Маркетинг мәні мен мазмұны

 

Маркетингтің  теориясы мен тәжірибесін зерттеу, оларды сыни тұрғыда талдап, мағынасына жету фирмаға қатысты маркетингтің авторлық түсінігін қалыптастыруға, оның қағидаларын, әдістері мен міндетті қызметтерін сипаттауға да мүмкіндік берді. Маркетинг – бұл нарықты жан-жақты зерттеу негізінде тұтынушылардың мұқтаждықтары мен қажеттіліктерін қанағаттандыру жолымен бәсекелестік қабілеттілігін арттыру арқылы пайда табуға бағытталған тұжырымдама және біріккен қызмет. Бұл анықтама маркетингтің екі маңызды аспектісін  бөліп көрсетеді. Олар – тұжырымдамалық және іс-әрекеттік  аспектілері.

 

     Тұжырымдамалық  аспектіде маркетинг  адамдардың қажеттілігін ұқсастыру  және қанағаттандыру арқылы пайданы көруге бейімделген бизнестің идеясы мен философиясы ретінде сипатталады.Ұсынылған анықтаманың екінші аспектісі кәсіпорындардың тәжірибелік қызметін сипаттайды, ол маркетинг қамтитын барлық мәселелерден тұрады, сонымен бірге бұл қызметтің ең басты элементі – адамдардың қажеттіліктері мен тілектерін айырбас қатынастары арқылы қанағаттандыру.

 

     Маркетингтің  жаңа тұжырымдамасы  – холистикалық маркетинг. Холистикалық  маркетинг – маркетингтік бағдарламаларды,  үрдістерді және іс-шараларды,  олардың өзара байланысын ескере отырып жоспарлау, дайындау және енгізу болып табылады. Холистикалық маркетинг маркетингтік іс-әрекетте барлығы маңызды екенін, жиі кеңейтілген, біріктірілген жолдың қажет екендігін мойындайды. Оның төрт құрамдасы бар:

 

     Ішкі маркетинг – қажет маркетингтік қағидаларды ұйымның барлық қызметкерлерінің, әсіресе, жоғары басшылықтың қабылдауын қамтамасыз ету.

 

     Біріктірілген маркетинг. Ол тұтынушылар  үшін құндылықты жасау, жылжыту  және ұсыну бойынша маркетингтік  іс-шаралар жасап, толық біріктірілген маркетингтік бағдарлама құру.  

 

     Өзара қарым-қатынас маркетингі  – серіктестермен қажетті қарым-қатынас  қалыптастыру. Маркетингтің мақсаты  – фирма қызметінің сәттілігіне  тікелей немесе жанама ықпал  етуі мүмкін барлық адамдармен  немесе ұйымдармен ұзақ мерзімдік терең өзара қарым-қатынас құру. Бұл жерде сатып алушылармен ғана емес, сонымен қатар әріптестік қарым-қатынастар менеджменті қажет. Әріптестердің үш тобы бар: қызметкерлер, маркетингтік әріптестер (өткізу арналары, жабдықтаушылар, дистрибьюторлар, дилерлер, әр түрлі агенттіктер) және қаржылық қауымдастық мүшелері (акционерлер, инвесторлар, талдаушылар).

 

     Әлеуметтік  жауапкершілікті маркетинг  – маркетингтің этикалық, экологиялық,  құқықтық және әлеуметтік салдарын  түсіну.Осылайша, холистикалық маркетинг – маркетингтік қызметтің әр түрлі компетенциялары мен күрделіліктерін теңдестіруге ұмтылатын тәсіл.

 

     Маркетинг – бір уақытта ғылым  және өнер: онда формалданған  және шығармашылық құрамдастар  үйлестіріледі. Маркетингтің қысқа  анықтамаларының бірі – қажеттіліктерді пайдалы қанағаттандыру.

 

     Маркетингтің  қағидалары мен  әдістері тек өндіріс пен коммерциялық  қызметте ғана емес, адамзаттық  қызметтің барлық өрістерінде  қолданылады. Сондықтан маркетинг  объектілері ретінде тек қана тауарлар мен қызметтер ғана емес, коммерциялық емес ұйымдар (Қайырымдылық қорлары, Тұтынушылар құқығын қорғау қоғамы), жеке аймақтар (Алакөл), идеялар (қоршаған ортаны қорғау) және адамдар да (әртістер, саяси лидерлер) бола алады.

 

     Маркетинг идеялары коммерциялық емес өрісте де пайдаланылуы мүмкін. Әр түрлі қоғамдық ұйымдар және мекемелер, ауруханалар, театрлар, мектептер, қарттар үйі, мұражайлар, шіркеулер, қорғаныс саласы өзіне клиенттер үйіруге және оларды өздерінде қалдыруға тырысады. Мұнда маркетинг әдістерін қолдану қажеттілігі туындайды, ол тұтынушыларға қызмет көрсету мен баға белгілеудің ерекше тәсілдерін қолдануды талап етеді.Маркетингтің қызметтік және тұжырымдамалық тұрғыдан екі жағын көрсетугет болады.

 

     Қызметтік тұрғыдағы маркетинг  – ол кәсіпорынның нарық жағдайына байланысты фирманың маркетингтік қызметі жүйесін ұйымдастыру және оның бәсекеге қабілеттілігін жоғарылату. Бұл көзқарас бойынша маркетинг менеджменттің маңызды қызметі ретінде қарастырылады.

 

     Тұжырымдама ретінде маркетинг қатаң бәсекелестік күрестің, ұсыныстың сұраныстан жоғары болуына және тауарлар ассортиментінің жылдам жаңаруына байланысты туындаған. Өндірушілер қатаң бәсекелестік жағдайында өз тауарларына бос тауаша (ниша) іздеу, оларды соған жайғастыру және оны кеңейтумен айналысады. Бәсекелестік жағдайда маркетинг фирма стратегиясы мен тактикасын анықтайтын қазіргі бизнестің философиясы болып табылады. Сондықтан тұжырымдамалық аспектіде маркетингті ұйым бизнес философиясы, идеясы және ойлау бейнесі деп атап көрсетуге болады. Бұл мәні бойынша маркетингтің идеологиялық және саяси жағдайы. Маркетингтің классикалық теориясының негізі маркетинг-микс тұжырымдамасы болып табылады, оны алғаш рет американ ғалымы Н. Борден ұсынған, кейіннен Дж. Ховард, Б. Фрей, Е. Маккарти, Ф. Котлер дамытқан. Оның негізінде қазіргі кездегі маркетинг тұжырымдамалары қалыптасқан, сондықтан ол классикалық деп аталады.Гарвард университетінің профессоры Нейл Борден 1957 жылы «маркетинг-микс» (маркетингтік қоспа) түсінігін енгізді, оның негізін тауар, баға, сауда маркасы, жарнама, жылжыту және маркетингтік бағдарламаны жасауға қолданатын маңызды элементтер немесе ингредиенттер құрады . Алдымен, Н. Борден 12 маркетингтік факторларды ұсынды, кейіннен

 

     Е. Маккарти ол тізімді қарапайымдап, төртке дейін қысқартты (18). Н.Борденнің ойынша, маркетингтік қоспа элементтерінің арақатынасы сатып алушылардың мінез-құлқы, сауда өкілдері, бәсекелестер позициясы және мемлекеттің рөлінен тұратын нарықтық күштердің әсер ету дәрежесіне байланысты болады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ІІІ. Қорытынды

 

 

   Маркетингтің  негізгі сипаттарын, белгілерін, табиғатын  талдай келе, оны: қазіргі бизнес  философиясы мен идеологиясы;  экономикалық үрдіс; шаруашылық  қызметтің саласы; ойлау жүйесі  және тұжырымдамасы; шаруашылық етуші субъектілерді басқару жүйесі; құнды игіліктерді жасау және өткізу; ғылыми сала деп анықтауға болады. Маркетингтің осындай белгілері Қазақстан экономикасының әр түрлі салаларында қалыптаса бастады.Қазіргі жағдайда ол білім және ғылым саласы ретінде қарқынды дамуда, бұл маркетинг жөніндегі мамандарды, ғылыми қызметкерлерді дайындап шығару, ғылыми-зерттеу жұмыстарды орындау мен осы ғылымды ұйымдастырушылық-әдістемелік жағынан дайындаудан көрінеді.

 

     Маркетинг көптеген ғылымдар  тоғысында тұр, әсіресе әлеуметтану және психология ғылымдарының қиылысында, оның маңызды міндеттерінің бірі әлеуметтік-психологиялық тұрғыдан қарағандағы сатып алушының мінез-құлқын зерттеу болып табылады. Сондықтан маркетингті экономикалық және әлеуметтік ғылымға да жатқызуға болады, өйткені оның зерттеулері әлеуметтік бағытта дамыды. Дамыған елдердің экономикасы мен менеджмент жүйесіндегі өзгерістер – 60-шы жылдары мінез-құлық ғылымы негізінде қалыптаса бастаған тұтынушылардың мінез-құлқы туралы ғылымның маркетинг құрамында пайда болуына түрткі болған басты фактор.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

IV. Пайдаланған әдебиеттер:

 

1. «Экономикалық теория негіздері», Осипова Г.М. Алматы -2002ж.
2. «Қаржы-экономика сөздігі», Алматы – 2007ж.
3. «Қазақ инциклопедиясы», 10 – том.
4. «Экономикалық теория», Б. Төлебаева. Орал 2007.
5. Микроэкономика