Иммунопатологиялық үрдістер

 А) Чедиак – Хигаси синдромы;

 Б) гипер IgE синдромы 

2. Микробтардың қорытылу (киллинг) процесінің бұзылуы: 

А) септикалық гранулематоз;

Б) нейтрофильдік гранулоциттердің ферментопатиясы; миелопероксидазаның  тапшылығы, НАДН – оксидаза тапшылығы, глютатионпероксидаза және глюкозо-6-фосфатдегидрогеназа  тапшылығы;

В) липохромды гистиоцитоз.

3. Опсонизация және жұту  кемістіктері:

А) опсонизация тапшылығы 

Б) тафтсин тапшылығы

В) LҒА – 1, р 150 , 95, Мас – 1 және басқа мембрана гликопротеиндердің жоқтығы.

2.8. Жергілікті иммунитет патологиясы.

2.9. ИТ жеңіл түрлері (минорлық немесе теңгерілген иммунитет жүйесінің аномалиялары)

Ауыр біріккен  иммундық тапшылық жағдайымен балаларда инфекциялық  асқынуларды зерттегенде:  пневмопатиялар – 89%,  іш өту – 86% - дейін, ашытқы микоз  – 79% дейін, сепсис – 57% - дейін.

       Қатерлі  жаңа түзілістер. Иммундық тапшылық  жағдайымен науқастарда басқа  контингенттерге қарағанда ісіктен  өлу деңгейі 100 – 200 есе жоғары. 60 – 70% жағдайда иммунды клеткалардан  шығатын лимфо және миелопролиферативті  аурулар кездеседі. Негізінен  олар: лимфомалар, лимфосаркомалар,  лимфогранулематоз (Ходжкин ауруы), жедел және созылмалы лимфолейкоз,  Капоши саркомасы. Эпителиальді  ісіктер сирек кездеседі. Мысалыға  атаксия – телеангиоэктазиясымен  науқастарда неоплазмалар 8 - 10% жағдайда, Вискот – Олдрич синдромында  8 – 16% жағдайда, агаммаглобулинемиямен  6 – 9%   жағдайда индукцияланады.

       Біріншілік  иммундық тапшылық жағдайымен  науқастарда аллергиялық аурулар  терілік өзгерістер: экссудативті  диатез, ерте жастағы атониялық  дерматит, экземалар, үлкенірек жаста  нейродерматитпен көрінеді. Терілік  атониялық көріністер қайталамалы  бронхитпен, астматикалық компоненттің  құрылуымен, астматикалық бронхитпен, сирек – бронхиалды демікпемен, полиннозбен бірлесіп жүреді.

       Иммунологиялық  жеткіліксіздіктің бөлек формалары  басқа даму ақауларымен: шемірмек  элементтерінің клеткалық гипоплазиясы, шаш, эктодермальді  дисплазия,  жүрек және ірі тамырлар ақауымен  ж.б. байланысы анықталды.

      Біріншілік  иммундық тапшылық жағдайының  диагнозы ерте анықталып, орынбасу терапиясы ерте басталса аурудың емдеуі және болжамы жақсы болады. Иммундық тапшылық жағдайының салыстырмалы төмен таралуы, патогенетикалық және клиникалық әртүрлілік, нақты нозологиялық формаларға спецификалық, клиникалық маркерлардың болмауы олардың диагностикасын әжептеуір қиындатады. Иммундық тапшылық жағдайын және иммунологиялық ақауды кеш анықтаудың әсерінен науқастар ұзақ уақыт бойында патогенетикалық негізделген терапия алмайды, көптеген соылмалы инфекция ошақтары түзіледі, және кейіннен жүргізілген тамырішілік иммуноглбулиндерді енгізу адекватты емдеудің нәтижесінде кері дамуға ұшырамайды.

        Иммундық  тапшылық жағдайының клинико  – лабораториялық белгілері:

1. лейкоциттердің барлық типінің санының төмендеуі ( лимфоцит, гранулоцит, моноциттер ), кей жағдайларда кейбіреулерінің ( эозинофилия, монцитоз ж.б.);
2. комплементтердің жалпы деңгейінің төмендеуі (С50), қан сарысуы электрофорезінде гипгаммаглобулинемия;
3. балаларда рентгенографияда айрықша без көлеңкесінің төмендеуі немесе болмауы.

       Инфекциялық  көріністермен науқастарды зерттегенде  әрдайым бөлінділер мен экссудат  флорасының құрамын, қанды тазалыққа  тексеру, гемокультура қасиеттерін  анықтау қажет.

    Микроорганизді  анықтау иммунды жүйенің нақты ақауына әкелуі  мүмкін.

    Клиникалық көрінісіне  қарапиммунды жүйедегі ақауды  анықтауға болады.

    Т – клеткалық  жетіспеушілік кезінде жиі кездеседі:

   1)   вирусты инфекциялар,  оның ішінде иммунизациядан кейін  гигантоклеткалық пневмониялар, жайылған  микобактериальді инфекция, цитомегаловирусты  инфекция, ұшық, желшешек;

    2)   химиотерапиядан  кейінгі оральді кандидоз, антибиотикотерапиялар,  тері – шырышты кандидоз;

    3)   алапеспен,  эритродермиямен (сүйек миының  трансплантациясы немесе қан  және лейкоцитарлық масса құю  ) РТПХ;

    4)   Біріншілік  Т – клеткалық ақаудың белгісі  – стигмалар. 

    5)   кішілерінің  жетіспеушілігінен лимфопения (  10 мкм диаметрлі лимфоциттер )

6)   Капоши саркомасымен, іш өтумен оппортунистік микроорганизмдерді инфекциялармен.

         В – клеткалық ақауға ( иммуноглобулинердің  ж.б. ) тән:

       1)   стафилококктық, стрептококктық, гемофильді  таяқшалық қайталамалы пиогенді  инфекциялар;

       2)   ішек лимфа түйіндерінің персистирлеуші  гиперплазиясы ;

       3)   бактериальді полисахаридтерге  жауап беру қабілеттілігінің  әлсіреуіне байланысты іріңді  – септикалық аурулардың қайталамалы  эпизодтарының көрінуі. 

       Фагоцит  ақауы:

1. қайталамалы абсцестерде (бактерияны жою ақауы) және
2. жергілікті бактериалды инфекцияларда (хемотаксистің бұзылуы).

      Клинико  – лабораториялық көрсеткіштерге  қарап иммунды стаусты бағалау  үшін иммунологиялық әдістерді  қолдануға көрсеткіштер анықталады. Ол үшін эпидемиологялық зерттеулердегі  І дәрежелі әдістерді немесе  олардың кеңйтілген нұсқаларын  қолданады. Қанды әрине венадан  алады, өйткені осымен қатар  биохимиялық және басқа да  анализдер жасалады. Лабораторияның  мүмкіншіліктеріне  және көрсеткіштерге  қарай, әсіресе І деңгейлі тестпен  анализі кезінде тереңірек зерттеу  тағайындайды.

       Иммунды  статусты бағалағаннан кейін  мәләметтерді өңдеп, тұжырым жасайды.

     Иммундық тапшылық  жағдайлар бірнеше клиникалық  және лабораториялық белгілердің  жиынында,  әсіресе науқасты динамикалық  бақылағанда анықталуы мүмкін.

Иммундық тапшылық дәлелі болып иммунды жүйедегі тұрақты  бұзылыстар жатады. Вакцинация және иммунизациядан кейін қанда Т – лимфоцитер санының аздап төмндеуі және В  – лимфоцитер санының жоғарылауы әрқашан қалыпты иммунды жауап  шақырады, ол басылғаннан кейін өрсеткіштер  орнына өз деңгейіне түседі. Сондықтан  мұндай өзгерістер қалыпты болып  саналады. Иммунды жүйедегі бұзылыстарды тек қана иммунокорригирлеуші терапиямен реттеуге болғанда ғана  иммундық тапшылық жағдайы деп айтуға толық негіз  бар.

        Екіншілік   иммундық тапшылықты біріншілік  иммундық тапшылықтан ажырату  қиындық әкелуі мүмкін, кейде  ажырату мүмкін болмай жатады. Себебі біріншілік иммундық тапшылық  жағдайы жасырын жүріп, тек  бір қоздырушы әсерден немесе  аурудан кейін ғана анықталып  жатады. Бұндай симптомсыз  иммундық  тапшылық жағдайымен науқастар  дені сау адамдардың ішінен  де анықталған жағдайлар аз  емес. Екіншілік иммундық тапшылық  жағдайды науқаста иммундық статустың  қалыпты көрсеткіштері болғанын  анықтап ғана тұжырымдайды.

        Аурулар  мысалы:

Брутон ауруы – иммуноглобулиндердің төмен концентрациясымен сипатталады, IgM және IgA мүлдем болмайды. Ауру жыныспен байланысты. Ауру бала туылу қаупі 50%.

Вариабельді иммунды  тапшылықтар – иммундық ақауға байланысты уақыт өтісімен клиникалық көрінісі өзгерумен сипатталатын иммунды тапшылықтың үлкен тобы. Бұл топ ауруларына Х – жабысқан лимфопролифеартивті синдром жатады. Оның негізінде Эпштеин – Бар вирусына иммундық жауаптың төмендеуімен сипатталатын иммунды тапшылық жатады.

Киллинг ақауы – созылмалы септикалық гранулематоз. Науқастарда фагоциттердің НАДН және НАДФН оксидазасы болмайды, сондықтан активті оттектік метаболиттердің түзілуі және фагоциттердің қорыту активтілігі төмендейді. Науқас өмірінің бірінші күні және аптасында хирургиялық араласулар қажет ететін пиодермия, іріңді лимфоадениттер дамиды, көп жағдайда мойын және шап лимфа түйіндері зақымдалады. Заңды түрде онда өкпенің жаппай зақымдалуымен, жоғары қызумен, лейкоцитозбен, ЭТЖ – жоғарылауымен пневмония дамиды.

Хемотаксис ақауы (еріншек лейкоциттер синдромы) - балаларда клиникалық көрінісі ауыр қайталамалы инфекциялармен, өзінен кейін ірі тыртық қалдыратын микроабсцестер түрінде кездеседі. Науқастарда нейтропения және лейкоцитердің хемотаксис ақауы анықталады.

Комплемент ингибиторы тапшылығы – Сld – ингибиторы тапшылығында Квинке ісігінен айырмашылығы жоқ, бірақ аллергиялық генезсіз ісік дамиды. С3 – инактиваторының тапшылығы кезінде плазмада С3 және В факторының төмен болуы инфекцияға төзімділікті төмендетеді.

Комплементтің кеш  компоненттерінің тапшылығы – клиникасында нейтрофилдердің хемотаксистік факторының болмауынан қайталамалы инфекиялармен көрінеді.

С1 тапшылығы - ауыр, қайталанбалы инфекциялармен және аутоиммунды аурулармен көрінеді.

 С2 тапшылығы –10 000донорлардың 1 – де кездеседі. Аутосомды доминантты типпен беріледі. Бұл науқастарда жүйелі қызыл жегіге ұқсайтын синдром дамиды. Оның даму себебі  науқастың иммунды механизмдерінің иммунды комплекстер және вирустарды организмнен шығара алмауы.

С4 тапшылығы – өте сирек кезеседі. Науқастарда қызыл жегіге ұқсайтын синдром анықталады. Тапшылытың екі түрі бар: С3 жасалуының бұзылуы және жасалғандарының жоғары дәрежеде бұзылуы. Клиникалық көрінісі Брутон ауруын еске түсіреді. Бронхоэктаз, іш өтуге өтетін қайталамалы отиттер мен пневмониялар анықталады.

      IgA – ның секреторлы компоненттінің тапшылығы – эпителиальді клеткалармен өндірілетін және IgA мен  IgM  тасымалдануында, жергілікті иммунитет құруда, шырышты қабаттарды қорғауда мақызды роль атқаратын ақуыздың жеткіліксіздігімен сипатталады.  Созылмалы іш өту және жиі респираторлық инфекциялармен көрінеді. 

Иммуноглобулндердің бір классында немесе субклассындағы анық спецификалық антиденелер синтезінің тапшылығы – туа пайда болған немесе жүре пайда болған болуы мүмкін. Антигендерге антидене түзілуінің төмендеуі немесе мүлдем болмауымен сипатталады. Компенсирленген және декомпенсирленген болуы мүмкін.

Комлемент жүйесінің  тапшылығы – С1 – эстеразаның ингибиторларының тапшылығы. Аутосомды доминантты жолмен тұқым қуалайды, комплемент жүйесінің С1 компоненті азайып, Т , В  лимфоциттерінің деңгейі қалыпқа жақындайды. Клиникасы: тамағында орналасқан ангионевроздық ісік, ісік аяқ қолында, ішінде және тағы басқа мүшелерде болады. Біріншілік иммунды тапшылықтың генетикалық ақаулығын білудің маңызы зор. Келешекте оған ген трансплантациясын жүргізуге болады.

Спецификалық  антиденелердің барлық классының  тапшылылғы- ауру этиологиясы дұрыс табылғанда теріс серологиялық реакциялармен анықталады. Патологиялық процестер клинкасы әртүрлі көрінеді ( компенсирленген формасынан тұрақты субкомпенсирленген формасына дейін )

 Фагоцитоз  тапшылығы - фагоцитердің мөлшерінің төмендеуімен сипатталады және ақау әсерінен болған нейтропения синдромымен көрінеді, олао хемотаксис және киллинг ақауы болып бөлінеді.

IgG және IgA тапшылығы  – клиникалық IgG және IgA – ның селективті тапшылығы тән көріністер комбинациясымен көрінеді.

IgМ және IgA тапшылығы  – иммунды жүйесі дамымаған жетілмеген балаларда кездеседі және қысқа уақытта жүреді. Бұл балаларда жүрген ауру созылмалы өтуге бейім келеді. Кейде IgМ – ның гиперөндірілуі немесе қалыпты кезінде анықталған этиологиялық агенттерге  спецификалық антиденелердің тапшылығы байқалады.

    Аденозиндезаминаза жетіспеушілігі – изолирленген немесе иммунды жүйенің басқа да бұзылыстарымен бірге дамитын Т – клеткалық иммунды тапшылыққа әкеледі. Бұл фермент тапшылығында иммунды жүйені бұзатын алмасудың токсикалық өнімдері жиналады. 

     Каппа – шынжыр жетіспеушілігі –  иммундық тапшылық жағдайының иммуноглобулиндер мен каппа және лямбда  - шынжырларының ара қатынасы бұзылуымен сипатталады. Клиникасында лимфоаденопатия, іріңді тері инфекциялары, гепатоспленомегалия анықталады.

    Пуриннуклеозидфосфорилаза жетіспеушілігі – дамумеханизмі және клиникасы жоғарыдағыдай.

   Пангипоиммуноглобулинемия(агаммаглобулинемия)  -  иммуноглобулиндердің барлық үш классының синтезінің жетіспеушілігі, гамма фракцияның толық болмауына дейін. Клиникалық ауру 3 – 6 ай жас аралығында көрінеді және жиі респираторлы инфекциялармен, конъюнктивамен, созылмалы синуситпен, бронхитпен, бронхоэктазға әкелетін өкпенің созылмалы аурулары, өкпе фиброзымен сипатталады. ОЖЖ – нің созылмалы инфекцияларымен, менингит, остемиелит дамуы мүмкін.

      Х – хромосомамен біріккен  және өсу гормонының жетіспеушілігімен  жүретін      Пангипоиммуноглобулинемия  - өте сирек патология, балаларда кездеседі. Гипфизарлы нанизммен бірге жүреді.  
   Ретикулярлы дискенезия – бағаналы клеткалардың полипотентті гемопоэтикалық дифференцировкасының, лимфоциттер мен моноциттердің басымырақ бұзылуымен сипатталады. Айырша безде, көкбауырда, шеткері лимфа түйіндерінде негізінен ретиклярлы клеткалар анықталады. Сүйек лейкоцит алды клеткалар болмайды.

      IgA – ның немесе оның субкласстарының  селективті тапшылығы – еркектер мен әйелдерде де жиі кездеседі. IgA тапшылығының бірнеше варианттары болуы мүмкін. Ерте жастағы балаларда бұл иммуноглобулиннің транзиторлы тапшылығы клиникалық көкірекпен тамақтанудың тоқтауымен сипатталады. Жиі респираторлы инфекциялар, тері мен шырышты қаббаттардағы іріңді бактериальді процестер, конъюнктивиттер, фебрильді тырыспалар, атонилық бронхиттер, тағамдық аллергия, дисбактериоз, дәнекер тін аурулары және басқа анықталады.IgA – ның немесе оның субкласстарының селективті тапшылығы екі жастан үлкен және ересек адамдарда транзиторлы немесе тұрақты сипатта болады. Клиникалық вариантары тапшылықтың жоғарылауымен және ауру полиморфизімімен ерекшеленеді.