Орта мектептерде оқушылардың дене мәдениетін қалыптастыру

Тәжірибе кезінде оқушылардың  көпшілігі – 59,4% дәстүрлі емес дене тәрбиесі формаларымен  тек сабақта  емес, жаттығулар кезіндегі және 41,3% - сол формаларды іріктеудегі қиындықтың көптігін атап көрсетті.

     Оқушылардың жеке тұлғалық дамуын қамтамасыз етудегі маңызды компоненттер (мотивациялық-еріктік, мазмұндық-операциялық, рефлексиялық-бағалау) шығармашылық тұрғыда дене мәдениетінің қалыптасу деңгейлеріне де тікелей әсері бар екендігін көрсетті.

     Жалпы орта мектеп оқушыларының дене мәдениетінің қалыптасу деңгейінің көрсеткіштері (кесте 1, сурет 4, 5, 6) эксперимент топтарындағы 4 жыл ішінде ұсынылған әдістеме бойынша жүргізілген топтарда оқушылардың дене тәрбиесі мен спорт түрлеріне қызығушылығы артып, дене мәдениетінің қалыптасу деңгейінің жоғарлағаны байқалды. Тәжірибелік жұмыс жоғары көрсеткіштер берді.

     Жүйелі жүргізілген эксперимент жұмыстары нәтижесінде жалпы орта мектеп     оқушыларының дене тәрбиесі және спорт саласы бойынша білімді меңгеру деңгейінің өскендігі байқалып, ұсынылып отырған әдістеме тиімділігін  көрсетіп берді. Сондай-ақ, тәжірибелік жұмыстар нәтижелері эксперименттік топтардағы оқушылардың білім деңгейі арқылы дене тәрбиесі сабақтары  мен таңдап алған спорт түрлерімен шұғылдануға қызығушылығы артып, ой-өрісінің өскендігі, ал бақылау топтарында бастапқы көрсеткіш өзгеріссіз қалғандығын көрсетті.

 

Кесте 1– Жалпы орта мектеп оқушыларының дене мәдениетінің қалыптасу деңгейінің көрсеткіштері  %

Компоненттер	Жұмыс кезеңі	Жоғары		Жеткілікті		Орта		Төмен
		ЭТ	БТ	ЭТ	БТ	ЭТ	БТ	ЭТ	БТ
Мотивациялық-еріктік	Басы	-	-	18,79	18,28	34,64	38,39	46,57	43,33
	Соңы	14,86	6,7	48,23	16,43	26,8	49,46	10,11	28,04
Мазмұндық- операциялық	Басы	-	-	16,81	19,21	32,65	49,46	50,54	31,33
	Соңы	11,87	4,3	47,51	22,58	30,61	47,09	10,01	26,03
Рефлексиялық-бағалау	Басы	-	-	19,74	16,13	34,15	51,61	46,11	32,26
	Соңы	12,37	5,4	46,22	21,51	31,19	49,13	10,12	23,96

 

 

 

 

 

Сурет 4 - Жалпы орта мектеп оқушыларының

дене мәдениетінің қалыптасу  деңгейінің көрсеткіштері  %

(мотивациялық-еріктік)

 

 

 

 

Сурет 5 - Жалпы орта мектеп оқушыларының

дене мәдениетінің қалыптасу  деңгейінің көрсеткіштері  %

(мазмұндық-операциялық)

 

 

 

Сурет 6 - орта мектеп оқушыларының

дене мәдениетінің қалыптасу  деңгейінің көрсеткіштері  %

(рефлексиялық-бағалау)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Педагогикалық эксперимент  жұмыстарын қорытындылай келе,  жалпы  орта мектептерде оқушылардың дене мәдениетін қалыптастыру тұрғысында дене тәрбиесі пәнінің мұғалімі мен  спорттық үйірме жетекшілері өз іс-әрекетіне баға беріп қана қоймайды, оқушының тұрақты спорт түрлерімен шығармашылықпен айналысуына, жаңашылдыққа ұмтылуына септігін тигізеді. Өйткені, шәкіртпен бірлескен дене мәдениетін қалыптастыру үдерісі шығармашылық ізденіске әуестенушіліктің табысты болуы, дене тәрбиесі пәнінің мұғалімі мен  спорттық үйірме жетекшілерінің кәсіби қызметінің негізінде ғана емес, оның тұтастай алғанда педагогикалық қызметіне деген көзқарасына да байланысты.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ҚОРЫТЫНДЫ

     Жалпы орта мектептерде оқушылардың дене мәдениетін қалыптастыру жұмыстарын жүргізуге байланысты мәселелерді тарихи-педагогикалық  тұрғыда сараптау, қазіргі күй-жайын талдау және тәжірибелік-эксперименттік жұмыстардың нәтижелері төмендегі қорытындыларды жасауға мүмкіндік берді:

1.Ұсынылып отырған  курстық зерттеу жұмысы жалпы  орта мектеп оқушыларының дене  мәдениетін қалыптастыру жұмыстарын  жетілдірудің мәселесіне арналды.  Мектеп оқушыларының дене мәдениетін қалыптастыру теориясы мен әдістемелік негіздерін анықтауда, философиялық, педагогикалық әдебиеттерді, дене мәдениетін қалыптастыру жұмыстарын анықтауға мүмкіндік берді.

2. Жалпы орта мектептерде  оқушылардың дене мәдениетін  қалыптастыру жұмыстарының тарихи-әлеуметтік, мәдени дамудағы алатын орны айқындалып, оның мектеп оқушыларының дене мәдениетін қалыптастырудағы педагогикалық аспектілері теориялық тұрғыда анықталды.

3. Менің зерттеу мәселеме  байланысты денсаулықты нығайту;  саналы және белсенділік; көрнекілік; жүйелік және бірізділік; беріктік; даралық; түсініктілік; ұнамды көңіл-күй сақтау ұстанымдары анықталды.

       4. Мектептегі  дене тәрбиесі жұмыстарының мазмұны  психологиялық, педагогикалық, әдістемелік,  дене мәдениеті бойынша негізінде  нақтыланып, бағдарламалар құрастырылып, жалпы білім беретін орта мектептерде оқушылардың дене мәдениетін қалыптастыру жағдайында тәжірибеге ендірілді, тарихи-логикалық; индукция және дедукция; теориялық талдау; жалпылау және салыстыру; сауалнама жүргізу, сұхбат алу, әңгімелесу, тест жүргізу, бағалау-рейтинг, бақылау әдісі, сауалнаманың жазбаша және ауызша әдісі; қалыптастырушы,  диагностикалық педагогикалық эксперимент; математикалық статистика әдістері қолданылып, оның тиімділігі тәжірибелік-эксперимент жүзінде тексерілді.

      Курстық жұмысты зерттеу нәтижелері бойынша мынадай ұсыныстарға келдім:

- жалпы орта мектептерде  оқушылардың дене мәдениетін  қалыптастыру  жұмыстарын ұйымдастыруда  оқу-тәрбие жұмыстарының маңызын  жүйелі, мақсатты, кешенді жетілдіру  тұрғысынан қарау, мұғалімдерге және оқушыларға арнайы ғылыми-теориялық және әдістемелік әдебиеттер шығару;

- дене тәрбиесі жұмыстарын  жетілдіру, оның мәні мен мазмұнын, оны дамытудың перспективалық  бағдарларын көрсететін оқушылардың  шығармашылық, бақылау жұмыстарын, реферат дайындау т.б. ғылыми жұмыстар ұйымдастыру;

- жалпы орта мектептерде  дене тәрбиесі сабағын аптасына 4 сағат өткізу.

- жалпы орта мектептегі  «дене шынықтыру» пәнінің атауын  «дене тәрбиесі» деп ауыстыру;

Жалпы тақырыпты қорытындылай келетін болсақ Салауатты өмір салтын қалыптастыру ең алдымен залалды дағдылардан (арақ-шарап, темекі , есірткі, қолдану) аулақ болумен байланысты болады.Ақпарат арақ- шарап, темекі, есірткіні ауызға алудың кез келген түрлерінің жалпы адам және қоғам денсаулығына кесел келтіретіні жайында болуы қажет. Алкогольды тежеусіз қолдану, оның салдары, маскүнемдіктің медициналық, медико-психологиялық, құқықтық, адамгершілік, этикалық, эканомикалық, демографиялық аспектілері, алткогольдың адам денсаулығына етер физикалық және психикалық әсері, қоршаған ортамен қарым-қатынасы туралы мағлұматтар келтіріледі.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.

 

1. Қоянбаев Ж.Б., Қоянбаев  Р.М. Педагогика. Алматы, 1998 ж. 

378 бет.

2. Бегалиев Т.Педагогика. Қысқаша лексиялар курсы. Оқуқұралы. Тараз, 2002 ж. -256 бет.

3. Әбиев Ж., Бабаев С.Б., Құдиярова А.М,  Педагогика. Оқу  құралы. Алматы, Дарын 2004ж.-448 бет.

Бейсенбаева А.А Педагогикалық  лекциялар цикілі. Ред. Басыл. Алматы. 1990ж 125-130б

Бержанов Қ., Муссин С. Педагогика тарихы. Алматы. 1984 ж. 115-126 б

_{Web-сайттар тізімі.}

_{WWW.rambler.ru}

_{WWW.Yandex.ru}

_{WWW.bankvreferatof.ru.}

_{WWW.geogle.kz.}

_{WWW.geogle.ru}