Халықаралық экономикалық жүйедегі арнайы экономикалық аймақтар

      5. Порттық  немесе логистикалық ЕЭА әкелiнетiн  (әкетiлетiн) кеден одағының тауарларын  қоспағанда, еркiн кеден одағының  кедендiк рәсiмiне орналастырылатын (орналастырылған) кеден одағының тауарлары тауарларды кеден органы кеден одағының кедендiк рәсiмiне орналастыру үшiн берiлген кедендiк декларациясын тiркеген сәтiнен бастап кедендiк бақылауда болады.

      Порттық  немесе логистикалық ЕЭА әкелiнетiн (әкетiлген) кеден одағының тауарлары оларды порттық немесе логистикалық ЕЭА аумағына әкелген сәттен бастап кедендiк бақылауда болады.

      6. Еркiн кеден  одағының кедендiк рәсiмiне орналастырылған  кеден одағының тауарлары авария  немесе еңсерiлмейтiн күш әрекетi салдарынан не тасымалдаудың (тасымалдың) және сақтау және (немесе) пайдаланудың қалыпты жағдайы кезiнде табиғи шығасылар нәтижесiнде олардың жойылу(өтемсiз жоғалуы) фактiсiн кеден органы мойындағаннан кейiн кедендiк бақылауда түр деп есептелмейдi.

Еркiн экономикалық аймақтар

(бұдан әрi - ЕЭА) Еркiн  экономикалық аймақ - өңге аумақ  қарағанда ерекше заңды мәртебесi бар шектелген аумақ және ұлттық  және шетелдiк кәсiпкерлер үшiн  жеңiлдiктi экономикалық шарттармен.

Кеден одағы реттеу шеңберiнде

ЕЭАның кеден одағы шеңберiнде кеден одағының кеден аумағы және 2010 жылдың 18 маусымындағын еркiн кеден аймақты кедендiк продцедурадағы (арнайы, ерекше) еркiн экономикалық аймақтардың сұрақтары бойынша келiсiмдермен реттеледi.

Осы келiсiмдер негiзгi есеп ЕЭАның қызмет реттейтiн кеден одақтарының мүше мемлекеттерiнiң заңдарының бейiмдеуi болып табылады, соның iшiнде еркiн кеден аймақты кедендiк продцедураны қолданудың ережелерi.Келiсiм орнатады еркiн кеден аймақты кедендiк продцедураға еркiн кеден аймақ және тауарлардың бөлменiң шарты процедураның мазмұныды.

Келiсiммен кеден одағының комиссиясы ЕЭАның аумақ тыйым салынған қызметтер сонымен бiрге тауарлар тiзбе, еркiн кеден аймақты кедендiк  продцедураға жататын емес бөлмелерiнiң  түрлерi орнатуға құқықтығанын анықталған.

Сонымен бiрге, жасау және ЕЭАның жұмыс жасауын рет, сонымен  бiрге ЕЭАның аумағындағы жеңiлдiктi салық режимiнiң қолдануы кеден  одағының мүше мемлекеттерiнiң ұлттық заңына жатқызған.

Еркiн экономикалық аймақты  осы келiсiмге сәйкес - бұл кәсiпкерлiк  және басқа қызметтiң жүзеге асыруын (арнайы заңға сүйенген) ерекше тәртiп жұмыс iстеген кеден одағының заң қойылған мүше мемлекеттерiнiң шектерiндегi кеден одағының мүше мемлекетiнiң аумақтың бiр бөлiгi сонымен бiрге еркiн кеден аймақты кедендiк продцедура қолданыла алады.

ЕЭА-ның аумағы (бұдан әрi - Стз) еркiн кеден аймақты кедендiк  продцедура жұмыс iстейтiн кеден  одағының кеден аумағы бөлiгi болып  табылады. Тауарлар демек ЕЭА-ның  аумағы шектерi немесе оның бөлiгiнде  кеден бажы, салықтардың төлеуiсiз  жайласып қолданылады, сонымен бiрге шетелдiк тауарлардың қатынасында және кеден одағының тауарларының қатынасында тыйымдар және шектеулердi қолданусыз тарифсыз реттеудiң шараларының қолдануысыз.

Бұдан басқа, шетелдiк тауарлардың  қолдануы бар ЕЭАсында белгiлермен сәйкес кеден одағының тауарларымен өңдеу жеткiлiктi танылған жасалған тауарлар кеден одағының кеден аумағына баждар және салықтардың төлеуiнен шығарылымда босайды.

Жеткiлiктi өңдеудiң белгiлерi кеден одағының комиссияларымен  бекидi.

Осы келiсiм шеңберiнде еркiн экономикалық аймақтар үшiн кеден жеңiлдiктерi бойынша өтпелi дәуiр орнатылатынын атап өтуге керек. Осылай, ҚРдың ЕЭА-сының 2010 жылдың 1 майына дейiн тiркеулi резиденттерi үшiн 2017 жылдың 1 қаңтарына дейiн барлық жұмыс iстейтiн тарифтi жеңiлдiктерi сақталынады.

2012 жылдың 1 қаңтарына дейiн тiркелген  ЕЭА-ның резиденттерi үшiн кеден  одағының өңге аумағына ЕЭА-ның  аумағынан шығарылатын тауарлар  кеден баждарының салымдарынан  босайды комиссия орнатылатын  кеден одақтарының жеткiлiктi өңдеудi белгiлердi сақтауын шартта.

Қазақстан Республикасының заңы

ЕЭА-ның жұмыс жасауы Қазақстан  республикасында № 469-IV 2011 жылдың 21 шiлдесiндегi арнайы экономикалық аймақтары  туралы Қазақстан республикасының  заңымен реттеледi. Осы заң ЕЭА-ны анықтайды бұл қызметтiң басты түрлерiнiң жүзеге асыруы үшiн арнайы экономикалық аймақты арнайы заңға сүйенген тәртiп жұмыс iстеген тура белгi қойылған шекаралармен Қазақстан республикасының аумақтың бiр бөлiгi.

ҚР-дың аумақтарына А қаласы, (Алматы қаласы ) ақпараттық технологиялардың (Ақтау теңiз порты) Ақтау Морпорты, бағы және Оңтүстiк жаңа қала төрт белсене жұмыс iстеген ЕЭА Астана атап айтқанда (алты ) 6 жұмыс iстейдi. (Щучье ауданы ) Бурабайдың ЕЭА-сы және (Атырау облысы ) Ұлттық индустриалды нефтехимиялық технопарктiң ЕЭА-сы дамытуды бастапқы кезеңдерде болады.

Аталған өлкелердiң әрбiрiне ЕЭА-сының  реттеу және дамытуы Қазақстан республикасының  Президентасымен дербес жарлықпен  анықталады. Осы жарлықтар құзырын  ЕЭА-ның дамытуының басым салаларының  мақсаттар, тiзiм нақтылы кеден  реттеуi, салық өндiру, сонымен бiрге ЕЭА-ның аумағындағы шетелдiк азаматтардың болуын рет жергiлiктi өкiлеттi орган басқарулар ЕЭА дамитын аумақ ескередi.

ЕЭА-ның жасауын тиiстi мақсаттарды 2008 жылдың 10 желтоқсанындағын Салық  кодексiне сәйкес, қызмет орындайтын қатысушылар табыс салығы және мүлiк салық бiрлескен жер салықты төлеулерден босайды. ЕЭА-ның қатысушыларын Кеден кодексiне сәйкес кеден баждарының төлеулерiнен босайды.

ЕЭА-ның тәртiбi Дүниежүзілік сауда ұйымы (ДСҰ) шеңберiнде қандай болмасын жеке келiсiммен реттелмейдi.

Сонымен бiрге, әдеттегiдей, ЕЭА-ның  қатынасындағы ДСҰ-ның ел-мүшелерiнiң  мiндеттемелерi кез келген ЕЭА-ларды  құратын, жәрдемақыларға және (Скм келiсiм) өтемақы шаралары бойынша гатт, келiсiм  ДСҰ-ның келiсiмдерiнiң жағдайлары, келiсiмдi қоса сәйкес жұмыс iстеп реттелуi керек болатын және саудаға қатысты (Тримс келiсiм) инвестициялық шаралары бойынша келiсiм болған туралы талаптарда болады.

ЕЭА-ның ДСҰ-ның мүше мемлекетiнiң I гатты баппен сәйкес жеке алғанда  тәртiп басқа мүше мемлекеттердiң тауарларына қандай болмасын басқа елден тауарларына жеткiзiлiп берiлетiн кемiнде қолайлы шеңберiнде iлiгуi керек. ЕЭА ДСҰ-ның мүше мемлекетiнiң III гатты бабы бар соответстииге шеңберiнде тәртiп басқа мүше мемлекеттердiң тауарларына отандық тауарларға жеткiзiлiп берiлетiн кемiнде қолайлы iлiгуi керек. Бұдан басқа, ЕЭА-ның аумағындағы серiктестiктерiнiң құқығы сауданың тепе-теңдiктi сақтауы бойынша экспортқа икемдегендiкпен, талаппен байланыстыруы керек тiркелiп жұмыс iстесiн және (Өнеркәсiптiк жәрдемақылар және Тримс бөлiмдi қара) жергiлiктi мазмұн туралы талаппен.