Мемлекеттің құрылымдық-инвестициялық саясаты

Экономиканы қайта құрылымдау мәселелерін инвестициялық ахуалды жақсарту жөніндегі шаралар көмегімен немесе жекелеген салаларды дамыту жөніндегі үстіртін және жалпы бағдарламалар арқылы шешу мүмкін емес. Сонымен бірге ресурстарды тиімді пайдалану және қалдықсыз өңдеу технологияларын қолдану, сондай-ақ өндірістегі дайын өнім үлес салмағын ұлғайту керек. С.С. Айсағалиева өзінің еңбегінде «өнеркәсіптік саясаттың ғылыми-техникалық, технологиялық, инновациялық және инвестициялық құрамдас бөліктері әзірленіп, енгізілмей, нақты да айқын ережелері (ұйымдық-институционалдық құрылымы) бар «макродеңгей — мезодеңгей — микродеңгей» байланысы құрылмай, қазіргі жағдай жақсармайды» деп атап көрсеткен болатын  [6].

Республикада өндірісті инвестициялау деңгейінің төмендеуі негізгі қорларды жаңартулардың қысқаруына алып келді. Әдетте, негізгі капиталдың табиғи және сапалық  тозуы келешекте орнықты да тұрақты экономикалық өсімге әкелмейді.

Қазақстан Республикасының Статистика жөніндегі агенттігінің мәліметтері бойынша Қазақстан Республикасының 2010 жылы өндірілген жалпы ішкі өнімiнің (ЖІӨ) көлемі 15 907 млрд. теңгені құрады, нақты өсім – 3% (2009 жылы – 8,9%).  2009 жылы инфляция  9,5% құраса, 2008 жылы 18,8% құраған[7].

Жалпы ішкі өнімнің 2010 жылғы өсуін тау-кен өндірісі, электр энергиясын, газ және су өндіру және бөлу, байланыс сияқты экономика салалары қамтамасыз етті. Экономикалық қызмет нәтижелерінің 2009 жылы төмендеуіне қаржы саласындағы, ауыл шаруашылығындағы, сонымен қатар өңдеуші саладағы баялау ықпал етті.

Соған қарамастан тау-кен өнеркәсібінде өндіріс көлемі 2010 жылдың ұқсас кезеңімен салыстырғанда 5,3%-ға, электр энергиясын, газ және су өндіру және бөлу саласында 6,4%-ға артса, өңдеуші өнеркәсіпте 2,6%-ға кеміген. Ауыл шаруашылығында өндірілген жалпы ішкі өнімнің көлемі 2010 жылы ағымдағы бағамен 1 316,4 млрд. теңгені құрады, бұл 2009 жылмен салыстырғанда 5,6%-ға төмен. 2010 жылғы жалпы ішкі өнімнің құрылымында тауар өндіру үлесі 45,0% болса, қызмет көрсету үлесі 52,5% құрады. Қазақстанның ЖІӨ құрылымында қызмет көрсетудің басымдығы алғаш рет 2002 жылы байқалған болатын. Бұл ағым әлемдік ЖІӨ өндіру мен пайдалану құрылымына тән.

Елімізде қабылданған үдемелі индустриалды- инновациялық даму бағдарламасына сай алдағы уақытта тұрақты экономикалық өсімнің  әлеуетін айқындайтын көрсеткіш – негізгі капиталға жасалатын инвестициялар деп айқындалды. Осыдан 2010 жылы негізгі капиталға жасалған инвестиция көлемі 3 836,1 млрд. теңгені құрады, бұл 2009 жылғы көрсеткішпен салыстырғанда 4,6%-ға артық. Негізгі капиталға жасалған инвестициялардың басым бөлігін, яғни 53,3%-н қазақстандық жеке меншік нысандағы жеке қожалықтар жасаған. Шетелдік инвестиция көлемі – 26,1%. Мемлекеттік сектордың салымдардағы үлесі –20,6%.

 

        Берілген мәліметтерден елімізде инвестицияларды қолдануға арнайы бағдарламалар   құру арқылы  дамуды қамтамасыз ете бастағаны байқалады. Оны ҚР аймақтарын дамыту бойынша белгіленген  бағдарламалардың жүзеге асуынан көруге болады.

Мысалы Алматы облысында  соңғы бес жыл ішінде облыстың экономикасын дамыту жұмыстарына 1 373,6 млрд. теңге бөлінген. 2011жылы аймақтағы жүзеге асқан инвестициялық жобалардың көлемі 372,9 млрд. теңгені құраған.  2012 жылы негізгі капиталға салынған инвестициялардың көлемі 299,4 млрд теңгеге жеткен. Өнеркәсіп өндірісінің көлемі 407,4 млрд. теңгені құрап, 2011 жылмен салыстырғанда 40,9 млрд. теңгеге артқан. Алматы облысындағы  өнеркәсіп бойынша көрсеткіштерде  өңдеу өнеркәсібінің  үлесі басым (83,4% ). Осыдан Алматы облысы бойынша инвестициялар көмегімен табиғи ресурстарға бай, әрі қолайлы отандық компаниялар шикізат өнімдерін шығаруда үлкен жетістіктерге қол жеткізіп отыр.

Алматы облысында Индустрияландыру картасы шеңберінде 6331 жұмыс орны құрылып, жалпы сомасы 319,4 млрд теңгені құрайтын 43 инвестициялық жоба енгізілді. Сондай-ақ, осы облыс аумағында 33 200 жұмыс орнының құрылуымен жалпы сомасы 1,6 трлн теңгені құрайтын 4 ірі инвестициялық жобалар жүзеге асырылмық.  Осы жобалар Жетісу жерінің әлеуметтік-экономикалық жағдайына сапалық және сандық өзгерістер әкелетіні сөзсіз.

ҚР барлық аймақтарындағы сындай жобалардың іске асуы,  елімізде қабылданған стартегиялық жоспарға сай, алдағы онжылдықта ішкі жалпы өнім кемінде 30 пайызға және шетелдік инвестиция көлемін кемінде 30 пайызға өсуін қамтамасыз етіп, бәсекеге қабілетті экономикасы озық дамыған мемлекеттер қатарынан көрінуге мүмкіндік құрады деген ойдамыз.

 

       Әдебиеттер 

1.     ҚР Президентінің 19.03.10ж. № 958 Жарлығымен бекітілген ҚР үдемелі индустриялық-инновациялық дамуының 2010-2014 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы. – Астана, 2010ж.

2.     ҚР Президентінің Қазақстан халқына арналған Жолдауы «Әлеуметтік-экономикалық жаңғырту-Қазақстан дамуының басты бағыты» //Жетісу, 2012.

3.     Баймұратов Ө. Инвестициялар мен инновациялар: сызықсыз синтез. 3-том. Таңдамалы ғылыми еңбектер, Алматы: БИС, 2005.

4.     Қазақстан Республикасы Статистика жөніндегі агенттігі, 2006 -№1.

5.     Қазақстанның экономикасын реформалау. — М.Б. Кенжеғозинның редакциялығымен Алматы, 1997.

6.     Айсағалиева С.С. Қазақстан Республикасындағы инвестициялық қызметті талдау // Экономика және статистика, 2006, №1-2.

7.     Қазақстан Республикасы Статистика жөніндегі агенттігі, 2011 -№1.

8.     Алматы облысындағы инвестициялық жобаларды іске асыру.    Алматы облысының Статистика басқармасы.Талдықорған, 2012.

 

 

 

 

 

 

Қазақстанның инвестициялық саясаты

Байжанова Ғалия — э.ғ.к., ҚР БҒМ ҒК Мемлекет тарихы институтының жетекші ғылыми қызметкері

Пайдаланылған әдебиеттер мен деректер тізімі:

1. Национальный  архив Республики Казахстан. Ф.136. Оп.1. Д.6. Переписка с Администрацией Президента Республики Казахстан, Аппаратом Парламента Республики Казахстан и Канцелярией Премьер-Министра Республики Казахстан по основной деятельности. Инвестиционный климат в Казахстане. 
2. НА РК. Ф.136. Оп.1. Д.7 Инвестиционная политика в Республики Казахстан. 
3. НА РК. Ф.136. Оп.1. Д.722. ПРИЛОЖЕНИЕ 13. Заявление г-жи А. Берденевой (п. 10: Торговля и инвестиции). 
4. НА РК. Ф.136. Оп.1. Д.502. О японском опыте привлечения иностранных инвестиций (информационно-справочный материал).

Мәлімет ҚР БҒМ ҒК Мемлекет тарихы институтынан берілді.

Пікірлер