Кеніш жағдайындағы тасымалдау штрегінің технологиясы

= 1,8/0,3 = 6 дана;     = 1,35/0,3 =5 дана;         = 1,35/0,3 =5 дана;        

мұнда  р_пат – АЗ патронының салмағы, р_пат =0,3кг. Алынған мән бүтін санға

дейін жуықталады.

Нақты врубты, көмекші және контурлы шпурлардағы зарядтардың  көлемі

,кг , кг       ,кг,    (2.10)

 

=0,3×6= 1,8кг;    =0.3×5= 1,5кг;           =  0.3×5=1,5кг:

АЗ циклдегі нақты  шығыны келесі

, кг, (2.11)

= (1,8× 12 + 1,5 × 38 + 1,5 × 44) = 144,6 кг;

Циклдегі шыққан жыныстар көлемі

 

, м³,   (2.12)

V=19,4 × 3,6 × 0.85 = 59,3 м³;

 

мұнда  η – шпурды қодлану коэффициенті (ШҚК), η =0,8-0,85;   

 

АЗ шпурдың 1 м шаққан шығыны

 (2.13)

= 144,6/340,8 =0,42 кг/м;

 

мұнда – барлық шпурлардың жалпы ұзындығы мына формуламен анықталады

                              ,м

12×3,8+(44+38) ×3,6=340,8 м                 

                                

 3. Тұйық қазбаларды желдетуді есептеу

Тұйық қазбаларды желдеткенде  қойылатын талаптар еңбек қауіпсіздігімен  шектеледі.

Тұйық қазбаларды желдету үшін мекендік желдеткіштері (МЖ) қолданылады. Желдетудің үш схемасы бар: айдалмалы, соратын және үйлестірілген. Кеңінен тараған айдалмалы схема, болашақ есептерде осы схема қолданылады.

Осы схеманы қолданғанда МЖ қазба  аузынан 10 м аралықта таза ауада  орнатылады. Шыққан ауа таза ауаға үлесіп жер бетіне шығуы тиіс, осы шарт орындалмаса ластан ауа қайтадан тұйық қазбаға келуі мүмкін, басқалай айтқанда рециркуляция болады. Еңбек қаупсіздігі ережелеріне сәйкес желдету құбырлары кенжардан 5 м қалып жүріп отыруы тиіс, бұл жағдайда кенжар маңында ауа белсенді алмасады. Газ бен шаң бойынш қауіпсіз шахталарда құбырлар кенжардан 8 м қалып отырады.

Егер қазбаның тұйық бөлігі ұзын болса жоғарғы қысымды қамтамасыз ету үшін және желдету уақытын  қысқарту үшін МЖ каскадты орналастыруға  болады.

Қазбаны желдеткен кезде от тегінің көлемі 20%, ал көмір тегінің көлемі 0,5% аспауы тиіс. Сонымен қатар ауаның тұйық қазба бойымен жылжу жылдамдығы газды шахталарда 0,25 м/с, ал III категориялы немесе одан жоғары категориялы шахталарда – 0,5 м/с кем болмауы тиіс. Газсыз шахталардың тұйық қазбаларындағы ауаның жылжу жылдамдығы 0,15 м/с кем болуы тиіс. Улы газдардың тарауы және кенжардан кетірілу зарядтар атылғаннан кейін 30 мин ішінде өтуі тиіс.

Тұйық қазбалардың құрылыс  кезіндегі желдетуі келесі көрсеткіштерден  тұрады :

- ауаның қажетті көлемін анықтау;

- желдету құралдарын таңдау және аэродинамикалық есебі;

- желдеткішті таңдау.

Қазбаны желдетуге керек  ауа көлемі келесі факторлар бойынша  анықталады:

- аттыру жұмыстарында пайда болатын улы газдар көлемі бойынша (АЗ шығын бойынша);

- кенжарда бір уақытта болатын адамдар саны бойынша;

- қазбадағы ауаның қозғалу жылдамдығы бойынша;

- метан бөлініп шығуы бойынша.

АЗ шығыны бойынша қажетті  ауа көлемі

 

, м³/с, (3.1)  

 Мұнда:  Т − аттырудан кейін қазбаны желдету уақыты, Т = 30 мин;

V_ВВ − жарылыстан кейін пайда болатын улы газдар көлемі, м³;

V_ВВ =40 × Q_Ф, м³

 

 S_св − қимасы ауыспалы болғанда орташа қима ауданы, м²;

l_n − қазбаның тұйық бөлігінің ұзындығы, 600 м;

К_обв − 3.1 кестесінен алынатын қазбаның сулылығын ескеретін коэффициент; 0,95

К_ут. − желдету құбырларындағы ауаның сыртқа кетуін ескеретін коэффициент, диаметрі 0,6 – 1,0 м болатын 1А және 1Б типті иілмелі құбырлары үшін ұзындығы мен диаметрі бойынша оқу құралының Б Қосымшасының кестесінен алынады; К_ут.=1,36;

  = 2,25/30 × √( 5784 × 19,4² ×600²×0,95  )/1,36²= 553,7 м³/мин=9,2 м³/c;

V_ВВ =40 × 144,6 = 5784 м³; 

 

Қазба бойынша  ауаның жылжу жылдамдығы бойынша  қажетті ауа көлемі келесі формуламен анықталады

 

Q_ЗП = 60V_minS_св, м³/мин, (3.2)

Q_ЗП = 60 × 0,15 × 18,7 = 168,3 м³/мин =2,8 м³/с;

 

мұнда: V_min – кенжар маңында ауаның қозғалу жылдамдығы, V_min =0,15м/с

Пайдаланылған газ бойынша ауа көлемі:

, м³/с,(3.3)

1квт=1,36кс

W=204 ×1,36=277,44кс

 

Желдеткіштің  қажетті ауа беруі 

 

                          Q_в = K_утQ_ЗП, м³/с, (3.4)

Q_в = 1,36 × 12,76 = 1041.4 м³/мин =17 м³/с;

мұнда К_ут. −1,36, құбырлардағы ауаның сыртқа кетуін ескеретін коэффицент

Резина құбырлардың  аэродинамикалық кедергісі 

 

, кμ/м, (3.4)

мұнда L – құбырдың ұзындығы, 600м;

         d_тр – құбырдың диаметрі, 1 м;

         n₁ – 1, құбырдың бұрылыс саны;

          r_тр –0,053м, иілмелі қбырдың шартты аэродинамикалық кедергісі, звено ұзындығы 1 м болғанда 3.2 кестесінен қабылданады;

= 0,0053 × (600 + 20 × 1) = 3,3 кг/м;

Желдеткіш қысымы (депрессиясы)

 h_в =Q_в R_тр , даПа,   (3.5)

 

h_в = 17² × 3,3 × (0,59/1,36+0,41)² = 679,07 даПа;

 

 Желдеткіштерді таңдаған кезде Q_в и h_в есептік мәндерін граифкалық түрдекөрсетіп желдеткіштердің аэродинамикалық сипаттамаларына түсіреді. Желдету үшін сипаттамасы есептік режимнің координаталары арқылы өтетін немесе жоғары жататын желдеткіштерді қабылдаған жөн.   

 Желдеткіш машинасы – ВШЦ-16

Беру көлемі, м³/с – максимальная 43

                                минимальная 12;

Қысымы, Па – максимальная 3380

                           минимальная 1100;

К.П.О. – 0,85;

Электрожетегінің қуаттылығы, кВт –«100»;

 

  4.Тиеу құралдарын таңдау және өнімділігін анықтау

Жыныстарды тиеу үшін тиеу машиналарын, скрепер қондырғыларын және тиеп тасымалдау машиналарын қолданады.

Жыныстарды кенжардан  жүк түсіру орнына дейін жеке вагонеткалармен, вагонеткалар партиясымен; тісті және жолақты конвейерлермен; бункер-поездармен; өзі жүретін тасымалдау машиналарымен; тиеп-тасымалдау машиналарымен.

Жатық қазбаларды өткен  кезде тиеу машинасын таңадғанда рельстік жолдардың болуы, тиелетін жыныстардың ірілігі мен беріктігі  және қазба қимасының ауданы ескеріледі, кесте 5.1.

Темір жолмен жүретін  шөмішті машиналарды таңдаған кезде машиналардың келесі параметрлерін және қазба өлшемдерін ескеру керек:

1) қолмен тиеу жұмыстарын азайту үшін тиеу ені қазба енінен кем болмауы тиіс;

2) машинаның рельс басынан бекітпеге дейінгі ең үлкен биіктігі 5 см төмен болуы тиіс;

3) тиеу машинасы қазбаның толық енінде жыныстарды тиеу үшін қазба осьі мен тиеу машинасының осьі сәйкес келуі тиіс;

4) шөмішті тиеу машинасын таңдаған кезде жыныстардың беріктігі ескерілмейді.

ПНБ типті тиеу машиналарын (үздіксіз жұмыс істейтін) таңдаған кезде тиелетін жыныстардың беріктігі мен кесектерінің ірілігі қатты әсер етеді Ілмелі бұрғылау құрылғыларын қолданған кезде қазбаның биіктігі 1,8 м болса да

жеткілікті, ал темір  жол тиеу машиналарына әсер етпейді. Машина шынжыр табанды болғандықтан тиеу ені шектелмейді.

Тиеу машинасын таңдаған кезде қабылданған бұрғылау машинасын да ескеру керек. Егер бұрғылау үшін бұрғылау қондырғыларын қолданса оның енін ескеру керек. Тиеу машинасы мен бұрғылау машинасының ендерін қосқанда қазбаның салынған енінен аспауы тиіс, және де екеуінің арасындағы қуыс 10 см артық болуы тиіс.

  

Тиеу машинасы –	Торо-501Д
Өнім көтерімділігі, т	– 12;
Сыйымдылығы, м3	– 500;
Қуаттылығы, кВт	– 204
негізгі өлшемдері, мм:
ұзындығы –	10,3;
ені	– 2,7;
биіктігі	– 2,6;
Массасы, т	–

    ПТ және ПД типті тиеп-тасымалдау  машиналарынының сменалық өнімділігі

 

 , м³/сағ, (4.1)

Т_см-смена уақыты, сағ;

-дайындап аяқтау жұмыстарының  уақыты, машина түріне байланысты  алынады,0,5-1,15 сағат сменада;

V-ПД машиналарының шөміш көлемі; V=7,5м³

k₃-кузов немесе шөмішті толтыру коэффиценті, k₃₌0.9;

- жыныстардың қобсуын ескеретін  коэффицент,

-машинаның орын ауыстыруымен  байланысты, тау жыныстарының қобсуына  байланысты қосымша операциялар  уақыты;

- рейстегі негізгі операциялар уақыты келесі формуламен анықталады:

 

 

м/сағ;

сағ;

Т_см=360мин=6 сағ

L- тасымалдау аралығы, м;

- тасымалдау жылдамдығы, ;

тиеу уақыты ПД типті машиналары үшін 0,9-1,4 мин;

 

5. Тау-кен жұмыстарын ұйымдастыру және техника-экономикалық көрсеткіштері

 

Жұмыстарды ұйымдастыру  техника-экономикалық көрсеткіштерін көтеру факторларының маңыздысы  болып саналады. Қазбаларды бұрғылап аттыру тәсілімен жүргізген кезде жұмыстарды ұйымдастыруды жоғарлату шаралары келесі бағытта орындалады: жұмыстарды циклділік графигімен орындау; құралдардың тоқтап тұруын борлдырмау үшін  жоспарлы-алдын ала жөндеуден өткізу; бригада құрамына білікті жүргізушілерді қабылдау; материалдармен қуатпен үздіксіз қамтамасыз ету.

Ең жетік жұмыстарды ұйымдастыру тәсілдерінің бірі циклдік  графикпен жұмыстарды ұйымдастыру  болып табылады. Циклдік жұмыстарды ұйымдастыру кезінде жұмыстарды белгілі бір ретте графикте көрсетілген уақытта орындайды. Циклділік графигі уақыт пен кеністікте барлық технологиялық процестерді орындау уақытын байланыстырады, жұмыстардың көлемін, құралдардың өнімділігін, жұмыскерлердің орналасуын ескереді.

Циклдің уақыты бір процестің  басынан барлық процесстерді орындап осы процесті қайта бастау уақытына тең болады, мысалы (шпурларды бұрғылау).

Бұрғылап аттыру тәсілінде  жүргізушілік цикл келесі процестерден тұрады: шпурларды бұрғылау (t_б); оқтап аттыру (t_зв), желдету (t_в); кенжарпды қарап қауіпсіз жағдайға келтіру (t_б), уақытша бекітпені тұрғызу (t_вр); жыныстарды тиеу (t_п); тұрақты бекітпені тұрғызу (t_к); суағар арықты жасау, темір жолдарды салу, желдету, қысылған ауа және басқада құбырларды ұзарту (t_вс)

Аталған жұмыстар кезектеп орындалады немесе үйлестіріліеді. Жұмыстардың үйлесу дәрежесі қабылданған технология мен ұйымдастыруға байланысты болады. Әдетте циклдің қосымша операциялары негізгі операциялармен үйлетіріледі. Негізгі операциялар да өз ара үйлестіріле алады: шпурларды бұрғылау және жыныстарды тиеу бекітпені тұрғызумен – кермелерді орнату.

Жыныстардың беріктігі, қазба қимасының ауданы, шпурлардың тереңдігі өскен сайын, цилдің уақыты өсе түседі. Циклдің уақыты жоғары өнімді машиналарды қолданғанда, олар тоқтаусыз жұыс істегенде, жетік технологиялық схемаларды қолданғанда циклдің уақыты аза түседі.

Еңбек шығыны аз, ал өнімділігі жоғары болғанда жүргізу жылдамдығы арта түседі.

Жүргізу циклінің негізгі  параметрлерін анықтау үшін келесі көрсеткіштрді анықтайды: циклдегі процесстер бойынша жұмыстардың көлемін есептейді ЕНиР ; жұмыстардың көлемі мен машиналардың эксплуатациялық

 

өнімділігіне байланысты жеке процестедің және толық циклдің  уақытын анықтайды; алынған мәліметтерге негізделе отырып қазбаны өту жылдамдығы мен басқа техника-экономикалық көрсеткіштерді есептейді.

 

Жұмыстардың көлемі негізгі және қосымша процестер  бойынша анықталады:

 Шпурларды бұрғылау

 

W_б =

=340,8 м;

 

Жыныстарды тиеу

W_п = S_пр · l_ц , м³;

W_п =19,4 × 3=97 м³;

(шегендеп бекіазбту  (опалубка) ұзындығын қолданамыз, l_ц=3 м;)

мұнда l_ц – енбе ұзындығы, комбайнмен өткен кезде бекітпе қадамына тен деп алынады, бірақ 1 м аспауы тиіс, бұрғылап аттыру тәсілінде келесі формуламен анықталады

,м;

l_ц = 3,6 × 0,85 =2,28м;

            η – ШҚК-шпурды қолдану коэффициенті, η - 0,85;

 

Қазбаны анкермен бекіту

 

, шт;

шт;

Р – қазба периметрі, м;

   Қазбаны шашранды бетонмен бекіту