ҚР Ұлттық банкі және оның халықаралық өтімділікті реттеудегі рөлі

Қазақстан Ұлттық Банкiнiң  реттеу функциялары Қазақстан Республикасы қаржы жүйесiнiң тұрақтылығын қамтамасыз етуге ықпал жасауға бағытталады.         

 Қазақстанның Ұлттық  Банкi Қазақстан Республикасының  қолданыстағы заңнамасына сәйкесөзіне  жүктелген функцияларды жүзеге  асыруға жағдай жасайтын және  қаржы нарығы инфрақұрылымының  бiр бөлiгi болып табылатын ұйымдарды  құруға және оның қызметiне  қатысады. 
  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

II.Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінің құрылымы. 

 

2.1. Қазақстан Ұлттық Банкiнiң құрылымы және органдары.

Оларды қалыптастыру тәртiбi және құзыретi

Қазақстанның Ұлттық Банкi тiкелей бағыну схемасы бар орталықтандырылған біртұтас құрылымды бiлдiредi.

Басқарма мен Директорлар кеңесi (Директорат) Қазақстан Ұлттық Банкiнiң органдары болып табылады.

Қазақстан Ұлттық Банкiнiң  құрылымына департаменттерден және басқа бөлiмшелерден тұратын орталық  аппарат, филиалдар, өкiлдiктер және ұйымдар кiредi.

Қазақстанның Ұлттық Банкi орталық аппарат бөлiмшелерiнiң, өз филиалдарының, өкiлдiктерiнiң және ұйымдарының  қызметтерiне аудиттi және тексерудi жүзеге асырады.

Қазақстан Ұлттық Банкiнiң  жоғары органы Басқарма болып табылады.

Қазақстан Ұлттық Банкiнiң  Басқармасы тоғыз адамнан тұрады.

Қазақстанның Ұлттық Банкi Басқармасының құрамына Қазақстан  Ұлттық Банкiнiң Төрағасы және Қазақстан  Ұлттық Банкiнiң төрт лауазымды тұлғасы, Қазақстан Республикасы Президентiнiң  бiр өкiлi және Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң екi өкiлi, сондай-ақ уәкiлеттi органның басшысы кiредi.

Қазақстан Республикасы Президентiнен, Қазақстан Республикасы Yкiметiнен  және Қазақстанның Ұлттық Банкiнен  Қазақстан Ұлттық Банкiнiң Басқармасына мүшелердi тиiсiнше Қазақстан Республикасының  Президентi, Қазақстан Республикасының  Үкiметi және Қазақстан Ұлттық Банкiнiң  Төрағасы тағайындайды және босатады. 
     Қазақстан Ұлттық Банкi Басқармасының құзыретiне:

1) мемлекеттiк ақша-кредит саясатын мақұлдау;

2) коллекциялық және инвестициялық  монеталарды шығару тақырыбын,  дайындау таралымын, қоспасын, шығарылатын  мерзiмi мен күнiн айқындау;

3) басқа елдердiң тапсырыстары  бойынша коллекциялық монеталар  соғу туралы шешiм қабылдау;

4) Қазақстан Ұлттық Банкiнiң  банкноттар мен монеталарды сату  және сатып алу тәртiбiн айқындау;

5) ресми қайта қаржыландыру ставкасын белгiлеу;

6) банктерде операциялар  жүргiзуге сенiмхат берудiң тәртiбiн белгiлеу;

7) алтынвалюта активтерiн  басқарудың негiзгi принциптерiн айқындау;

8) монетарлыққа жатқызылатын қызметтi айқындау;

9) Қазақстан Ұлттық Банкiнiң  жұмысы туралы жылдық есептi  қарау, қабылдау және Қазақстан  Республикасы Президентiнiң бекiтуіне  ұсыну

10) Қазақстан Ұлттық Банкiнiң  жылдық шоғырландырылған қаржылық  есептiлігін қарау және бекiту кіреді.

Қазақстан Ұлттық Банкiнiң  Басқармасы Қазақстан Ұлттық Банкiнiң  құзыретiне кiретiн кез келген мәселенi қарауға әрi шешiм қабылдауға құқылы.

Қазақстанның Ұлттық Банкi Басқармасының отырыстары қажеттiгiне орай, бiрақ айына кемiнде бiр  рет өткiзiледi. Басқарма отырыстары Қазақстан Ұлттық Банкiнiң Төрағасы, ол болмаған жағдайда оның орнындағы адам жүргiзедi. Қазақстанның Ұлттық Банкi Басқармасының отырыстары демалыс және мереке күндерiн қоса алғанда, кез келген күнi және тәулiктiң кез келген уақытында өткiзiлуi мүмкiн. Басқарма отырыстары өткiзiлетiн орынды Қазақстан Ұлттық Банкiнiң Төрағасы, не оның орнындағы адам белгiлейдi. 
      Басқарма отырыстары қажеттiгiне орай бiрнеше күн бойы өткiзiлуi (жалғасуы) мүмкiн. Мұндай жағдайда Басқарма отырыстары соңғы күнi шешiм қабылданған күн болып саналады. 
      Қазақстан Ұлттық Банкiнiң Төрағасы, не оның орнындағы адам, не Басқарма мүшелерiнiң жалпы санының кемiнде үштен бiрi аса шұғыл және маңызды мәселелердi талқылау үшiн Басқарманың кезектен тыс отырыстарын өткiзудi талап етуге құқылы.

Басқарма отырысына нақты  мәселе бойынша қатыса алатын адамдар  тобын (Басқарма мүшелерiнен басқа) Қазақстан Ұлттық Банкінің Төрағасы айқындайды.

Басқарма шешiмi арасында Қазақстан Ұлттық Банкiнiң Төрағасы, не оның орнындағы адам болуға тиiстi Басқарма мүшелерiнiң жалпы санының  кемiнде үштен екiсi қатысқан жағдайда Басқарма мүшелерiнiң жай көпшiлiк  дауысымен қабылданады. Дауыстар тең болған жағдайда Қазақстанның Ұлттық Банкi Төрағасының даусы шешушi болып табылады. Қазақстанның Ұлттық Банкi Басқармасының шешiмi сауалнама арқылы да қабылдануы мүмкiн. 
      Қазақстан Ұлттық Банкiнiң Төрағасы Басқарма шешiмiн өзiнiң қарсылықтарымен бiрге қайталап талқылау және дауысқа салу үшiн бiр апта мерзiмнен кешiктiрмей қайтаруға құқылы. Егер Басқарма жалпы санының үштен екiсiне тең дауыспен бұрын қабылданған шешiмдi бекiтсе, Қазақстан Ұлттық Банкiнiң Төрағасы шешiмге қол қояды. 
      Басқарманың жекелеген мүшелерiнiң тұрақты жұмыс орны Қазақстанның Ұлттық Банкi орталық аппаратының орналасқан жерiне сәйкес келмейтiнiн ескере отырып, сондай-ақ Басқарманың кейбiр мүшелерi қызметтiк iссапарларда болу немесе өзге де дәлелдi себептермен болмаған жағдайларда талқыланатын мәселелердi Қазақстан Ұлттық Банкiнiң Төрағасы олармен телефон не басқа да байланыс құралдарын пайдалана отырып сөйлесу арқылы келiсе алады. Қабылданған шешiм бойынша олардың кейiннен өз көзқарастарын растауы Басқарма қаулысына қол қою кезiнде ресiмделедi. 

Басқарма өз құзыретiне жатқызылған  мәселелер бойынша қаулы қабылдайды. 
      Басқарма мүшелерiнiң Басқарма отырысы талқыланатын мәселе бойынша Басқарма отырысы басталғанға дейiн жазбаша бiлдiрiлген және осы отырыс басталғанға дейiн шешiмiн таппаған, сондай-ақ Қазақстанның Ұлттық Банкi Төрағасының, не оның орнын басатын адамның шешiмi жөнiнде түбегейлi келiспеушiлiктерi болған жағдайда, Басқарма отырысында хаттама жүргiзiледi. Мұндай жағдайда Басқарма отырысы хатшысының жұмысын Қазақстан Ұлттық Банкiнiң Төрағасы, не оның орнындағы адам Қазақстан Ұлттық Банкi Басқармасының кез келген мүшесiне немесе Қазақстан Ұлттық Банкiнiң өзге де қызметкерiне жүктеуі мүмкiн.

Басқарма отырысына енгiзiлетiн  мәселелер бойынша материалдар  қаулыны шығаруға (ресiмдеуге) тiкелей  жауап беретiн, оларды алдын ала  қарау үшiн Басқарма мүшелерiне Басқарма отырысы басталғанға дейiн он күннен кешiктiрмей жiберетiн Қазақстан  Ұлттық Банкiнiң бөлiмшесiне берiледi. Басқарма Төрағасы материалдарды алдын ала қарауға неғұрлым қысқа мерзiм белгiлеуге құқылы.

Қазақстанның Ұлттық Банкi Басқармасының жұмыс тәртiбi оның регламентiмен айқындалады. 
      Қазақстан Ұлттық Банкiнiң Директорлар кеңесi Қазақстан Ұлттық Банкiн оралымды басқару органы болып табылады және Қазақстан Ұлттық Банкiнiң Басқармасы мен Төрағасының (немесе оның орынбасарларының) құзыретiне кiретiн мәселелердi қоспағанда, Қазақстан Ұлттық Банкiнiң құзырындағы мәселелер жөнiнде шешiм қабылдайды. 
      Директорлар кеңесiнiң құрамына Қазақстан Ұлттық Банкiнiң Төрағасы, оның орынбасарлары, Қазақстан Ұлттық Банкi Төрағасының ұсынуымен Қазақстан Ұлттық Банкi бөлiмшелерiнiң басшылары кiредi. Қазақстан Ұлттық Банкiнiң Директорлар кеңесiнiң құрамын Қазақстан Ұлттық Банкiнiң Басқармасы бекiтедi.

Қазақстан Ұлттық Банкiнiң  Директорлар кеңесiнiң отырысы  қажеттiгiне қарай, бiрақ айына кемiнде  бiр рет өткiзiледi. Қазақстан Ұлттық Банкi Директорлар кеңесiнiң отырысын Қазақстан Ұлттық Банкiнiң Төрағасы, ал ол болмаған жағдайда, оның орнындағы адам жүргiзедi. 
      Қазақстан Ұлттық Банкiнiң Директорлар кеңесiнiң отырыстары демалыс және мереке күндерiн қоса алғанда, кез келген күнi және тәулiктiң кез келген уақытында өткiзiлуi мүмкiн. Директорлар кеңесiнiң отырысы өтетiн орынды Қазақстан Ұлттық Банкiнiң Төрағасы не оның орнындағы адам айқындайды. 

Директорлар кеңесiнiң отырысы  қажеттiгiне қарай бiрнеше күн  бойы өткiзiлуi (жалғасуы) мүмкiн. Мұндай жағдайда Қазақстан Ұлттық Банкiнiң Директорлар кеңесi отырысының соңғы күнi шешiм қабылданған күн болып саналады.

Қазақстан Ұлттық Банкiнiң  Төрағасы не оның орнындағы адам, не Директорлар кеңесi мүшелерiнiң жалпы  санының кемiнде үштен бiрi неғұрлым шұғыл және маңызды мәселелердi талқылау үшiн Директорлар кеңесiнiң кезектен тыс отырысын шақыруды талап етуге құқылы.

Директорлар кеңесiнiң отырысына  нақты мәселе бойынша қатысатын  адамдар тобын (Директорлар кеңесi мүшелерiнен басқа) Қазақстан Ұлттық Банкiнiң Төрағасы айқындайды. 
      Директорлар кеңесiнiң шешiмдерi отырыста да, сол сияқты сауалнама арқылы да қабылданады. Шешiмдер отырыста Директорлар кеңесi мүшелерiнiң жалпы санының кемiнде үштен екiсi, оның iшiнде Қазақстан Ұлттық Банкiнiң Төрағасы немесе оның орнындағы адам болуға тиiстi жағдайда Директорлар кеңесiнiң қатысып отырған мүшелерiнiң жай көпшiлiк дауысымен қабылданады. Дауыстар тең болған жағдайда Қазақстан Ұлттық Банкi Төрағасының даусы шешушi болып табылады. Сауалнама арқылы қаралатын мәселелер жөнiндегi шешiм Директорлар кеңесi құрамының жалпы саны дауысының үштен екiсiмен қабылданады. 
      Қазақстан Ұлттық Банкiнiң Төрағасы Директорлар кеңесiнiң шешiмiн қайта талқылау және дауысқа салу үшiн өзiнiң қарсылықтарымен бiрге бiр апта мерзiмнен кешiктiрмей қайтаруға құқылы. Егер Директорлар кеңесi қабылданған шешiмдi жалпы дауыс санының үштен екiсiмен қуаттаса, Қазақстан Ұлттық Банкiнiң Төрағасы шешiмге қол қояды. Кейбiр мәселелердiң жедел шешiлу қажеттiгiн ескере отырып, жекелеген жағдайда шешiм сауалнама арқылы қабылданады, ал Директорлар кеңесiнiң кейбiр мүшелерi қызмет бабымен iссапарда жүрген немесе олар басқа да дәлелдi себептермен болмай қалған жағдайларда, талқыланатын мәселелердi Қазақстан Ұлттық Банкi Төрағасының олармен телефон немесе басқа байланыс құралдарын пайдаланып сөйлесу арқылы келiсуi мүмкiн. Қабылданған шешiм бойынша олардың өз көзқарасын кейiннен растауы Директорлар кеңесiнiң қаулысына қол қоюмен ресiмделедi, ал оларда түбегейлi келiспеушiлiктер болған жағдайда, қаулыға ескерту түрiнде ресiмделедi.

Директорлар кеңесi өз құзыретiне жататын мәселелер бойынша қаулы  қабылдайды. 
      Директорлар кеңесiнiң отырысында талқыланатын мәселе бойынша Директорлар кеңесiнiң мүшелерi түбегейлi келiспеушiлiктер білдiрсе, олар оны Директорлар кеңесiнiң отырысы басталғанға дейiн жазбаша бiлдiрген және осы отырыс басталғанға дейiн қайтарып алмаған болса, сондай-ақ Қазақстан Ұлттық Банкi Төрағасының не оның орнындағы адамның шешiмiмен Директорлар кеңесiнiң отырысында хаттама жүргiзiледi. Мұндай жағдайда Директорлар кеңесi отырысы хатшысының қызметiн Қазақстан Ұлттық Банкiнiң Төрағасы не оның орнындағы адам Қазақстан Ұлттық Банкi Директорлар кеңесiнiң кез келген мүшесiне немесе Қазақстан Ұлттық Банкiнiң өзге қызметкерiне жүктей алады. 
      Директорлар кеңесiнiң отырысына енгiзiлетiн мәселелер жөнiндегi материалдар Қазақстан Ұлттық Банкiнiң қаулының шығарылуына (ресiмделуiне) тiкелей жауап беретiн бөлiмшесiне тапсырылады, ол мұны алдын ала қарау үшiн Директорлар кеңесiнiң отырысы басталардан кемiнде бес күн бұрын Директорлар кеңесiнiң мүшелерiне жолдайды. Қазақстан Ұлттық Банкiнiң Төрағасы материалдарды алдын ала қараудың барынша қысқа мерзiмiн белгiлеуге құқылы. 
      Директорлар кеңесiнiң жұмыс тәртiбi оның регламентiмен айқындалады. 
      Қазақстан Ұлттық Банкiнiң Директорлар кеңесi Қазақстан Ұлттық Банкi Басқармасының айрықша құзыретiне жатпайтын кез келген өзге мәселенi қарауға және шешiм қабылдауға құқылы. 
      Қазақстан Ұлттық Банкiнiң Төрағасын Қазақстан Республикасының Президентi Парламент Сенатының келiсуiмен 6 жыл мерзiмге тағайындайды.

Төраға Қазақстанның Ұлттық Банкiнiң атынан iс-әрекет етедi және мемлекеттiк органдармен, банктермен, қаржылық, халықаралық, шетелдiк және басқа ұйымдармен қатынастарда сенiмхатсыз  Қазақстан Ұлттық Банкiнiң атынан өкiлдiк етедi. 
      Қазақстан Ұлттық Банкiнiң Төрағасы орнынан түсу туралы өзiнiң жазбаша өтiнiшiн Қазақстан Республикасының Президентiне екi ай бұрын берiп, орнынан түсуге құқылы. 
      Қазақстан Ұлттық Банкiнiң Төрағасын қызметтен Қазақстан Республикасының Президентi босатады.

Қазақстан Ұлттық Банкiнiң  Төрағасы Қазақстан Ұлттық Банкiнiң  қызметi үшiн жауапты. 
      Қазақстан Ұлттық Банкiнiң Төрағасы "Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкi туралы" Қазақстан Республикасының Заңында және Қазақстан Ұлттық Банкiнiң Басқармасы үшiн осы Ережеде айтылған өкiлеттiктердi қоспағанда, Қазақстан Ұлттық Банкi қызметiнiң барлық мәселелерi бойынша жедел және атқарушы-өкiмдiк шешiмдер қабылдау өкiлеттiктерiне ие. 

Қазақстан Ұлттық Банкiнiң  Төрағасы (не Қазақстан Ұлттық Банкi Төрағасының орынбасары) Қазақстан  Республикасының заңнама актiлерiне сәйкес қаралуы Қазақстан Ұлттық Банкiнiң құзыретiне жатқызылған  әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iстер бойынша әкiмшiлiк жаза қолдану туралы шешiм қабылдайды.

Қазақстан Ұлттық Банкiнiң  Төрағасы Қазақстан Ұлттық Банкi Басқармасының  және Директорлар кеңесiнiң айрықша  құзыретiне жатпайтын кез келген мәселе бойынша шешiм қабылдауға, сондай-ақ өз құзыретiне кiретiн жекелеген  мәселелердi шешудi өзiнiң орынбасарларына, Қазақстан Ұлттық Банкi орталық аппаратының  құрылымдық бөлiмшелерiнiң, филиалдарының  және өкiлдiктерiнiң басшыларына тапсыруға құқылы.

Қазақстанның Ұлттық Банкi Төрағасының және оның орынбасарларының жеке жалақыларының мөлшерiн Қазақстан  Республикасының Президентi бекiтедi. 
      Қазақстанның Ұлттық Банкi Төрағасының орынбасарларын Қазақстанның Ұлттық Банкi Төрағасының ұсынуымен Қазақстан Республикасының Президентi Қазақстан Ұлттық Банкi Төрағасын тағайындау мерзiмiне қарамастан 6 жыл мерзiмге тағайындайды. 
      Төрағаның орынбасарлары Қазақстан Ұлттық Банкiнiң атынан сенiмхатсыз өкiлдiк етедi, өз құзыретi шегiнде құжаттарға қол қояды және сотта және басқа ұйымдарда iстерi қаралған кезде, сондай-ақ өзге де мәселелер бойынша Қазақстан Ұлттық Банкi қызметкерлерiнiң қатысуы үшiн сенiмхат бередi.

Төрағаның орынбасарларын Қазақстан  Ұлттық Банкi Төрағасының ұсынуымен  Қазақстан Республикасының Президентi қызметтен босатады.

Қазақстан Ұлттық Банкi Төрағасының  орынбасарлары Қазақстан Ұлттық Банкi Төрағасымен келiсiлген жазбаша  өтiнiшiн Қазақстан Республикасының  Президентiне ұсынып, қызметтен кете алады. Қазақстанның Ұлттық Банкi Төрағасының орынбасарлары Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасына сәйкес және өздерiне бөлiнген қызметтiк мiндеттерi негiзiнде мәселелер қарайды және шешiм қабылдайды. 
      Қазақстан Ұлттық Банкiнiң орталық аппараты бөлiмшелерiнiң басшылары өз қызметiн Қазақстан Ұлттық Банкiнiң Директорлар кеңесi бекiтетiн осы бөлiмшелер туралы ережелер негiзiнде жүзеге асырады.