Ежелгі үнді мәдениеті

Ежелгі Үндістанның аса қүнды әдеби мҰрасы — б.з.б. үшінші І .Ісырдың аяғында жазылған атақты «Махабхарата» және «Рамаяна» поэмалары. Бүл поэмалардың нақты тарихи оқиғаларга "арналгандыш қүмән туғызбайды. «Махабхаратадағы» баянда-латын тарихи оқиғалардың негізгі өзегі — Каурав және Пандав матшалықтарының арасындағы бақталастык пен соның нотижесінде туған қақтығыстар. Қуру даласында откен бүл әскери қақтығыс 18 күнге созылган. Бүл қиян-кескі шайқаста ага-ііынды Пандавтар жеңіске жетелі, ал жүз ағайынды Кауравтар-дыц барлығы да шәйт болып, бүкіл әскері кырылады. Шығарманын басты қейіпкерлері — жеңіске жеткен ағайынды Кау-рантардың бірі — Арджуна мен оның шокірті Ядава тайпасы-ныц косемі Кришна. Кришнаның шайқас алдынлағы ақі.іл ксцсстері бүл поэманың ең қасиетті де, маңызды болігі болып саналады, ал ол мінген доңғалақты әскери арба «Бхагаватгита» (құдай әні) деп аталады. «Бхагаватгитаны» абыз-брахмандар жауып алып, оны діни-рәсімдік рухта кайта онлеп, Кришнаны қүлайга айналдырған.

Эпикалық «Рамаяна» поэмасы Раманың ерліктеріне арнал-ган. Ол әкесі өлгеннен кейін патша тагына отыруы керек еді, Бірақ әкесінің әйелдерінің бірі оз баласын патша тағына мүрагер еткісі қеледі. Шиеленіскен осы жагдайдан кейін Рама озініц сүйікті әйелі Сити және адал інісі Лакшманмен бірге орманга кетіп қалады. Жын-перілердің патшасы, Ланк аралының билеушісі Равана Ситиді ұрлап өз астанасына алып келеді. Рама өз қарындасын маймылдардың косемі Хануманмен одактаса отырып қүтқарып қалады және осы шайқаста Равананы өлтіреді. Осы оқиғадан кейін қүтқарылган карындасымен бірге отанына қайта оралып, патшалық билікті оз қолына алады. Ғасырлар бойында ауыздан-ауызға тараган бүл эпоста сол дәуірдің тарихи тынысы бар, халықтың арман-қиялы бар, сондықтан да бо-лар тарих — мифологиямен терең үштасып, қабысып жатады. Бүл поэмалар — коне үнділіктердін мәдени және әлеуметтік

өмірінен, саяси құрылымынан, тіпті олардың күнделікті тіршілігінен де мол мағлұматтар береді. Олай болса бұл еңбектерді энциклопедиялық шығармалар қатарына жатқызамыз. Бұл қасиетті поэмалар — үнді халқының ұлттық салт-дөстүрлерінің қалыптасуына, эстетикалық жөне адамгершілік идеалдарының жоғары көтерілуіне жөне бүкіл үнді мөдениетінің өркендеп-дамуына ерекше ықпал етгі. «Махабхарата» жөне «Рамаяна»_ поэмаларынын — грек халқының аса құнды мөдени туындысы «Илиада» мен «Одиссея» поэмаларымен салыстырылуы тегіннен-тегін болмаса кёрек.

Қоғамның әртүрлі топтарға бөлініп, «касталық» құрылыстың орнығуы діннің қалыптасуына өз өсерІнТйгізбей қойған жоқ. Алғашқы қауымдық құрылыстың ыдырау қезеңінде адамдардың бойында табиғаттың құдіреттілігіне сену, оның сұрапыл күштеріне табыну белең алды. Осындай жағдайда «ведалық дін» — индуизмнің алғашқы қалыптасу сатысындагы өзіндік қөрінісі болып табылады. Таптық қоғамның қалыптасу барысында алғашқы қауымдық қүрылыс дәуіріндегі діни наным-сенімдер түбегейлі өзгерістерге үшырады.

Б.з.б. бірінші мыңжылдықта индуизм дамуының бастауында — брахманизм түрды. Дін ендігі жерде қоғамдық теңсіздікті ақтау үшін қолданыла бастады, сөйтіп «Құдайлар иерархиясы» қалыптасты. Олардың ішіндегі ең мәртебелілері — Брахма, (әлемді жаратушы), Вишна (оны сақтаушы) және Шиба (оны талқандаушы) құдайлары болды. Бұл діни ілімнің негізінде — адамдардың қайғы-қасіретін елемеу, олардың бақытсыздығына мән бермеу сияқты мағыналар жатыр. Абыздар (брахмандар) қабырғасы қайысып еңбек етуді, байларды күндемеуді, бағы-ныштылықты және т.б. уағыздады.

Б.з.б.VІ ғ. Буддизм діні — дамыған құлдық қоғамның идеологиясына айнала"бастады. Оның Үнді жерінде ең шарықтаған кезеңі — б.з.б.

Қорытынды

V ғ. мен б. заманымыздың бір мыңыншы жылдығының басы болды. Буддизм-ведалық дін мен брахманизм-мен тығыз байланыста дамыды. Дәл осы кезеңце (б.з.б. VI ғ.) буддизммен қатар діннің екінші бір саласы — «джайнизм» қалып-таса бастады. Оның діни — философиялық трактаттары — «сутраларда» — сансарының (жанның қайта түрленуі) ықпалынан босану жайындағы ілім жатыр. Бүл мақсатқа жету үшін джайнизмнің үш кағидасын орындау"қажёҒ. "Олар: дүрыс білім (діни білім), дұрыс коре білу (шындық) және дүрыс мінез-құлық. Б.з.б. бір мыңжылдықтың аяғында ведалық діннің, брахманизмнің дамуы нәтижесінде және халықтың наным-сенімдерінің тығыз араласу процесі арқасында –« индуизм» діні пайда болды Халықтың басым көпшілігінің «тарапының қолдау тапқан бұл діни ағымның негізінде жанның қайта түрленуі (сансара) жөніндегі ілім жатыр. Бұл процесс адамның ізгілік немесе қатыгездік іс-әрекетіне баға беру (карма) заңдылығына сәйкес жүзеге асырылады. Бұл дін бойынша құдайларға құлшылық ету және тұрмыстық-касталық ережелерді қатаң сақтау қажет. Бұл дінге табынушылар Ганг өзенін, сиырды және т.б. қасиетті деп санады. Демек, көне Үндістанның материалдық, рухани көркемдік мәдениеті-дүниежүзілік өркениетте өзінің лайықты да, қастерлі орнын ала білді.

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1. Абилев С.К. және басқалары. Прогноз канцерогенности фармаколо-гических средств  и вспомогательных веществ в краткосрочных тестах // Вопросы онкологии 2005, 1-25 бет
2. Абилев С.К. Выявление и прогнозирование мутагенной активности химических соединений окружающей среды, Автореферат, Москва 2003 1-17 бет
3. Анисимов В.Н., Лихачев А.Я., Напалков Н.П. Возникновение злокачественных опухолей у животных вследствие включения синтетического пиримидинового основания 5-бромо-2'-дезоксиуридина в ДНК // Вопросы онкологии. 2001. Т. 44, № 1. 19-22 бет.
4. Ахматуллина Н.Б. Мутации и рак: Мутагенез и канцерогенез, Медицина, №8, 2006, 2-6 бет