Жарнама туралы негізгі ұғым

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                 Сыртқы жарнамалар үшін маңызды талаптар

            Көрсетілген талаптарға байланысты сыртқы жарнаманы тек нақты сурет және қысқа мәтін көмегімен ұсынуға болатын тауарлар (қызметтер) үшін тиімді қолдануға болады. Оны адамдарға белгілі тауарлардың қасиеттері туралы және оларды қайдан алуға болатындығын еске түсірту үшін пайдалануға болады.  
            Осылайша, сыртқы жарнама не еске түсіртеді, не ақпарат береді. Кей жерлерде «еске түсіру» және «ақпарат беру» жарнамалары үшін метро вагондарының панелдері қызмет атқара алады. Оларды жолаушылардың көп бөлігін қамту және әсер ету үшін қолдануға болады. Метромен жүретін жолаушыларда жарнамалық ақпараттарды оқитын уақыт жетеді.  
Сондай-ақ белгілі бір адамдарды тұтастай қамтуды қамтамасыз ететін орындарды да алуға болады. автобустардың артқы қабырғасы автомобилистердің көз алдында болады; автокөліктермен жүрмейтін балалар мен ересектер автобус салондары панелдеріндегі жарнамаларды оқиды. Қала сыртындағы темір жол бекеттеріндегі қалқандар мен плакаттар жолаушылардың көзіне түседі. Сауда аудандарындағы қалқандар мен плакаттарды үй шаруасындағы әйелдер көреді, автотұрақтағы жарнамалармен автомобилистер таныса алады.  
             Сыртқы жарнама саласында жұмыс жасайтын жарнама агенттіктері жарнама орнату орнын таңдау, осы орын паспортын ресімдеу және келістіру, эскиздер мен жарнама құрылғысын дайындау және келістіру, сондай ақ құрылғына орналастыру сияқты жұмыстарды өзіне алуы керек. Мысалы, әр нақты жер паспорты құзіреттіліктеріне сәйкес қалалық қызметтермен келістірілуі тиіс.  
          Мәселен, қала газондары мен демалыс алаңдарына орнату үшін қалалық көгалдандыру басқармасынан паспортты келістіру керек. Жарнамалық хабарлар эскизі мен құрылғы жобасы сәулет-құрлыс қызметтерімен келісуді талап етеді. Сонымен қатар, Қазақстанның көптеген қалаларында сыртқы жарнамаларды өз беттерінше орнатуға (жабыстыру және т.б.) тыйым салынған және жергілікті билік белгілеген тәртіпте рұқсат алу талап етіледі.  
Жарнама беруші немесе жарнама агенттіктері сыртқы жарнама сметасын жасақтауда тіркеу мен ресімдеу құнын, жарнамалық орындарды пайдаланғаны үшін жалдау ақысы бағасын, жарнамалық хабарды дайындау мен көркем безендіру құнын және жарнамалық құрылғыны қондыру бағасын есепке алулары керек.  

 

 

 

 

 

         Экстерьерлерді жарналық безендіру және жарнамалық құрылғыларды қондыру – фирма имиджін қалыптастырудың маңызды буыны. Сондықтан да сыртқы жарнаманың осы саласына жарнамалық өнімдерді жасақтаушылар мен дайындаушылар, сондай-ақ тапсырыс берушілер тарапынан үлкен көңіл бөлінеді. Бұлардың әр қайсысы да әр нысан үшін – мейлі ол кешенді безендіруді талап ететін мекеме кіре берісі, мейлі қарапайым сыртқы маңдайша болсын, жеке стиль жасауға тырысады.  
         Сыртқы жарнаманы саралап бөлу, әсіресе экстерьерлерді жарнамалық безендіруде, өте қиын, өйткені үнемі ізденіс, жаңа материалдар мен технологияларды қолдану жарнама құрылғыларының бұрын қолданылмаған дәстүрлі емес түрлерінің пайда болуына әкеледі.  
            Төменде көрсетілген жарнама тасығыштардың түрлері – бүгінгі таңда нарықта ұсынылатын өнімдерге жалпы көрініс беру әрекеті.  
Жарықтық жарнама астарынан көбіне іштен жарық беру маңдайшалары (жарықтық қорап, лайтбокстар) және жеке тұратын құрылғылар түсіндіріледі. Жарық беру не люминесцентті шамдармен, не төменгі кернеулі шамдар ("Chainlight") көмегімен жүзеге асырылады. Қолданылатын материалдар: қорап қабырғалары үшін дюралюмин, темір немесе пластик профилдер, беткі және артқы жақтары үшін ақ органикалық әйнек немесе акрилді әйнектер. Полтора – екі жыл бұрын жаңа материал – жақсы жарық тарату қасиеті бар және мықты, арнайы армирленген винил матасынан (панафлекс сияқты) дайындалған әйнек алмастырғыш пайда болды.  
            Қиын пішінді қораптарды, сондай-ақ көлемді жарық беретін әріптерді, қозғалыстағы құрылғыларды дайындау кең қолданылып жүр.  
Суреттерді салу әдісі – өзі жабысатын поливинилхлоридті (ПВХ) жапсырмалар немесе арнайы жабдықта толық түсті ағысты баспаға беру.  
Акрилді әйнекті жарық боксының орташа құны – 240-270 АҚШ доллары, ал ауданы бір шаршы метр жерді алатын винилді мата және оны тартатын арнайы жүйесі қолданылған жарық боксы 400 – 700 АҚШ доллары тұрады. 0,5 м биіктіктегі бір жарықты әріптің құны - 250 АҚШ доллары. ПВХ-жапсырмалы суретті жүргізу – бір шаршы метрге 30 АҚШ долларынан жоғары, толық түсті баспа тәсілі – бір шаршы метрге 120 – 150 АҚШ доллары, неонды түтік көмегімен безендіру – бір метрі 70 АҚШ долларына бағаланады.  
             Жарықты жарнамалық қондырғылар жеке құрылғылар ретінде де, маңдайшалар ретінде де орындала алады.  
Жарықты емес жарнамалар астарынан, негізінен, ішкі жарық бергіштері жоқ жарнама тасымалдағыштар түсініледі. Мұнда жарық беру қызметін қылды шамдар және галогенді шамдары бар жарық бергіштер атқарады.  
Осындай жарнамаларды дайындаудың негізгі материалдары – темір, түрлі пластиктер, винилді мата, арнайы профилдер, әр түрлі жабындылар және т.б. Түрлі материалдар мен технологияларды біріктіру және шығармашылық көзқарас жарнамалық құрылғылардың көп түрлі формаларын тудыруға мүмкіндік жасайды.  
Жарнама тасымалдағыштардың ең қарапайым түрі – ПВХ пластикке ПВХ

жапсырмаларымен суреттер жүргізілген сыртқы маңдайшалар. Олардың құны - бетінің бір шаршы метр ауданына 50 АҚШ доллары.  
Маңдайшаларды ПВХ – пластиктен қиып дайындалған жалпақ элементтерді жапсыру тәсілімен, сондай-ақ темір декор мен тасымал құрылғыларының көмегімен (мысалы, консолдер үшін) дайындауға да болады.

                          

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                     Жарнамаға қойылатын жалпы талаптар     

1. Жарнама таратылу, орналастырылу  нысанына немесе пайдаланылатын  құралына қарамастан, тiкелей ұсынылу  сәтiнде арнаулы бiлiмсiз немесе  арнаулы құралдарды қолданбай  дәйектi әрi түсiнiктi болуға тиiс. 
      2. Мерзімді баспасөз басылымдарын қоспағанда, Қазақстан Республикасының аумағындағы жарнама мемлекеттік және орыс тілдерінде, сондай-ақ жарнама берушінің қалауы бойынша басқа да тілдерде таратылады. 
      Жарнама мазмұнының бiр тiлден екiншi тiлге аудармасы оның негiзгi мағынасын бұрмаламауға тиiс. 
      Бұл ретте теледидар мен радио арқылы мемлекеттiк тiлде берiлетiн жарнама күн сайынғы эфирге шығатын барлық уақыт бойы бiркелкi таратылуға тиiс. 
      2-1. Мерзімді баспасөз басылымдарындағы жарнама бұқаралық ақпарат құралын есепке алу туралы куәлікте бекітілген тілде таратылады. 
      3. алып тасталды 
      4. Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жасалуына және сатылуына тыйым салынған тауарларды (жұмыстарды, көрсетiлетiн қызметтердi) жарнамалауға жол берiлмейдi. 
      Егер жарнама берушi жүзеге асыратын қызмет лицензиялануға тиiс болса, онда тиiстi тауарды (жұмыстарды, көрсетiлетiн қызметтердi) жарнамалау кезiнде, сондай-ақ жарнама берушiнiң өзiн жарнамалау кезiнде, радиодағы жарнаманы қоспағанда, лицензияның нөмiрiн және лицензия берген органның атауын көрсету қажет. 
      5. Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес тiркелмеген дiни ұйымдар мен дiни оқу орындарын жарнамалауға тыйым салынады. 
      6. Жарнама Қазақстан Республикасының конституциялық құрылысын күштеп өзгертудi, тұтастығын бұзуды, мемлекет қауiпсiздiгiне нұқсан келтiрудi, әлеуметтiк, нәсiлдiк, ұлттық, діни, тектік-топтық және рулық араздықты қоздыруды, қатыгездiк пен зорлық-зомбылыққа бас ұруды, порнографияны насихаттауға немесе үгiттеуге пайдаланылмауға, сондай-ақ Қазақстан Республикасының мемлекеттiк құпияларын құрайтын мәлiметтердi және заңмен қорғалатын өзге де құпияларды тарату үшiн пайдаланылмауға тиiс. 
      7. Жарнама қоғамда дүрбелең туғызбауға, жеке тұлғаларды агрессияға бастамауға, сондай-ақ құқыққа қарсы өзге де әрекеттi (әрекетсiздiктi) қоздырмауға тиiс. 
      8. Жарнамаға қойылатын шектеулер осы Заңмен және Қазақстан Республикасының басқа да заң актiлерiмен белгiленедi.

 

 

 

              Теле және радиобағдарламалардағы жарнама     

1. Жарнама сипатындағы хабарламалар мен материалдарға мамандандырылмаған теле және радиобағдарламалардағы жарнама, жүгiртпе жолды қоспағанда, тәулiк iшiнде берiлетiн хабарлардың жалпы көлемiнiң жиырма процентiнен аспауға тиiс. 
      Жарнама беру кезiнде оның дыбысы берiп отырған бағдарлама дыбысынан жоғары болмауға тиiс. 
      2. Жарнаманы қосарластыру түрiнде, соның iшiнде жүгiртпе жол тәсiлiмен пайдалану кезiнде оның көлемi кадр аумағының жетi жарым процентiнен аспауға және телехабарлардағы мәтiндiк немесе ақпараттық материалды бұзбауға тиiс. 
      3. Ресми хабарларды, Қазақстан Республикасының Президентiне және өкiлдi органдардың депутаттығына кандидаттардың сөздерiн, бiлiм беру және дiни хабарлар берілімдерiн, сондай-ақ балалар мен жасөспiрiмдерге арналған жарнамаларды қоспағанда, балалар бағдарламалары көрсетілімдерiн жарнамамен, соның ішінде жүгiртпе жол әдiсiмен де бөлiп жiберуге тыйым салынады. 
      4. Ұлттық аза тұту күндерiнде электрондық бұқаралық ақпарат құралдарындағы жарнамаға тыйым салынады.      

             

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                  Мерзiмдi баспасөз басылымдарындағы жарнама     

 Мерзiмдi баспасөз басылымдары  жарнама объектiлерiн, оның тақырыбын  дербес анықтайды. 
      Жазылым арқылы тарайтын баспасөз құралдары жазылым шарттарында басылымның тақырыптық бағыттамасын көрсетуге мiндеттi.

      Кино, бейне және анықтамалық қызмет 
                                     көрсетудегi жарнама      

1. Сериялар арасындағы үзiлiстердi қоспағанда, кино және бейне қызмет  көрсетудегi фильмнің қойылымын  жарнамамен бөлiп жiберуге тыйым салынады. 
      2. Анықтамалық қызмет көрсету кезiнде жарнама сұратылған ақпарат хабарланғаннан кейiн ғана берiледi. 
      3. Ақылы анықтамалық компьютерлiк және өзге де қызмет көрсету кезiнде жарнама клиенттiң келiсуiмен ғана таратылады. Мұндай жарнаманың құны сұратылған ақпараттың құнына кiрмеуге тиiс.

         Тауар белгілерін және осы белгілермен 
                белгіленген тауарларды жарнамалау 
                ерекшеліктері     

1. Белгіленген тәртіппен тіркелген  тауар белгілері түпнұсқа тілінде келтіріледі. 
      2. Бір тауар белгісі алкоголь өнімінің, темекі және темекі 
бұйымдарының атауларын қамтитын тауарлар мен көрсетілетін қызметтердің бірнеше тізбесі бойынша тіркелген жағдайда, аталған тауар белгілерін пайдалана отырып жарнаманы тарату, орналастыру кезінде жарнамаланатын тауарлар және (немесе) көрсетілетін қызметтер міндетті түрде анық айқындалуға тиіс. 
      Осы тармақта көрсетілген тауар белгілерін жарнамалау кезінде тауарлар және (немесе) көрсетілетін қызметтер атауларының мөлшері: 
      1) мерзімді баспа басылымдарындағы, сыртқы (көрнекі) жарнамада, көлік құралдарындағы жарнамада осы жарнама алатын жалпы көлемнің; 
      2) теле-, бейне- және кинохроникалық бағдарламалардағы тауар белгісін бейнелейтін әрбір кадр көлемінің кемінде отыз процентін алуға тиіс. 
      Теле-, радио-, бейне- және кинохроникалық бағдарламалардағы жарнаманы дыбыстық сүйемелдеу кезінде жарнамаланатын тауарлар және (немесе) көрсетілетін қызметтер анық айқындалуға тиіс.

 

 

 

 
      3. Осы баптың 2-тармағында көзделген талаптарды бұза отырып, жарнама тарату, орналастыру алкоголь өнімін, темекі және темекі бұйымдарын жарнамалау деп танылады. 
           

           

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Жарнама жасау, тарату, орналастыру кезiнде 
                       кәмелетке толмағандарды қорғау     

 Жарнама жасау, тарату, орналастыру  кезiнде кәмелетке толмағандарды  олардың сенiмiн және тәжiрибесiнiң  жоқтығын терiс пайдаланудан қорғау  мақсатында: 
      1) ата-ананың беделiн түсiруге, кәмелетке толмағандардың оларға деген сенiмiн жоғалтуға; 
      2) ата-ананы немесе басқа да адамдарды жарнамаланатын өнiмдi сатып алуға иландыра шақыратын тiкелей ұсыныс жасауға; 
      3) белгiлi бiр өнiмге ие болу басқалармен салыстырғанда қандай да болсын артықшылық беретiнiн, сондай-ақ қолда ондай өнiмнiң болмауы керiсiнше жағдайға алып келетiнiн кәмелетке толмағандарға тiкелей көрсетуге; 
      4) кәмелетке толмағандарды қауiптi орындар мен жағдайларда көрсету алдын алу мақсаттарында ақталмаса, оны мәтiндiк, көрнекi немесе дыбыстық ақпараттарды жарнамада орналастыруға; 
      5) кәмелетке толмағандарға арналған тауарларға (жұмыстарға, көрсетiлетiн қызметтерге) тiкелей қатысы жоқ жарнамада кәмелетке толмағандардың бейнелерiн көрнекi немесе дыбыстық пайдалануға; 
      6) өнiмдi пайдалану нәтижелерi көрсетiлген немесе сипатталған жағдайларды қоспағанда, кәмелетке толмағандардың өнiмдi пайдалану дағдыларының қажеттi деңгейiн кемiтiп көрсетуге жол берiлмейдi. Жарнама өнiм арналған жас мөлшерi тобындағы кәмелетке толмағандар үшiн нақты қол жеткiзуге болатын ақпарат беруге тиiс; 
      7) кәмелетке толмағандардың бойында кәмелетке толмағандарға арналған өнiмнiң құны (бағасы) туралы шындыққа жанаспайтын (бұрмаланған) түсiнiк қалыптастыруға, сондай-ақ жарнамаланатын өнiмге кез келген отбасы бюджетi қол жеткiзе алады деген тiкелей немесе жанама нұсқауға жол берiлмейдi.

               Жарнамасы бар материалдарды сақтау мерзiмдерi     

 Жарнамасы бар материалдарды  немесе олардың көшiрмелерiн, оларға  кейiннен енгiзiлетiн өзгерiстердiң  бәрiн қоса алғанда, жарнама берушi, жарнама жасаушы бiр жыл бойы, жарнама таратушы - жарнама соңғы таратылған, орналастырылған күннен бастап кемiнде бiр ай бойы сақтауға мiндеттi.

            

 

 

 

               Жекеленген өнім түрлерін жарнамалау ерекшеліктері     

1.Мыналарды: 
1)этил спиртін және алкоголь өнімін; 
2)ана сүтін алмастырушыларды; 
 3) Қазақстан Республикасында сертификаттаудан өтпеген, міндетті сертификаттауға жататын тауарларды (жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді); 
  4) темекі және темекі бұйымдарын; 
  5) алкоголь өніміне, темекі және темекі бұйымдарына сұраныс пен қызығушылықты ынталандыруға бағытталған әр түрлі іс-шаралар, соның ішінде ұтыстар, лотереялар ойнату нысанында жарнамалауға тыйым салынады. 
      1-1. Географиялық көрсеткіштерді және фирмалық атауларды қоспағанда, алкоголь өнімін, темекі және темекі бұйымын тікелей немесе жанама ұсынатын, алкоголь өнімінің, темекі және темекі бұйымының атауы ретінде белгілі болған тауар белгісінің элементтерін немесе атауын пайдалана отырып, тауарларды (жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді) жарнамалауға тыйым салынады. 
  2.алып тасталды  
   3. Дәрiлiк заттарды жарнамалау ерекшелiктерi Қазақстан Республикасының дәрiлiк заттар туралы заңнамасымен реттеледi. 
   4. Медициналық қызметтер көрсету жарнамасына, сондай-ақ профилактиканың, диагностиканың, емдеудiң және медициналық оңалтудың жаңа әдiстерi мен құралдарының жарнамасына, оларға лицензия мен (немесе) рұқсат болмаған, сондай-ақ оларды жарнамалауға денсаулық сақтау саласындағы уәкiлеттi орган белгiлеген тәртiппен берiлген рұқсат болмаған кезде, жол берiлмейдi.     

 

 

 

      Жеке және заңды тұлғалардың ақшаларын, сондай-ақ бағалы қағаздарды пайдалануға байланысты қаржы (соның iшiнде банктiк), сақтандыру, инвестициялық және өзге де көрсетiлетiн қызметтерге жарнама жасау, тарату, орналастыру кезiнде: 
      1) жарнамаланатын қызметтер көрсетуге немесе бағалы қағаздарға тiкелей қатысы жоқ ақпаратты жарнамада келтiруге; 
      2) жай акциялар бойынша кiрiс алуға және дивидендтер мөлшерiне кепiлдiк беруге; 
      3) бағалы қағаздарды эмиссиясы тiркелмеген, сондай-ақ бағалы қағаздар эмиссиясы тоқтатыла тұрған немесе жасалмады деп танылған кезде жарнамалауға; 
      4) қызметтiң болашақтағы тиiмдiлiгі (кiрiстiлiгi) туралы, соның iшiнде бағалы қағаздардың бағамдық құнының өсуiн жариялау арқылы кез келген кепiлдiктер немесе ұсыныстар беруге; 
      5) жарнамада айтылған, шарттардың елеулi талаптарының кез келгенiн жасырып қалуға; 
      6) басқа жеке тұлғаларды белгiлi бiр кәсiпорынның қызметiне немесе сол кәсiпорынның тауарларын сатып алуға тарту есебiнен жеке тұлғаларды өз табысын немесе пайдасын алуға шақыратын кәсiпкерлiк қызмет түрлерiн жарнамалауға; 
      7) нөлдiк цикл құрылысына рұқсат берiлгенге дейiн, сондай-ақ уәкiлетті орган құрылыс салушының лицензиясының күшін тоқтата тұрған кезеңде тұрғын жайларды жарнамалауға тыйым салынады.