Қаржылық нәтижелер қалыптасуы есебінің экономикалық мәні мен есебі

Ұйымның соңғы қаржылық нәтижесі келесілердің әсерінен құралады:

а) өнім, тауар, (жұмыс, қызмет) сатудан алынатын, сонымен бірге ұйымның қызметін құрайтын шаруашылық операциялардан (негізгі құралдарды ақылы жалға беру, интеллектуалды меншік объектілерін қолдануға беру және басқа ұйымдардың жарғылық капиталдарына салымдар салу) түсетін қаржылық нәтиже;

б) негізгі құралдарды, материалдық емес активтерді, материалдар мен өзге мүліктерді (операциялық табыс пен шығыс бөліктері) сатудан болатын қаржылық нәтиже;

в) операциондық табыстар мен шығыстар (мүліктерді сатудан алынған нәтижелерді алып тастағанда);

г) өткізуден тыс түсетін кіріс пен зиян;

д) төтенше жағдайлардан алынған табыстар мен шығыстар.

Есепті кезең бойынша ұйымның соңғы қаржылық нәтижесі ұйымның жиынтық табысынан экономикалық негізделген нәтижелерін алып тастағанда қалатын  бөлінбеген таза табыс түрінде бейнеленеді. Олар басымдылық күшінде ұйымның міндеттемелерін үшінші жақтардың (кредиторлар, бюджет, тапсырысшылар) алдында танылатын және орындалатын ұйымның қосымша шығындарын құрайтын міндеттемелер болып табылады:

• салық органдарымен есептелген айыппұл мен өсімақылар;
• келісім-шарттар бойынша міндеттемелердің орындалмауы немесе дұрыс орындалмауынан сауда ұйымдары пайдасына айыппұл, өсімақылар;
• несие келісім-шартын бұзуы үшін жоғарлатылған пайыздық төлем сомалары;
• кепілдеме, сенімділік мәміле шарттары бойынша міндеттемелер;

Календарлы есепті жылдың аяқталуы бойынша есепті жылда ұйым алған бухгалтерлік табыстың фактілі сомасынан  ең бірінші қойылған ставка бойынша табыс салығының  бюджетке тиесілі сомасын есептеп шығарады. Ағымдағы есепті  жылдағы табыстың ұйымның қажеттіліктеріне табыс салығына аванстық төлемдерден және салықтық төлемақыларды өтеу мен оларға теңелген салық салудың салықтық ережелерін жабу үшін санкциялардан басқа аванстық қолданылуы қарастырылмаған.

5610 шоты бойынша аналитикалық  есебі табыстар мен шығындар  есептілігін құруға қажетті берілгендердің қалыптасуын қамтамасыз ету қажет.

 

 

 

 

 

ҚОРЫТЫНДЫ

 

Нарықтық экономика жағдайында кәсіпорынның қаражаттарын толықтырудың негізгі көзі, яғни оның қызметінің негізгі мақсаты пайда табу болып табылады.Пайда ұйым қызметінің қорытынды қаржылық нәтижесі ретінде өндірістің тиімділігін, өндірілген өнімнің көлемі мен сапасын, еңбек өнімділігінің жағдайын, өзіндік құнның деңгейін көрсетеді. Кәсіпорын пайдасы оның қызметі тиімділігінің маңызды көрсеткіші болып келеді.

 «Кәсіпорынның қаржылық нәтижелерінің қалыптасуының есебі және талдауы, пайданы бөлу» тақырыбын қорытындылай келе, өткізілген есеп пен талдау негізінде «ӨзенМұнайГаз» ӨФ қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз ету бойынша келесі қадамдарды ұсынуға болады:

1. автономия коэффициентін нормативті мән 0,5-ке дейін жоғарлату мақсатында  кәсіпорын мүлкінің жалпы сомасындағы меншікті капитал үлесін ұлғайту бойынша шаралар  жоспарын жасап шығару;
2. ақша ағымдарын одан әрі нақтылап жоспарлау және дебиторлық берешектер көлемін реттеу, себебі нормативті аралық 0,2-0,7 болғанда абсолютті өтімділік коэффициенті 0,05 құрап тұр, бұл кәсіпорынның қысқа мерзімді кредиторлық берешекті  өз ақша құралдары есебінен өтеу қабілеттілігінің төмендігі туралы куәландырады;
3. дебиторлық берешектерді басқаруды жақсарту мақсатында күмәнді талаптар бойынша резервтер құру мәнді болады. Ол қажеттілігі болғанда күмәнді талаптар бойынша зиян сомасына салық салынатын табыс көлемін төмендетуге мүмкіндік береді.
4. жабдықтаушылар мамандары жұмысын жақсарту керек, сұраныс пен ұсыныс бойынша маркетингтік талдау жүргізіп, оның негізінде тауарлық өнімнің ассортименті мен құрылымын қалыптастыру қажет.
5. негізгі қызметі тауарлық өнімді өткізу болғандықтан,  онда сатудан түсетін пайдаға әсер етуші негізгі фактор өзіндік құн болып табылады. Осы көрсеткішті бөлшектеп талдау керек, оны экономдау үшін резервтерін іздестіру, қолда бар өндірістік қорларды рационалды қолдану мен сақтануға  бақылауды тереңдету. Бұл бағытта қойманың есеп  жұмысын автоматтандыруды ұсынамын.
6. ХҚЕС-на көшу бойынша бағдарлама жасау және кәсіпорынның есеп саясатына кейбір өзгерістер енгізу, бұл «ӨзенМұнайГаз» ӨФ дамудың жаңа бағытына шығуға мүмкіндік береді. ХҚЕС-ке сәйкес ұсынылатын қаржылық нәтижелер есебі, сыртқы қолданушылар, яғни инвестициялау үшін тартымдылығын арттырады, ал бұл «ӨзенМұнайГаз» ӨФ-нің сыртқы экономикалық қызметінің маңызды факторының бірі болып саналады.

Қорыта айтқанда,  кәсіпорынның қаржылық нәтижелер  есебі мен пайданың бөлінуі,  қазіргі бухгалтерлік есептегі өте үлкен мәселе болып саналады. Көптеген ғалымдар мен тәжірибешілердің көзқарасы бойынша, табыстар мен шығыстарды есептеуді басқарудың сапасын көтеру үшін бухгалтерлік есепті жетілдіру керек, соның ішінде аналитикалық есептің сапасын көтеруіміз керек.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

 

1. «Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы» Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 28 ақпандағы №234-ІІІ ЗАҢЫ.
2. Қазақстан Республикасының Конституциясы. Алматы, 1995.
3. «Аудиторлық қызмет туралы» Қазақстан Республикасының Заңы, 20.11.06ж.
4. Қазақстан Республикасының «Салық және бюджетке өзге де міндетті төлемдер туралы» Кодексі  (01.01.2002 жылдан толықтырулар мен өзгертулерді қоса).
5. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі.
6. Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі.
7. Қазақстан  Республикасының «Әкімшілік   заң бұзушылықтар      туралы»   №2 Кодексі, 01.02.2006 ж.
8. «Стандартизациялау мен сертификациялау туралы» Қазақстан Республикасының Заңы.
9. «Қазақстан Республикасындағы еңбек туралы» Қазақстан  Республикасының Заңы.// Мысль. 2000, №3.
10. Стратегический план развития РК до 2010 года. Сб. законодательных актов Республики Казахстан по вопросам образования, под ред. Кузембаева М.М. Том 1. Алматы, 2003.
11. Назарбаев Н.Ә. Казахстан – 2030. Ел Президентінің Қазақстан халқына Жолдауы. Алматы: Білім, 1998.
12. Халықаралық қаржылық есеп стандарттары және әдістемелік ұсынымдары.
13. Бухгалтерлік есеп стандарттары және әдістемелік ұсынымдары.
14. ХҚЕС 4 «Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп», 28.08.02ж. N390.
15. ХҚЕС 1 «Қаржылық есептілікті ұсыну», 28.12.05 ж., №5.
16. ХҚЕС 7 «Ақша қаражатының қозғалысы туралы есеп», 24.01.05 ж., №1.
17. Абдрасилов Е.Б. «Аудиторская проверка». Алматы, 2003.
18. Барышева С.К. «Особенности формирования финансовых результатов по Казахстанским стандартам бухгалтерского учета». Алматы, 2002.
19. Баймұханова С.Б. «Бухгалтерлік есеп».- Алматы, «ИздатМаркет», 2005.
20. Дүйсенбаев К.Ш., Төлегенов Э.Т., Жұмағалиева Ж.Г. «Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау». Алматы: Экономика, 2001.
21. Кеулімжаев Қ.К., Әжібаева З.Н., Құдайбергенов Н.А., Жантаева А.Ә. «Қаржылық есеп». Оқу құралы, Алматы:Экономика, 2001. 
22. Кеулімжаев К.Қ., Әжібаева З.Н., Құдайбергенова Н.А. «Бухгалтерлік есеп принциптері»: Оқу құралы. – Алматы: Экономик´С, 2003.
23. Назарова В.Л. «Шаруашылық жүргізуші объектілердегі бухгалтерлік есеп», Алматы-2005.
24. Нурсеитов Э.О. «Бухгалтерский учет в организациях», Алматы-2007.
25. Радостовец В.К., Шмидт О.Т. «Теория и отраслевые особенности бухгалтерского учета». Алматы: Центраудит, 2000.
26. Радостовец В.К., Ғабдуллин Т.Ғ., Радостовец В.В., Шмидт О.И. «Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп», Алматы-2003.
27. Сарсенова Д.А. «Финансовый результат от продажи продукции (работ, услуг)». Алматы, 2001.
28. Савицкая Г.В. «Анализ хозяйственной деятельности предприятия». Москва-«Инфра-М», 2008.
29. Толпаков Ж.С. «Бухгалтерский учет»: Учебник для вузов. – Караганда, ОАО «Карагандинская ПОЛИГРАФИЯ», 2004.
30. Укашев Б.Е. «Бухгалтерлік есеп теориясы». Алматы-Ұлағат, 2002.
31. Шаменова А.А. «Итоговый доход (убыток)». Алматы, 2001.
32. Шеремет А.Д. «Кәсіпорын қаржысы». Москва, 2000.