Мейірбикелік үрдіс

 

 Медбикелік тексеру  дәрігердің тексерумен алмаспайтын, тәуелсіз болып келеді, яғни дәрігер мен медбике өз жұмыстарында түрлі мақсаттарды көздейді.

Дәрігердің міндеті – дұрыс диагноз қойып, ем тағайындау.

Медбикенің міндеті – емделушіні толық ыңғайлы жағдайды қамтамасыз ету, өзінің медбикелік міндетімен шектелген көмегін беру. Мейірбикеге аурудың сыртқы көріністері маңызды. Мысалы: демікпе, жөтел, қорқыныш сезім.

2-кезең

Медбикелік диагноз (диагностика)

 

 

 

 

                                                

Медбикелік диагноз түсінігі алғаш рет ХХ ғасырдың 50-ші жылдары ортасында Америкада пайда болып, 1973 жылы ресми және заңды тұрғыда бекітілді. Медбикелік диагноз – емделушінің физиологиялық және психологиялық өмірлік маңызды қажеттілігін қамтамасыз етуге бағытталған симптомдық немесе синдромдық диагнозы.

 

  Дәрігерлік және медбикелік диагноздың айырмашылығын сипаттау

Дәрігерлік диагноз	Медбикелік диагноз
Ағзадағы нақты аурудың патологиялық процестің негізін айқындайды   Түрлі мүшелер мен жүйелер қызметінің бұзылуы мен олардың себебін яғни пато-физиологиялық, патолого-анатомиялық өзгерістерін анықтау өзгермейді	Ағзадағы терең патологиялық процеске емделушінің сыртқы жауапты реакциясын сурет-тейді Адамның негізгі қажеттілік-тері қамтамасыз етудің бұзылуы қызмет көрсетудің бұзылуының нәтижесі ретінде, яғни ең бастысы емделушінің өз денсаулығы жайлы түсінік бірнеше рет өзгереді

 

Медбикелік мәселелердің   негізгі  саласы

Медбике ауруды емес емделушінің ауруға және өз қалпына жауабын қарастырады. Бұл жауап:

1. физиологиялық
2. психологиялық және рухани
3. әлеуметтік болуы мүмкін

Физиологиялық медбикелік мәселелер

• созылмалы немесе жедел ауру;
• жеткіліксіз немесе артық тамақтану;
• ісіктер немесе сусыздану;
• тұншығу;
• әлсіреу;
• гигиенаның сақталмауы т.б.

Психологиялық және рухани медбикелік мәселелер

• қорқу, абыржу, тынышсыздану;
• бос уақыт тапшылығы;
• медқызметкерлерге сенбеу;
• дәрілерді қабылдаудан бас тарту;
• отбасындағы жанжал;
• өлімнен қорқу.

Әлеуметтік медициналық  мәселелер

• әлеуметтік оңашалану;
• мүгедектікке шыққанына байланысты қаржы жағын ойлап мазасыздану;

Мейірбике  медбикелік ауру тарихына емделушінің  жағдайын,  ойландыратын мәселелерді  жазады, артықшылықтарын айрықша  белгілейді.

Артықшылық  дегеніміз - емделушінің қазіргі  кездегі басты, бірінші орынға қойған мәселелері. Мысалы, кеуде торының  ауыруымен, бас ауруымен, ісікпен, демікпемен азап шегетін жүрек ауруымен ауыратын науқас өзінің ең басты азабы ретінде  демікпені көрсетуі мүмкін. Бұл жағдайда «демікпе» артықшылықты медбикелік мәселе болып саналады.

Медбикелік  диагнозды синдром ретінде қойса  да болады. Синдром бір себеппен біріккен белгілердің жиынтығы. Мысалы, қан қысымы жоғары емделуші бас ауруына, айналуына, құлақ шуылдауына, жүрек  айну т.б. белгілерге шағымданады. Медбикелік диагноз: қан қысымы көтерілу синдромы.

 

3-кезең

Мейірбикелік көмекті жоспарлау

 

 

 

Медбике емделушінің күту жоспарын құрады. Жоспар міндетті түрде нақты болу керек.

Жоспарлау барысында әр артықшылықты мәселені, күтімнің мақсаты мен жоспарын тұжырымдайды. Мақсатты екі себептен белгілеу қажет:

1. жеке медбикелік қатысудың бағытын көрсетумен;
2. қатысу нәтижесі дәрежесін анықтаумен.

 

Мақсат  қоюдың талаптары:

1. мақсаттар орындалатын, қол жетерліктей болу керек.
2. әр мақсаттың орындалу мерзімін нақты белгілеу қажет.

 Жоспар  түрлері:

• Қысқа (1 аптадан кем емес) мерзімді- қысқа уақыт ішінде орындалады. әдетте аурудың жедел түрінде, мысалы уланғанда асқазанды жуу.
• Ұзақ  (апталар, айлар) мерзімді- ұзақ уақыт бойы орындалады. Олар асқынулардың алдын алуға, бейімделуге  т.б. бағытталған.

 

Әр мақсат 3 компоненттен тұрады:

1. іс-қимыл;
2. белгілері: күні, уақыты, ұзақтығы;
3. шарты – кімнің (ненің) көмегімен.

 

Күтім жоспарын құрастырғанда медбикелік істің стандартын басшылыққа алады.

Стандарт  дегеніміз – берілген медбикелік мәселе бойынша сапалы күтіммен қамтамасыз ететін шаралар тізімі.

Стандарт  медбикеге көмек ретінде жасалады, ол оның «шпаргалкасы» сияқты. Бірақ стандартта түрлі клиникалық жағдайларды алдын-ала ескеру мүмкін емес. Сондықтан оны ойланбастан қолдануға болмайды.

Медбике мақсаттарын анықтап, күтім жоспарын құрғаннан кейін сол іс - әрекеттерімен емделушіні таныстырып, оның келісімін алады және емделушімен бірге мақсатқа жету жолдарын анықтайды.

Күтім жоспары  міндетті түрде медбикелік тарихта жазылуы керек.

 

4-кезең

Жоспарлауды жүзеге асыру

 

 

 

 Медбикелік іс- әрекет 3 түрлі қатысуды жоспарлайды:

• тәуелді
• тәуелсіз
• өзара тәуелді

Тәуелді – дәрігердің нұсқауымен орындалатын медбикенің іс-әрекеті, мысалы әр 4 сағат сайын антибиотиктер инъекциясын салу, таңғышты ауыстыру, асқазанды жуу т.б.

Тәуелсіз –  дәрігердің нұсқауынсыз өз ойымен қабылдаған және өз ықыласымен жүзеге асырылатын іс-әрекеттер.

Мысалы:

• емделушінің өзін-өзі күтуіне көмек көрсету.
• емделушінің  денсаулығы жөнінде кеңес беру;
• емделушінің бос уақытын ұйымдастыру;
• емделушінің күнделікті белсенділігі мен демалысын дұрыс ұйымдастыру жөнінде нұсқау беру т.б.

Өзара тәуелді қатысу – дәрігер немесе денсаулық сақтау жүйесінің басқа маманымен бірлесіп қызмет ету. Мысалы: физиотерапевт, емдік дене шынықтыру маманы т.б.

5-кезең

Көрсетілген күтімнің нәтижесін бағалау

 

 

 

Медбике қойылған мақсаттарға жетіп, мәселе шешілген болса, бұл мақсаттың астына қолын қойып, күнін белгілеп растайды, егер мақсат орындалмаса, мейірбике оның себебін іздестіреді. Кеткен қателікті табу үшін медбикелік процесс қайталанады.

Мейірбикелік  процесс – медбикелік істің ғылым ретінде дамып, өсуін қамтамасыз етеді, медбикелік істі дербес мамандық ретінде қалыптастырады  емделушілерге сапалы күтім ұсынады.

 

Медбикелік үрдісті қолданудың маңызы:

1. Медбикенің жауапкершілігі артады;
2. Қажеттіліктерді қанағаттандыруға  шығармашылық жағынан қарауға мүмкіндік береді;
3. Әр адамға жеке көмек көрсетіледі;
4. Күтімді дұрыс жүргізуге мүмкінді береді;
5. Пациенттер белсенді түрде дем алады.

 

 

БАУЫР ЖӘНЕ ӨТ ШЫҒАРУ ЖОЛДАРЫНЫҢ АУРУЛАРЫ КЕЗІНДЕГІ  МЕДБИКЕЛІК ІС-ӘРЕК ЕТТЕРДІҢ СТАНДАРТТАРЫ

I. МЕЙІРБИКЕЛІК ДИАГНОЗ:  Сарғаю

II. МАҚСАТЫ: Қысқа мерзімді мақсат: Науқас барлық нұсқауларды орындаған кезде сарғаюдың азаятынын немесе жойылатынын түсінеді. Ұзақ мерзімді – науқас ауруханадан шығар кезде сарғаю азаяды немесе толығымен жойылады.

ІІІ. МЕЙІРБИКЕЛІК ІС-ӘРЕКЕТТЕР СИПАТЫ:

1) №5 диета бойынша науқасты  бөлшек мөлшермен күніне 5-6 рет жиі

     тамақтануды қамтамасыз ету:

2)  Науқаспен және туысқандарымен тамақтандыру туралы кеңес беру және әкелінген тағамдарға бақылау жүргізу.

3)  Науқасқа физикалық белсенділікті шектеу қажеттілігін түсіндіру қажет.

4)  Күнделікті шырьшты қабаттар мен тері жамылғылары түстерінін

        өзгеруін бағалау керек.

5)  Шырышты қабаттармен терінің ұқыпты күтімін қамтамасыз ету.

    6) Науқасты несеп қабылдағыш және  дәрет ыдысымен қамтамасыз ету.

     7) Күнделікті зәр мен нәжістің  түсін бақылауды қамтамасыз ету.

8)  Дәрігердің тағайындауы бойынша дәрі-дәрмектерді көктамырға енгізуді

         қамтамасыз ету.

 

I. МЕЙІРБИКЕЛІК ДИАГНОЗ  - Әлсіздік

II. МАҚСАТЫ: қысқа мерзімді: науқас аптаның аяғында әлсіздіктің

                               азайғанын белгілейді. Ұзақ мерзімді  мақсат:  

                                   ауруханадан шығар кезде  науқас  әлсіздік сақталғанына 

                                     қарамастан үй жағдайында өмір  сүруге бейімделеді.

III. МЕЙІРБИКЕЛІК  ІС-ӘРЕКЕТТЕР СИПАТЫ:

1. Емделушіге физикалық, психикалық тыныштықты қамтамасыз ету.

2. Емделушіге белгіленген белсенділіктің тәртібін сактауды бақылау керек.

3. Емделушіге негізгі өмірлік кажеттіліктерін қамтамасыз етуге көмек көрсету.

4. Емделушіге психологиялық қолдауды  қамтамасыз ету.

5. Үй жағдайында науқасқа өзін күтудің элементтерін үйрету.

6. Туысқандарымен науқастың күтімі және рационалды өмір сүруі туралы әңгіме  жүргізу.

I. МЕЙІРБИКЕЛІК ДИАГНОЗ: Тері жамылғыларының қышымасы

II. МАҚСАТ Қысқа мерзімді мақсат: аптаның аяғында науқас кы-

                              шыманың азайғанын белгілейді.

                          Ұзақ мерзімді: ауруханадан шығар  кезде

                               тері қышымасы басылады немесе  азаяды.

ІІІ. МЕЙІРБИКЕЛІК ІС-ӘРЕКЕТТЕР СИПАТЫ:

1. Емделуші терісінің гигиенасын (сүрту, душ, ванна) қамтамасыз ету.

2. Дәрігер тағайындауы бойынша қышыманы азайту үшін емделушінің     

        терісін антисептикалық ерітінділермен  сүрту.

3. Тағайындалған  диетаны қатаң ұстауды қамтамасыз ету.

4. Емделушімен және оның туысқандарымен диетаны қатаң

        сақтау туралы әңгімелесу.

5. Дәрігердің нұсқауларын орындау.

 

 

Құсу кезіндегі  көмек. Асқазанды жуу алгоритмі

 

І.  МЕЙІРБИКЕЛІК ДИАГНОЗ: Жайлы жағдайының бұзылуы: 

                                                                жүрек айну, құсу

ІІ.  МАҚСАТЫ  Қысқа мерзімді мақсаттар: науқаста құсық 

                        массасы мен аспирация және  ағзаның сусыздануы 

                     болмайды.

Ұзак мерзімді: емделуші құсудың және жүрек айнудың  азаюын  белгілейді.

III. МЕЙІРБИКЕЛІК  ІС-ӘРЕКЕТТЕР СИПАТЫ:

1.  Құсық массасымен  аспирация болдырмайтын қалып беру.

2.  Әр құсудан кейін ауыз қуысының гигиенасын қамтамасыз

       ету.

3.  Науқасқа керекті мөлшерде салқындатылған сусын қолдануды  

    ұсыну.

4.  Науқасқа жайлы жағдай жасау: шымылдық, бөлмені жиі

       желдету, киім-кешекті ауыстыру, құсықты жинау, 

       психологиялык қолдау.

5.  Құсықты қарау, мөлшерін анықтау, қажет болса зерттеулерге

       алу.

6.  Құсық массасын зарарсыздандыру.

7.  Дәрігердің белгілеуі бойынша құсуға қарсы препаратты

        қолдануды қамтамасыз ету.

 

 

І. МЕЙІРБИКЕЛІК ДИАГНОЗ: Ессіз жағдайдағы науқастың  құсуы 

ІІ. МАҚСАТ  құсу кезінде көмек көрсету.