Экология - өмірдің соғып тұрған жүрегі

Тәрбие сағатының тақырыбы:  «Экология - өмірдің соғып тұрған жүрегі!»       

 Мақсаты: Ойлау қабілетін, жалпы дүниетанымын, ғылыми көзқарасын дамыта отырып, өз елінің қамын ойлайтын, табиғат байлығын көз қарашығындай қорғайтын азамат болуға тәрбиелеу.       

 Керекті құрал – жабдықтар  мен көрнекіліктер: Тапсырмасы бар үлестірме қағаздар, топтардың аттары жазылған көрсеткіштер, фламастер, ақ қағаз, «Қазақстанның байлықтары», «Арал тағдыры», «Семей полигоны» видеофильмдерінен үзіліс, «Қазақстан қорықтары» суреттері, «Қ.Сәтбаевтің суреті», видеотаспа және т.б        

 Өткізу әдісі: әңгімелеу,  сұрақ – жауап , жарысу, өлең оқу, ойыншық жасау, есептеу әдістері .

Тәрбие сағатының жоспары:

1.     Ұйымдастыру  3-4 мин

2.     Негізгі кезең    21 мин

3.     Қорытындылау  5 мин       

1.Ұйымдастыру кезеңі.    

    Тәрбие сағатының жүру барысымен және мақсатымен таныстыру. Оқушыларды төрт топқа бөліп отырғызу. Оқушылардың ішінен 3 оқушыдан тұратын «Эксперт»тобын құрып, олардың  міндеттерін түсіндіру. Қалған оқушыларды басқа топтарға бөлу. Ол үшін оқушыларға ақын, жазушы, жыршылардың суреттері, калькулятор, шот, компьтердің суреттері және қайшы, желім, жіп, ине салынған суреттер көрсетіледі. Оқушылар өздеріне ұнаған   суреттерді таңдайды, соған байланысты топтарға бөлінеді: «Шығармашыл» , «Үнемшіл» , «Өнер» топтарына бөлініп отырады.       

2.Негізгі кезең.

Экологиялық экспресс ұйымдастыру.       

1. «Танысу» аялдамасы. Глобусты бір – біріне бергенде өзінің аты – жөнін және немен айналысатынын айтып, келесі оқушыға береді. Глобусты ұстап  айтуды мұғалім өзінен бастайды. Сол кезде «Эксперт» тобы оқушылардың Жер шарын қалай ұстағанға мән береді. Глобус мұғалімге қайтып келгенде, «Біз жерде өмір сүреміз. Бәріміз ата- ана үшін, оқу үшін, болашақ үшін жауап береміз, ал Жер үшін жауапкершілікті сезінеміз бе? Оның өсімдігімен, топырағымен, ауасымен, қалаларымен не болып жатқанын білеміз бе? Әркім осы жерде өзінің ізін қалдырады. Сендер әлі оқушысыңдар, болашақта Қазақстанның белгілі де, білімді азаматы болсаңдар сендерде  Жерге іздеріңді қалдырасыңдар. Мысалы қазақтың қара тасын құрметтеген Қаныш Имантайұлы  Сәтбаев өз ізін  қалдырды. Ол адамның орасан еңбегі үшін, 1976 жылғы маусым айында  ашылған  «№ 2402 кіші  планетаға» аты  берілді. «Сәтбаев» планетасын  әрдайым Торпақ жұлдызынан көріп отыруға болады» - дей отырып  ол «Эксперт»  тобына сөз береді. Бұл топ өздерінің байқағандарын айтады.         

2.Енді  «Киностудио»  аялдамасына келеді.

«Қазақстанның байлықтары» фильмін  көру.                        (2-3 мин)        

3. «Ой шақыру» аялдамасы.     

 «Қазақстанның байлықтары»  фильмін көріп, оқушылар Қазақстанның байлықтарын айта келіп, оны өндірудегі табиғатқа зиян келтіретін екінші жақтарын көрсетеді. 

« Тіршілікті дұрыс иемденбеу неге әкелді?»  

«Адамзаттың әдейі жасалған қастандықтарының соңы неге әкеп соқтырды ?» - деген сұрақтарға жауап беріп,ой қозғайды.       

4. «Қасірет» аялдамасы. «Арал тағдыры», «Семей полигоны» видеофильмдерінен үзіліс көрсетіледі.  

«Арал тағдыры»  бейнефильмінен қандай ой түйдіңдер?

«Семей полигоны» бейнефильмінен қандай жағдайды көріп тұрмыз.Жалпы   тіршіліктің пайдасы мен қажеттілігін, дұрыс пайдаланудың  адам өміріне деген маңыздылығының қаншалықты екендігін атап көрсету.  

«Шығармашыл», «Өнер», «Үнемшіл » топтарының тапсырмаларын беру.    

  «Шығармашыл» тобына тақпақтарды беріп, мәнерлеп оқуды, аңыз әңгімені өз ойларын жетілдіріп аяқтауды  және осы бағыт  бойынша  қандай ой түйгенін білу.      

 «Өнер» тобына өсімдіктердің ,жануарлардың қалдық заттарды беріп, ойыншықтар жасауды ұсынып, жасалған заттарын бейнелеп , себептері мен  мақсаттарына көңіл бөліп сұрау.      

 «Үнемшіл» тобына  жанұяның бір күнгі үйден шығатын қоқыстарын есептетіп, олардың қалай азайтуға болатын  жолдарын сұрау, қандай ұсыныстары бар екенін біліп халыққа жарамдылығын көрсететіндей жаңалықтарын білуге тапсырмалар беру. Қазақстанның экологиясын бүлдірмеу үшін  қандай ұсыныстарды шешім ретінде қабылдайтындығын  білу.     

5. «Ұлттық – тәлім тәрбие»  аялдамасы.  

«Шығармашыл» тобының қазақтың экологиялық тыйым сөздері, мақал – мәтелдері, нақыл сөздері бойынша жарысы және аңыздар мен салт – дәстүрлеріне Наурыз мейрамын  мысалға алғанын  тыңдау. 

Тыйым сөздер: «Бұлақты былғама» , «көкті жұлма», «ағашты сындырма», «аршаны аралама», «суға түкірме», «суды ылайлама», «құмырсқаның илеуін бұзба» , «аққуды атпа», «құстың ұясын бұзба» , «табиғатты ластама» және тағы сол сияқты .

Мақал – мәтелдер, нақыл сөздер: «Судың да сұрауы бар» , «Өзен жағалағанның өзегі талмас» , «Бақ өсіргеннің бағы жанады», «Тоғайды тұяқ тоздырады» , «Гүл өссе жердің көркі», «Ерді намыс, қоянды қамыс өлтірер», «Бір тал кессең , он тал ек» және тағы басқа   мақалдарды ұлттық тәрбиемен байланыстыру.    

6. «Өнер» аялдамасы 

«Өнер» тобына өсімдіктердің ,жануарлардың қалдық заттар, яғни пакет, сынған ағаш, жануар терісі мен жүні , сарғайған-жыртылған жапырақтар қалың қағаз қораптар, пластмасса бөтелкелерден,   жасаған ойыншықтарына баға беру . Олар не үшін ,қалай жасағанын,экологиялық бағытпен түсіндіреді.

Мұғалім елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстан халқына табиғатты  қорғау туралы ( экологияны) жолдауына тоқталу.   

 «2006 жылы біздің экологиялық  заңнамаларымызды халықаралық озық  актілермен үйлестіруге, жаңа  стандарттарға көшуге, мемлекеттік  бақылау жүйесін жетілдіруге  бағытталған Экология кодексі  қабылдануға тиіс. Тұтас алғанда, біз 2010 жылы қоғамның тұрлаулы дамуының негізгі экологиялық стандарттарын жасауға тиіспіз» - деген сөздерінің мағынасына үңілу.      

7. «Үнемшіл» аялдамасы         

Үнемшіл» тобына  жанұяның бір күнгі үйден шығатын қоқыстарын тізімін жазып, көп қабатты және тұрғын үйлерден күнделікті қанша қоқыс шығатынын есептету және олардан  қанша уақытта толық айырылып, шіру   әдістерін есептеп, олардың қалдық заттарын азайту жолдарын сұрау. Қазақстанның экологиясын бүлдірмеу үшін  қандай ұсыныстар айтылатынын білу,оға қаншалықты    қолдау таба алатындығына сенімділіктерін байқау.

Заттардың толық айырылып, шіріп кетуі:

Қағаз                                           2-10 жыл

Консерві банкалар                     80 жыл

Полиэтилен                                200 жыл

Пластмасса                                 500 жыл

Шыны                                        1000 жыл       

9. «Болашақ» аялдамасы

Эксперттерге сөз беру. Бүгінгі  тәрбие сағаты бойынша ой түйіндерін естіп. Экология бойынша негізгі тұжырымдамаларды   қай топ нақты айтқандығы туралы ескертіп өту. Әрбір топтың   айтылған ең негізгі ұсыныстарын   атап өту. 

 

 

         10. «Қорықтар»  аялдамасы        

 Мультимедия кешені арқылы  Қазақстан корықтары мен табиғи  саябақтардың, мысалы Ақсу Жабағлы,  Көкшетау, Іле Алатау, Наурызым, Қорғалжын,  Марқакөл, Үстірт, Батыс Алтай, Алакөл және т.б қорықтарды  слайдтармен көрсету.          

3.Қорытынды.          

Қазіргі кезде экологиялық мәселелер  өзінің қоғамдық мәні жағынан алдыңғы  қатардағы мәселердің  біріне айналды. «Табиғат, Табиғат – Ана» деген сөз асқақтаған ұғым. Жаңа экологиялық мәдениет осыны мойындауы тиіс.Табиғатқа деген ілтипат бұл адамға көрсетілген құрмет. Қазақстан Республикасы тұрақты дамудың жаңа жолына түскенде экологиялық білім мен тәрбие берудің маңызы зор болса,  экологияландырылған білімді ұрпақ  қажет.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Экологиялық тәрбие

Экологиялық тәрбие. 
Жоспар: 
1. Экология және экологиялық тәрбие жайлы ұғым. 
2. Экологиялық тәрбиенің мақсаты, міндеттері. 
3. Оқу-тәрбие процесіндегі экологиялық тәрбие. 
1. Экология — 200 жылдық тарихы бар жас ғылым. Экология терминін неміс биологы Эрнест Геккель (1968ж.). "Естественная история происхождения" атты кітабында алғаш рет қолданған. Экология - "ойкос" деген грек сөзі, "үй, баспана" ұғымын білдіреді. Э.Геккельдің айтуы бойынша экология - зоологияның бір тармағы, жанды мақұлықтардың органикалық және анорганикалық ортамен өзара қатынасын зерттейді. Экология ғылымы жеке пән түрінде биология ішінде пайда болды. Экологияны ғылыми негіздеген эволюция туралы ілімнің негізін салушы ағылшын ғалымы Чарльз Дарвин, оның анықтауы бойынша экология тірі ағзалардың ортадағы тіршілік әрекетін және өзара қатынасын зерттейтін биологиялық ғылым. "Экология" ғылымы теориялық және тәжірибелік маңызы бар барлық ғылымның кешенді негізінде тез дами бастаған салаға айналды. Экология дегеніміз - табиғатты пайдаланудық ғылыми-теориялық негізі. 
Экологиялық тәрбиенің көкейтестілігі Қазақстандағы экологиялық апат аймақтарының болуымен тығыз байланысты. Батыс Қазақстан жұртшылығын әскери полигондар, экологиялық талаптарды өрескел бұзып отырған өндіріс орындары алаңдатып отыр. 
Қарашығанақ кен орнын игеруге 3000 га-ға жуық егіс, жайылым және орман жері пайдаланылады. Бұрғылайтын қондырғылар мен магистралды газ мұнай тасымалдайтын құбырлар кездейсоқ апатты жағдайға ұшыратуы мүмкін, осы кезде қоршаған ортаның әсіресе жер бетіндегі сулардың ластануы орын алады. Апаттық жағдайлардың тууының негізгі себебі - тасымалдау құбырларының коррозия процесіне ұшырап, жарылуы (90,5 %). 
Еділ мен Жайық өзенінің аралығында орналасқан аумағы 40 мың км2 құмды өңір орта есеппен теңіз деңгейінен 0,21м төмен жатыр. Жер астының тұщы су қоры мол екені анықталды. Облыс тұрғындары Азғыр мен Капустин Ярдағы әскери ядролық сынақ полигонын жабуды, сынақ аймақтарын өз иелеріне байырғы тұрғындарға қайтаруды, т.б. талап етіп, осы мақсатта бұқаралық саяси күрес шараларын жүзеге асыратын қоғамдық қозғалыс құруды ұсынды. 1990 жылғы мамыр 1992 жылғы мамыр аралығында "Нарын" қозғалысының орталығы Орда ауданында болды. 
Органикалық отынды жағу кезінде атмосфераға күкірттің қос тотығынан басқа азоттың қос тотығы да шығарылады. Күкірт пен азоттың қос тотықтары "Қышқылдық жаңбыр" деп аталатын жауын түсуіне себепші болады, олар топыраққа араласа отырып, оның қышқылдылығының жоғарылауына әкеп соқтырады. Ауылшаруашылық дақылдарының өнімділігіне әсерін тигізді. Қышқылдық жаңбырлар металды жабдықтар мен құбырлардың тоттануын туғызуы мүмкін. 
Әскери полигон Батыс Қазақстан облысы мен Астрахань облыстың шекарасында орналасқан. Адамдар мен тірі табиғатқа тигізген зияндары жөнінен "Азғыр", "Капустин Яр" белгілі Семей полигонынан асып түседі. Полигондар онкологиялық, жүрек тамыр және басқа ауруларды қоздырып, жануарлар мен өсімдіктер дүниесіне зиянын тигізді. 
Озон қабатының жұқаруы, қышқылды жаңбыр, жер ғаламшарларындағы климаттың жылына бастауы жер биосферасындағы тіршілікке тікелей қауіп төндіруде. Ойықтардың пайда болуына өнеркәсіптерден бөлінетін М, Си, Ғе, Мп, С1, Р оксидтері әсер етеді. Озон қабатының бұзылуы жер бетіндегі тіршілікке зиянды әсер етеді. 
2. Экологиялық білім мен тәрбие берудің мақсаты: 
•  қоршаған ортаға жауапсыздықпен қараушыларға жол бермеу; 
•  жастардың бойында экологиялық мәдениет дағдысын қалыптастыру; 
•  қоғамдық пайдалы еңбек және еңбек тәрбиесі арқылы табиғатты қорғау, күту және жақсарту; 
•  экологиялық білімді насихаттау. 
Экологиялық тәрбиенің негізгі мақсаты - жастардың экологиялық көзқарасын, санасын, табиғатқа үлкен парасаттылық, жауапкершілік, қарым-қатынасын қалыптастыру. Осы тәрбие арқылы адамның мәдениеттілік сезімі, экологиялық санасы қалыптасады. 
Экологиялық тәрбиенің басты міндеттері: 
•  өмірде және нақты іс-әрекетінде экологиялық білімді қолдана білу, іскерлікке төселу; 
•  табиғатты қорғау және өзгертуге байланысты оқушыларды жаппай қоғамдық пайдалы еңбекке қосу; 
•  мектепте экологиялық білім және тәрбие қорамын ұйымдастыру; 
Ең басты міндеттердің бірі - оқушыларды табиғатты қорғау мәселелері туралы ғылыми теориялық және тәжірибелік біліммен қаруландыру. 
Экологиялық тәрбие еңбек тәрбиесімен байланысты, өйткені өндірістік іс-әрекеттің барысында адам жерді пайдалану негіздерін, топырақты эрозиядан қорғауды игеру, дақылдарды суару мөлшерін, минералдық тықайтқыштарды, улы химиялық заттарды беру мөлшерінің мерзімін технологиялық талаптарға спйкес есепке алып отырады. 
Оқушылардың экологиялық білімнің белгілі жүйесін игеруі, табиғатты қорғауы, жер байлығын тиімді пайдалануы экологиялық мәдениетті жетілдіріп, дүние тану көзқарасын қалыптастырады. 
3. Оқу-тәрбие процесіндегі экологиялық тәрбие. 
Оқыту процесіндегі экологиялық тәрбие. Экологиялық білімнің  негізгі көздері: химия, физика, биология, география, астроиомия пәндері, олардың бағдарламаларындағы оқу материалдарын дәрістерде терең түсіндіріп, сыныптан және мектептен тыс экологиялық жұмыстарда тиімді қолдана білуге оқушыларды үйрету және дағдыландыру - мұғалімнің міндеті. 
Бастауыш сынып оқушылары табиғат байлығын ауыл шаруашылығында пайдалану жайлы алғашқы ұғымды еңбек сабақтарында алады. Олар үй мүліктерін, киім-кешек, тағам, т.б. жаасайтын табиғат заттарын пайдалану жолдарымен танысады. 
Бастауыш сыныптардың оқу бағдарламасындағы оқушылардың экологиялық іскерлік дағдысын қалыптастыруға бағытталған жұмыс түрлері: өсімдіктердің даму кезеңіне фенологиялық бақылау жүргізу, мектеп және қоғамдық мүлікті ұқыптылықпен күту, тұрмыста электроэнергияны, газды, суды үнемді пайдалану. Орта және жоғары сыныптар оқушыларын кең көлемде экологиялық біліммен қаруландыру қажет. 
Қазіргі жағдайда өндіріс табиғатқа күшті әсер етуші фактор болып отыр. Осыған орай табиғатты ұтымды пайдаланудық ғылыми білімге негізделетінін оқушылардың түсінуі керек. Өндірістік іс-әрекеттің нәтижесінде ортада әр түрлі өзгерістер болып жатыр. 
Экологиялық тәрбие жұмыстарының түрлері: 
1. Ауыл мектептерінің оқу-тәжірибе алақын бағалы ағаштар тұқымының көшеттерін өсіріп, көгалдандыруға пайдалану. 
2. Мектеп оқушылары мемлекеттік орман шаруашылығына үнемі көмек көрсетіп отырады. Олардың негізгі атқаратын жұмыстарының түрлері: көшет материалдарын өсіру, ағаштар отырғызу, оларды күту, өрттен, ұрылардан қорғау, орман-тоғай зиянды жәндіктермен күресу. 
- дәрі өсімдіктерін дайындау, жидек, саңырау-құлақ, т.б. жемістерді жинау; 
- пайдалы жануарларды қорғау және есебін алып отыру;  
- фенологиялық бақылау жүргізу. 
3.  Оқушылар ауылшаруашылық тәжірибе жұмысымен айналысады. Тәжірибе жұмысы биология, химия мұғалімдерінің, жергілікті ғалымдарының басшылығымен жүргізіледі. 
4. Оқушылар табиғатқа зиян келтіретін адамдармен күреседі, қорықтағы ережені бұзушыларды анықтайды, химиялық улы заттарды, минералдық тықайтқыштарды сақтау және қолдану ережелерін бұзушыларды әшкерлейді. 
5. Экологиялық тәрбиеге айланысты мектепте жаппай шаралар ұйымдастырылады. Олар: кештер, дәрістер, баяндамалар, т.б. 
6. Жалпы білім беретін мектептерде экологиялық білім мен тәрбие әр түрлі сыныптардағы оқу пәндерінің мазмұны, қоғамға пайдалы жұмыс және өндірістік еңбек арқылы іске асырылады. 
Экологиялық қоғамның мақсаты: қоғам мүшелерін өздері тұрған аймақтың табиғатын қорғауға, күтуге тәрбиелеу, зерттеу жұмысына тарту, зерттеуді жүргізудің әдістері мен тәсілдеріне үйрету, мектепті экологиялық жұмыстың орталығына айналдыру. 
Қоғам мүшелері мектептегі жастар ұйымымен ынтымақтасып, тұрғылықты жерде экологиялық штабтар құрады, жорықтар, саяхаттар ұйымдастырады. Экологиялық деректерді, ғылыми мағлұматтарды білім және тәрбие процесінде пайдалану мұғалімнің білімділігіне, педагогикалық шеберлігіне, жоғары мәдениеттілігіне байланысты. 
Экологиялық тәрбие оқушылардың - табиғатқа жаңаша көзқарасын қалыптастырып, әр түрлі нысандарда жүргізіліп, жеке тұлғаның эмоциялық сезімдік әлемін қалыптастыруға бағытталып, адамгершілік, жауапкершілік қасиеттерін жетілдіреді. 
 
Әдебиеттер: 
1. Окружающая среда и мир на планете. -М.: Наука, 1986. 
2. Дотта Л. Планета земля в опасности. - М.: Мир, 1988. 
3. Демешев М .Я. Пока не поздно. - М.: Молодая гвардия, 1991. 
4. Яншин А.Л., Мелуа А.И. Уроки экологических просчетов. М.:Мысль, 1991. 
5. Данило Ж. Социальная экология. - Москва: Просвещение, 1991. 
6. Проблемы окружающей среды в деятельности ООН. - М., 1984. 
7.  Экологическое образование школьников во внеклассной работе. - М.: Просвещение, 1984. 
8. Захлебный А.Н.. Экологическое образование школьников. /Под ред. И.Д. Зверева, И.П.Суравечиной. - М.: Педагогика, 1983. 
9. Денисова Т.В.. Экологическое воспитание в процессе трудовой подготовки школьников. //Советская педагогика, №41985. 
10. О.Косанов. Экология және адам экологиясы. "Қазақстан мектебі", №31991. 
11. К.Сарманова, Н.К. Перкас. Экологиялық білім беру бағ-дарламасы. //Қазақстан мектебі, №8 1993.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Экологиялық тәрбие

Кіріспе 3

1 Бастауыш сыныпта экологиялық  тәрбие беру негізінде  оқушылардың дүниетанымын қалыптастырудың педагогикалық негіздері 8

1.1 Бастауыш сыныптарда  экологиялық білім мен тәрбие беру тарихына шолу және экологиялық тәрбиеге байланысты еңбектерге сипаттама

1.2 Бастауыш сыныптарда   экологиялық білім беруге даярлау жүйесінің ерекшелігі, оқушыларға экологиялық тәлім-тәрбие берудің қазіргі мәселелері 28

2 Бастауыш сыныптарда  экологиялық тәрбие берудің негізінде  оқушылардың дүниетанымын қалыптастырудың  әдістемесі 36

2.1 Бастауыш сыныптарда  экологиялық тәрбие берудің негізінде  оқушыларға экологиялық тәрбие берудің жолдары 39

2.2 Дүниетану пәні арқылы оқушылардың дүниетанымын қалыптастырудың тиімді әдіс-тәсілдері 42

2.3 Бастауыш сыныптардағы  экологиялық білім беру негіздері, эксперимент жұмысының нәтижелері  55

 Қорытынды. 71

 Пайдаланылған әдебиеттер  тізімі 73

 Қосымша материалдар  75

 Сабақ және сабақтан  тыс жұмыстар

 Нақыл сөздер 

 Көрнекіліктер  

 

 

  

 

Кіріспе 

 

Зерттеудің көкейкестілігі: Қазіргі кезеңде қоғамның даму бағыты бүкіл оқу-тәрбие жұмысының алдына жас жеткіншектердің тілін, ақыл-ойын, жалпы білім деңгейін, дүниетанымын дамыту мәселесін қойып отыр.

Қазақ елінің тәуелсіз мемлекет мәртебесіне ие болуы, қазақ тілінің  мемлекеттік дәреже алуы, тұңғыш Конституция, Білім беру заңының қабылдануы ұрпақ  тәрбиесіне жаңаша қарауды, оны жақсарту жолдарын нақты айқындауды талап етеді.

Қазақстан Республикасы тұрақты  дамудың жаңа жолына түскен кезеңде  жас ұрпақты ізгілікке, эстетикаға, отансүйгіштікке баулитын экологиялық білім мен тәрбие берудің маңызы арта түсуде. Себебі, "табиғат - қоғам -адам" жүйесіндегі қарым-қатынастардың шиеленісуі жылдан-жылға күшейіп, экологиялық зардаптар тіршілікке қауіп төндіріп отыр. Осыған байланысты Қазақстан Республикасы Президентінің бұйрығымен "Білім туралы" Заңы (1999), "Айналадағы ортаны қорғау туралы" Заңы (1997), "Қазақстан Респуб-ликасы стратегиялық тұрақты даму жолына арналған 2030 бағдарламасы" (1996) , "Қазақстан Республикасы экологиялық қауіпсіздігі тұжырымдамасы"

(1997), "Қазақстан Республикасы  экологиялық білім мен тәрбие  берудің ұлттық стратегиясы" (1998), "Экологиялық білім бағдарламасы" (1999), "Қазақстан Республикасы  орта білім берудің мемлекеттік  стандарттары" (1998), "Қазақстан  Республикасы 2004-2015 жылдарға арналған экологиялық қауіпсіздікті сақтау тұжырымдамасы" (2004) және т.б. құжаттар қабылданды.

1972 жылы Стокгольмде «Қоршаған  ортаны қорғау» туралы білім  беру, 1977 жылы Тбилиси қаласында  өткен БҰҰ жанындағы ЮНЕСКО және ЮНЕП ұйымдары экологиялық білім беру туралы 40-тан астам шешімдер қабылдап, оның ғаламдық стратагиялық жоспарлары қабылданды.

Ел басы Н.Ә.Назарбаев өзінің "Қазақстанның болашағы - қоғамның идеялық  бірлігінде" - деп аталатын еңбегінде: "... елдің Туын, Елтаңбасын, Әнұранын қастерлеуден, заңды, өкіметті құрметтеуге тәрбиелеуден бастау керек. Әрбір адам бала кезінен: Қазақстаным - менің Отаным, оның мен үшін жауапты екені сияқты мен де ол үшін жауаптымын, деген қарапайым ойды бойына сіңіріп өсетіндей істеген жөн"- деп көрсетті. (1.2)

Осындай аса жауапты міндеттердің баянды болуы жас республиканың  ертеңгі қажетін өтерлік, елін, туған  жерінің табиғатын сүйетін, оны  қадірлеп, қорғайтын білімді, саналы азамат өсіру бала дүниеге келген шақтан, мектепке дейінгі кезеңнен басталады. Себебі, егеменді еліміздің ертеңі жас жеткіншектердің білім дәрежесінің тереңдігімен өлшенеді. Ал, бастауыш сынып кезеңіндегі білім қоршаған орта, табиғат жайында қарапайым ұғым беру арқылы баланың дүниетанымын қалыптастырудан басталады.

Мектеп жасындағы балаларға  қоршаған ортаның заттары мен  құбылыстарын таныстыру арқылы олардың  бір-бірімен байланысын ғылыми түрде түсіндіру барысында балаларда алғашқы табиғат туралы ұғым негіздері қаланады. Балалардың мұндай табиғат жайында алған қарапайым дүниетанымдық ұғымдары, олардың бастауыш сыныпта дүниетанымды оқыту барысында және жоғарғы сыныптарда биологиялық пәндер бойынша берілетін білім жүйесінің алғашқы баспалдағы болмақ. Сондай-ақ табиғат заңдылығын жеңіл түрде ұғындыра отырып, берілетін білімнің өзара байланысы мен сабақтастығын қамтамасыз етуде баланың дүниетанымы кеңейіп, тереңделіп, толықтырылады.

“Жаста білген, басқа сіңген тәлімнің,

Өзің өлмей сүйегіңнен қала алмас”, – деп классик жазушы Илияс Жансүгіров айтқандай балалық шақтан бойына орныққан, ана сүтімен даритын, ұлттық сезім нышандары, сөз өнері баланың болашақ шамшырағына айналып, рухани байлығын кеңейтуге жол ашады.

Баланы туған елге, жерге, халқына деген сүйіспеншілік, патриоттық сезімге баулып, жан-жақты жетілген азамат етіп тәрбиелеп өсіру – бүгінгі таңдағы аса жауапты міндеттің бірі. “Жұмыла көтерген жүк жеңіл”, - демекші бала тәрбиелеудегі осындай міндеттерді іске асырушылар – мектепке дейінгі мекемелер мен отбасы. Осы екі арнада жүргізілетін тәлім-тәрбие сабақтаса, ұштаса өткізілгенде ғана көздеген мақсат нәтижелі болары сөзсіз.

Қоғамның дамуының қай  кезеңінде болмасын табиғат –  баланың дүниетанымын дамыту құралы ретінде орын алып, оған ерекше көңіл бөлінген