардың  қысқы мезгілінде көтерілуімен  ішек антропоноз инфекцияларының  жазғы мерзімде көтерілуімен  айтады.

Эпидемияның пайда болуын  уақыттық белгімен талдаған кезде  оның қарқынды және созылмалы  деп бөледі.Әдеттегі күшті эпидемия  бір мезгілде жұққанда болады.Алғашқы  ауру инкубациялық мерзімнің  барынша аз кезінде,соңғы ауру  барынша көп кезеңінде байқалады.

Эпидемиялық аумақтың  белгісімен талдағанда:жергілікті (белгілі бір аумақтық және  халық тобын қамтыған) және кеңейтілген (қосымша аумақтық және халық  топтарын қамтыған) түр деп бөледі.Даму  қарқыны бойынша тез және жай  өтетін түрлері болады.

 

Әрбір инфекцияның эпидемиялық  процестерінің ерекшеліктерін, маусымдық  мезгілдерін, жұғу жолдарын біле  отырып, біз түрлі алдын алу  шараларын өткізу арқылы адамдарға  жұғу, пайда болу қаупін азайтамыз.

Тәжікстан елінде тұрғындардың  полиомиелитке шалдығуының қолайсыз  жағдайы орын алды. Індеттің сырттан  әкелініп таралуын болдырмау  үшін облыста шаралар жүргізілуде.

 

–– Республиканың барлық  аумақтары сияқты Жамбыл облысында  да көптеген жылдардан бері  Дүниежүзілік денсаулық сақтау  ұйымының барлық әлемде полиомиелитті  жою бойынша жүргізіліп жатқан  бағдарламасы жүзеге асырылуда, нәтижесінде 2002 жылы Дүниежүзілік  денсаулық сақтау ұйымының Еуропалық  бюросы Қазақстан Республикасы  аумағында жабайы полиовирус  айналымының жоқ екені туралы  қорытынды берді, сонымен біздің  еліміз полиомиелиттен бос аумақ  ретінде сертификатталды. Облыста  жабайы штамм себеп болған  полиовирус соңғы рет 1992 жылы  тіркелген болатын.

Қытай мен Өзбекстандағы  демографиялық өсімі де болашақта  аймақтың бас ауруына айналуы  мүмкін. Қазір өзбек билігі еңбекке  қабілетті азаматтарының көпшілігін  жұмыспен қамти алмауда. Жұмыссыздар  Қазақстан мен Ресейге ағылып  жатыр. Егер Өзбекстан билігі  жұмыссыздық мәселесін қазірден  бастап шешпесе, кейін қиын жағдайға  тап болуы мүмкін. Өзбекстандық  келімсектердің Қазақстан мен  Ресейден әріге асып жұмыс  істеуге қабілетсіз. Сондықтан бұл  мәселе Орта Азия елдерінің  мазасын қашырып тұрған жайы  бар, – деді Камал Бұрханов

2001 жылдың мамыр айында  Орталық Азия елдерінің СПИД-ке  қарсы күрес туралы Декларациясы  қабылданған болатын. Бұл құжат  бойынша аймақтағы 5 мемлекет  ғасыр індетін ауыздықтау шараларын  міндетіне алған. Соңғы уақытта  Шымкент қаласында күрт өскен  ВИЧ/СПИД дертіне қарамастан,  Қазақстан бұл аурудың түрімен  ауыратындар саны жағынан Орталық  Азияның кейбір елдерінен кейінгі  орында тұр. Деректерге сүйенсек,  2001 жылы Қазақстан СПИД вирусын  жұқтырғандар жөнінен аймақта  1-ші орында тұрған.

 

Эпидемиялық процестің  көрінуін зерттеуде халықтың  қандай топтарында сырқаттанушылықтың  жиі немесе сирек кездесетінін  анықтаудың маңызы зор. Бір аумақтың  ішінде белгілі бір аурумен  сырқаттанушылық әртүрлі топтардаәрқалай  болып келеді. Оның себептерін  анықтау, қарсы шараларды алдын  ала атқару үшін қажет.

 

Сырқаттанушылықтың әртүрлі  топтардағы мөлшерін анықтау  кезінде оларды жасына, кәсібіне, ұйымдасқан немесе ұйымдаспаған  топтарға жататынына, халықтың тығыздығына, санитарлық жағдайына, иммундығына, алдын ала жұқпаларға қарсы  егілуіне баса көңіл бөлінеді.

 

ҚОРЫТЫНДЫ 
ЭПИДЕМИЯЛЫҚ ПРОЦЕСС ӘРТҮРЛІ ХАЛЫҚТАРДА, ОЛАРДЫҢ ТҰРҒЫЛЫҚТЫ ЖЕРІНЕ, ЯҒНИ ЖЕРГІЛІКТІ ЖЕР КЛИМАТЫНА, САЛТ- ДӘСТҮРІНЕ, ЖЫНЫСЫНА, ЖАС ҰЗАҚТЫҒЫНА БАЙЛАНЫСТЫ ӘРТҮРЛІ КӨРІНІС БЕРЕДІ. 
 

Қолданылған әдебиеттер

1. Әміреев С.Ә, Темірбеков  Ж.Т. Эпидемиология. Т.1.  Жалпы  эпидемиология. – Алматы: Ғылым,  2000.-551 с.

2.Әміреев С.Ә., Момынов  Т.Ә., Черкасский Б.Л., Оспанов  К.С. Жұқпалы аурулардың стандарттық  анықтамасы және атқарылатын  шаралар алгоритмдері. 1 т. Алматы,  2009.

3.Әміреев С.Ә., А.Жаханов,  Құдайбергенұлы Қ. Медициналық  паразитология Алматы: «Кітап»  баспасы, 2005.- 422 б

Интернет желісі