Әлеуметтанудың негізгі категориялары

«Астана Медицина Университеті» АҚ

 

 

 

Тақырыбы:  Әлеуметтанудың негізгі категориялары

 

 

Орындаған: Күмісбекова А.Б.

Топ: 204 ЖМ

Қабылдаған: Даулбаева Ж.И.

 

Жоспар

 

I.Кіріспе

            II.Негізгі бөлім

 а. Әлеуметтік жүйе

           б. Әлеуметтік институт

                 в. Әлеуметтік топ, құрылым

                   г. Әлеуметтік стартификация

III. Қорытынды

               IV. Пайдаланылған әдебиеттер

Әлеуметтанудың негізгі категориялары

 

Әлеуметтік жүйе

 

Әлеуметтік институт

 

Әлеуметтік

топ

 

Әлеуметтік

құрылым

 

 

Әлеуметтік

стартификация

(жіктелу)

 

Әлеуметтік жүйе

 

Қоғамның негізгі элементі.Адамдардың бүтіндік құрлымы мен олардың өзара әрекеттесуі,қатынасы және байланысы.

Әлеуметтік жүйе ұғымын алғаш қолданған француз саяси қайраткері Алексис Токвиль (1805-1859)

  Әлеуметтік жүйенің 2 қанағаттандыратын саласы 

 

Ұжымдық қажеттіліктерді қанағаттандыратын салалары (геология және су қойнауын барлау; су шаруашылығы)

 

Қызмет көрсетуі халықтың мәдени тұрмыстық және әлеуметтік қажеттіліктерін қанағаттандыратын салалары (тұрғын үй,комуналдық,шаруашылық, тұрмыстық,білім беру)

Әлеуметтік институт (лат. құрылым) – қоғамның негізгі қажеттіліктерін қанағаттандырып, қоғамдық құндылықтар мен процедураларды біріктіретін байланыстар мен әлеуметтік нормалардың ұйымдасқан жүйесі.

Әлеуметтік институт 

 

саяси институт – қоғамды басқарып, оның тұрақтылығын, тұтастығын, тәртібін қамтамасыз етіп, қауіпсіздігін сақтауға бағытталады;

 

 экономикалық институт – қоғамның қажеттіліктерін, сұраныстарын қанағаттандыруға, экономикалық жүйені дұрыс бағытта дамытуға негізделеді;

 

 отбасы институты – қоғамның биологиялық үздіксіздігін қамтамасыз етуге, ұрпақ жалғастырып, оны әлеуметтендіріп, тәрбиелеп, қоғамда жақсы азаматтың қалыптасуына бағытталады;

 

білім институты – жастарға білім беріп, тәрбиелеуге, білікті кадрларды дайындап қоғамды рухани дамытуға ат салысуға бағытталады.

Әлеуметтік Топ - мүшеліктін ресми немесе бейресми критерийлерімен шектелген индивидтердің (адамдар немесе заттардың) ұжымы немесе  көпшілігі.

 

тұрақтылық дәрежесіне қарай

 

көлеміне қарай

 

мазмұнына қарай

Тұрақтылық дәрежесіне қарай:

 

тұрақтылығы төмен топтар(квазитоптар)

 

орташа тұрақтылығы бар топтар

 

тұрақты топтар

үлкен топтар

 

орташа топтар

 

кіші топтар

 

Көлеміне қарай

Мазмұнына қарай

 

әлеуметтік-таптық

 

әлеуметтік-этникалық

 

әлеуметтік-кәсіби

 

әлеуметтік-территориялық

 

 

Әлеуметтік құрылым

  

 

 Қоғамның  немесе әлеуметтік топтың ішкі  қүрылымы, әлеуметтік топ,институттар мен олардың арасындағы өзара қатынастардың реттелген жиынтығы. Әлеуметтік құрылым негізінде еңбектің қоғамдық бөлінісі, ерекше қажеттіліктер мен мүдделердің, ережелер мен рөлдердің, өмір салтының және әртүрлі әлеуметтік топтардың болуы жатады.

Әлеуметтік

стартификация

(жіктелу)

 

Әлеуметтану ғылымының негізгі ұғымдарының бірі.Ол қоғамның жағдайын, әлеуметтік дәреженің жүйесін және әлеуметтік құрлымның  бағамдап береті түсінік.,яғни қоғамның әлеуметтік жіктелуі.

Карл Маркс (1818 -1883)

Әлеуметтік стратификация теориясына өз үлесін қосқан            М. Вебер бұл мәселеге байланысты тұжырымдамаларында К. Маркстің теориясынан өзгеше және оған ұқсас жақтары да бар екендігін айта кету керек. М. Вебер К. Маркстың қоғамның тапқа жіктелуінің объективтік экономикалық негіздері бар деген ойымен келіседі. Ол пікірді ол басқа да экономикалық факторлармен толықтырады. Біріншіден, М. Вебер таптық айырмашылықтар тек меншіктің болу, болмауына байланысты емес, сол сияқты адамдардың жоғары білімінің болуына, мамандық түріне, кәсіби дәрежесі мен шеберліктеріне де байланысты дейді. Екіншіден, М. Вебер адамның статусын – саяси партияға, яғни билікке қатынасы деген стратаға жіктеудің өлшемдерін енгізеді. М. Вебердің пікірінше, статус әлеуметтік топтар мен индивидтердің қоғамдағы алатын орны мен мәртебесіндегі айырмашылықты көрсетеді

Макс Вебер (1864 -1920)

Әлеуметтік стратификация теориясына өз үлесін қосқан            М. Вебер бұл мәселеге байланысты тұжырымдамаларында К. Маркстің теориясынан өзгеше және оған ұқсас жақтары да бар екендігін айта кету керек. М. Вебер К. Маркстың қоғамның тапқа жіктелуінің объективтік экономикалық негіздері бар деген ойымен келіседі. Ол пікірді ол басқа да экономикалық факторлармен толықтырады. Біріншіден, М. Вебер таптық айырмашылықтар тек меншіктің болу, болмауына байланысты емес, сол сияқты адамдардың жоғары білімінің болуына, мамандық түріне, кәсіби дәрежесі мен шеберліктеріне де байланысты дейді. Екіншіден, М. Вебер адамның статусын – саяси партияға, яғни билікке қатынасы деген стратаға жіктеудің өлшемдерін енгізеді. М. Вебердің пікірінше, статус әлеуметтік топтар мен индивидтердің қоғамдағы алатын орны мен мәртебесіндегі айырмашылықты көрсетеді

 

 

Қорытынды

        

                Әлеуметтанудың негізгі категориялары

 Әлеуметтану пәнінің қалыптасуы әруақытта оның категориялары арқылы жүзеге асырылады. Категориялар (яғни, жалпы ұғымдар) өмірдің нақтылы шындығын, әлеуметтік құрылымның дамуындағы маңызды жақтарды, ондағы қатынастар мен Категориялардың негізінде әлеуметтанудың заңдары қалыптасады. Әлеуметтанудың категориялары алуан түрлі болады. Бұған адам қоғамына тән қасиеттердің бәрі кіреді: «әлеуметтік жүйе»; «әлеуметтік байланыс»; «әлеуметтік қатынас»; «әлеуметтік процесс»; «әлеуметтік тұлға»; «әлеуме әлеуметтікттік бірлік»; «әлеуметтік құрылым»; «әлеуметтік ұйым»; «әлеуметтік институт»; «әлеуметтік бақылау»; «әлеуметтік басқару»; « әлеуметтік ережелер»(бұған құқықтық ережелер, оның жартылай бөлігі); «стратификация», «әлеуметтік рөл», «әлеуметтік статус»,« әлеуметтік тәртіп», «әлеуметтік сана», «әлеуметтік талап-тілек»,  т.б

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

 

 

1.Тұрғынбаев Ә. Х. Социология. – Алматы, 2001.

2.     Шәмшәтұлы И., Дәкенов М., Дәуіт Д., Күнхожаев Н. Әлеуметтану. – Алматы, 1999.

3.     Қарабаев Ш. К. Әлеуметтану негіздері: Оқу құрал. – Алматы: Экономика баспасы, 2007.

4.     Р. Әбсаттаров, М. Дәкенов. Әлеуметтану негіздері: Оқу құрал. – Алматы, 2007.

 

1

 

2