Кәсіпорындағы инновацияны басқару

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым Министрлігі

Ш. Есенов атындағы Каспий Мемлекеттік Технологиялар және

Инжиниринг Университеті

«Экономика  және құқық» институты

«Экономика» кафедрасы

 

 

 

 

 

 

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

«Кәсіпорын экономикасы» пәні бойынша

Тақырыбы: «Кәсіпорынндағы инновацияны басқару».

 

 

 

 

 

 

 

                                                                             Орындаған: ГМУ-08-01тобының                                                                          студенті Захарова Сағымсұлу

                                            Тексерген:                                                                   

                                                                            

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ақтау 2011ж

Жоспар.

Кіріспе....................................................................................................................3

I Бөлім. Инновацияның  жалпы мазмұны және классификациясы.

1.1. Инновацияның мәні, белгілері және түрлері..............................................5

1.2. Инновациялық процестің негізгі кезеңдері................................................7

1.3. Инновация әсерлерін  бағалау және өлшеу................................................12

II Бөлім. Кәсіпорынның  инновациялық қызметі.

2.1. Кәсіпорынның инновациялық қызметін талдау........................................17

2.2. Ұйым және инновациялық  қызметті қаржыландыру...............................20

2.3. Нарықтық экономика  жағдайындағы кәсіпорынның инновациялық  қызметі.................................................................................................................25

III Бөлім. Қазақстанның  инновациялық қызметін ұйымдастыру  жолдары.

3.1. ҚР-ның инновациялық  қызметінің маңызы және саясаты......................29

3.2. ҚР-ның инновациялық  қызметін сақтандыру ісі......................................34

3.3. Инновациялық қызметтерді  басқарудағы  жаңа тәсілдері........................37

Қорытынды..........................................................................................................41

Пайдаланылған әдебиеттер................................................................................42

Қосымша.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кіріспе.

 Инновация: 1) техникалар  мен технологиялардың ауысуымен  қамтамасыз етуге байланысты  экономикаға қаржы жұмсау;

2) ғылыми техникалық  прогрестің жетістігі нәтижесінде  жаңа техника мен технология. Инновацияны анықтайтын фактор  ─ ол өнертапқыштық, оңтайландыру,  ірі жаңалықтарды жарыққа шығару  болып табылады.

Инновациялар ғылымды  қажет ететін технология негізінде  инвестиция арқылы жаңа құрылыстарды салуды және жұмыс істеп тұрған өндірісті қайта құруды қамтамсыз етеді.  Инновацияның қаржылық базасы кәсіпкердің жеке меншігіндегі қаржыларына және қарыз қаражаттарынан құралады. Инновациялық менеджмент  банк несиесі, бағалы қағаздар, ақша және тауарлар нарығына сүйеніп, іс жасайды. Инвестицияны қатыстыра отырып, өндірістік жаңа енгізілімін жүзеге асырады.

Инновацияға қатысушылардың арасындағы қатынастардың тиімділігін  белгілеу: өндірістік субъектілермен, инвесторлармен (тапсырыс беруші), жұмыс атқарушылармен, жеткізушілермен, олардың жобалау жөніндегі қызметін үйлестіру, инновациялық жобалауды басқаруда назар аударатын мәселе  ─  оның нәтижелілігін бағалау.

Инновациялық қызмет ─ бұл әр түрлі тәсілдердің, факторлардың өзара әрекет етуі және ғылыми зерттеулермен, жаңа өнім түрлерін жасаумен, еңбек құралдары мен құрал-жабдықтарды жетілдірумен, ғылым мен техниканың жаңа жетістеріне сәйкес технологиялық процестер мен өндірісті ұйымдастыру формаларымен,   жоспарлаумен, қаржыландырумен және  ҒТП-тің басқаруымен, экономикалық тетіктер мен стимулдарды жетілдірумен айналысатын басқару органдарының күрделі динамикалық жүйесі; ҒТП-тің интенсивті дамуын жеделдетуге және оның әлеуметтік-экономикалық тиімділігін көтеруге бағытталған өзара шарттастырылған кешендерді реттеудегі шаралар бойынша өңдеу жүйесі болып табылады.

Инновациялық қызмет көпшілік жағдайда ғылыми, техникалық идеялардың жүзеге асырылуымен, нарық  сұранысына сәйкес нақты өнім мен  технологиялардың өңдеулерімен байланысты болып келеді. Нарықтық экономика жағдайында инновациялық қызметті басқару механизмінің экономикалық жетілдіруді қалыптастырудың қажетті негізгі шарты инновациялық кәсіпкерліктің дамуы болып табылады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

I Бөлім. Инновацияның  жалпы мазмұны және классификациясы.

1.1. Инновацияның  мәні, белгілері және түрлері.

Инновация сөзі 1440 жылдары  француз тіліндегі «жаңғыру немесе жаңару» әлде «зат жасаудың жаңа жолы»  деген мағыналарды білдіретін, «innovacyon»  сөзінен пайда болған.

Инновация дегеніміз ─ ғылыми техникалық прогресс жетістіктерінің нәтижесі болып табылатын жаңа технология. Бұл процесс негізгі капиталдың (өндірістік қорлардың) жаңаруын қамтиды.

Кәсіпорындағы инновациялық стратегияның қалыптасуы мынадай жағдайларға  байланысты:

• жаңа техниканы жасап іске енгізудің тиімділігін арттырудағы ғылымның айрықша рөлі;
• өндірістің техникалық деңгейінің өсуі;
• жаңа техниканы жасап және іске асыру мерзімдерін қысқартудың қажеттілігі;
• өндіріс дамуының интенсивті факторларының артуы, олардың ғылыми техникалық прогресті экономиканың барлық саласында қолданылуына ықпал жасауы;
• ойлап тапқыштар мен рационализаторлардың творчествосын дамыту;
• жаңа өнімді шығаруда, кәсіпорындардың шығындарының көбейіп, экономикалық көрсеткіштерінің нашарлауы;
• техника мен технологияның тез арада моральдық тозуы;
• жаңа техника мен технологияны жылдам енгізудің қажеттілігі және т.б.

Инновациялық қызмет кәсіпорынның жұмыстары мен кезеңдерінің орындалуын қарастырады. Осы жұмыстардың  көлемі мен мазмұны инновацияның түрлеріне және кәсіпорынның бар әлеуетіне байланысты. Инновацияның негізгі белгілерін қарастырайық:

Жаңалық (новизна). Бұл  белгі негізінен өзгеру процесін сипаттайды. Жаңалық деңгейі жоғары болған сайын, материалды-заттай және адам ресурстарына инвестициялар көлемі үлкен болады.

Белгісіздік және теуекелділіктер. Сонымен қатар жаңалық деңгейі  белгісіздік дәрежесін анықтайды, бұл жеткіліксіз тәжірибе мен  жаңа идеяларды жүзеге асырудағы  сәтсіздікпен түсіндіріледі. Тәуекелділік ең алдымен мынадан тұрады: нәтижелер  тіпті жүзеге аспайды немесе кеш жүзеге асады және бұл бірінші кезекте кәсіпорынның имиджне әсер етеді. Нәтижелердің жүзеге асурылуы кезінде нақты шығандар елеулі түрде жоспардан артуы мүмкін, соңында бұл өнімнің бәсеке қабілеттілік деңгейін төмендетеді және нарықтағы орнын жоғалтады.

Жиынтылық. Инновацияларды жекеленген шаралар ретінде қарастыруға  болмайды. Әр түрлі қатысушылардың жұмысын басқарушы қажеттілігі  және инновациялық процестің бөлек  кезеңдері жиынтылықтың белгісі  болып табылады және бұл инновациялық процесстерді басқару бойынша дербес ұйымдық құрылымын қажет етеді.

Жанжалдық. Жоғарыда қарастырылған  инновация белгілері тұлғааралық  және іскерлік  жанжалдардың себептері  болып табылады. Негізінен көпшілік жағдайда жанжалдар кәсіпорын қызметкерлері  жаңалықтар енгізу кезінде өзінің жұмыс міндеттерінен басқа жаңа қызметтер мен қосымша міндеттерді  орындау уақытында пайда болады.

Инновацияның мынадай  түрлері болады:

1. Жаңалығына байланысты:
• базистік инновациялар, олар ірі зерттеулерді жүзеге асырады;
• жақсарту инновациялары, кіші және орташа зерттеулерді іске асырады;
• жалған инновация, техника мен технологияның ескірген бөліктерін біртіндеп жақсартуға қолданылады.
2. Қолданылуына байланысты:
• өнімдік инновациялар ─ жаңа өнімдерді шығарып, қолдануға бағытталған;
• технологиялық инновациялар ─ жаңа технологияларды шығарып, қолдануға бағытталған;
• әлеуметтік инновациялар, жаңа құрылымдарды құруға бағытталған;
• нарықтық инновациялар, жаңа нарықтардағы өнімдер мен қызмет етуді тұтынуды іске асыруға бағытталған.
3. Шығу көздеріне байланысты.
• ғылым мен техниканың дамуынан пайда болған инновациялар;
• өндірістің қажеттілігінен пайда болған инновациялар;
• нарықтың қажеттілігінен пайда болған инновациялар.
4. Қайта өндіру процесіндегі рөліне байланысты:
• тұтыну инновациялары;
• инвестициялық инновациялар.
5. Масштабына байланысты:
• күрделі инновациялар;
• жай инновациялар.

Инновациялардың классификациясына  қарай отырып, жаңа енгізілімдердің  көп түрлі болатынын байқаймыз.

 

 

1.2. Инновациялық  процестің негізгі кезеңдері.

Инновациялық процесті идеяның тауарға айналу реттілік процесі ретінде қарастыруға болады және іргелі, қолданбалы зерттеулер, конструкторлық өңдеулер, маркетинг, өндіріс, өтім кезеңдерінен өтудегі ─  технологияларды коммерциализациялау процесі.

Инновациялық процесс  әр түрлі жағдайлардан және әр түрлі дәрежедегі нақтылаудан қарастырылуы мүмкін.

Біріншіден, ғылыми-зерттеудің, ғылыми-техникалықтың, инновациялықтың, өндірістік қызметтің және маркетингтің параллельді-реттілік  түрдегі жүзеге асырылуы.

Екіншіден, жаңалықтың өмірлік  циклның идеяның пайда болуынан бастап оның өңдеуі мен таратуындағы уақытша кезеңдері ретінде.

Үшіншіден, жаңа өнім түрі мен қызмет көрсетуді өңдеу мен  таратудағы қаржыландыру мен инвестициялау  процесі ретінде.

Жалпы инновациялық процесс  жаңа табыстарын алудан және коммерциализациялаудан, жаңа технологиялардан, өнім және қызмет түрлерінен, өндірістік, қаржылық, әкімшілділік немесе басқа сипаттағы және басқа интеллектуалдық қызметтің нәтижелерінен тұрады.

«Изменение характера  инновационного процесса» атты еңбегінің  авторы Рой Росвелл инновациялық процестің бірнеше модель буынын ұсынды.

Инновациялық процестің мәнінің  желілік жолын ол 1950  және 1960 жылдардың  ортасына жатқызады, яғни инновациялық процестің бірінші буынына, бұл  технологиялардың әсерлерінен алға жылжып отырады. (1-сурет).

                                                                                                                                        

 

                                                                                                                                                                                      

                                                           

 

 

1-сурет. Инновациялық  процестің бірінші буыны.

Росвелл бойынша, инновациялық процестің  екінші буыны 1960 жылдардың аяғы мен 1970 жылдардың басына жатады деген. Бұл да желілік-тізбектілік модель, бірақ нарық маңыздылығына тіреледі және қажеттіліктерге ҒЗТКЖ әрекет етуді. (2-сурет).

 

                            

 

                                                                                                                                            

 

 

2-сурет.  Инновациялық  процестің екінші буыны.                                                          

 

 

Үшінші буын: 1970 жылдардың басы ─ 1980 жылдардың ортасы. Түйіндес  модель. Маңызды түрде  бірінші мен екінші буындардың қиыстырылуы технологиялық қабілеттер мен нарық қажеттіліктері мен мүмкіндігіне байланысты. (3-сурет).