Контрольная работа по "Экономике"

 

7. Жіңішке ішек, intestinum tenue, ас қорыту жүйесі мүшелерінің ішіндегі асқазан мен тоқ ішектің арасында орналасқан ең ұзын бөлік.  Ұз: 2,2-4,4 м., мәйіттерде 5-6 м.

Топографиялық орналасуына  ж\е атқаратын қызметіне  байланысты: он екі елі ішек, аш және мықын  ішекке бөлінеді.

Он екі елі ішек, duodenum, жіңішке ішектің бастапқы бөлімі. Ұз. 17-21 см, мәйітте 25-30 см. Топографкалық орналасуына қарай: жоғары, төменденген, горизантальді (төменгі) ж\е жоғарылаған бөлікке бөлінеді.

Аш ішек пен мықын ішек, intestinum tenue mesenteriale.  Жіңішке ішектің Аш бөлігі, jejunum, деп аталуы, тамақ көпке дейін тұрақталмай мықын бөлігіне, ileum, қалыпты жағдайда бос орналасуына байланысты.

Жіңішке ішектің шажырқайлы бөлігі немесе аш ішек пен мықын  ішек іш қуысының, mesogastrium, мен  hypogastrium, аймағында орналасқан. Жоғарыда тоқ  ішектің көлденең жиек ішегімен, бүйір  қапталы тоқ ішектің жоғарланған  ж\е төменденген жиек ішек аралығында орн. Мықын ішектің төменгі бөлігі  жамбас қуысына қарай бағытталып орн. Бұл бөлікте , мықын-соқыр ішек бұрышынан 1 м қашықтықта, мықын ішек шажырқайының бекитін қабрғасының  қарама-қарсы бетінде, ұз. 5-7 см, мықын  ішек өсіндісі, diverticulum mekelii кездеседі, ол – эмбриондық даму кезіндегі  уыздық түтік арнасының қалдығы.

Жіңішке ішек қабырға құрылысы:

-Шырышты қабық, tunica mucosa, қантамыр  көптеп орн. байланысты бозғылт  қызғылт түсті. Қуысқа қараған  беті 1қабатты цилиндр тәрізді  эпителимен жабылған. Бетінде 30 млн  шамасында бүргелер, villi intestinale, бар.  Ол бірынгай салалы бұлшыкет  талшыктарынан ж\е кан тамырлар  мен лимфа тамырынын капилярлык  торынан турады. кызметі: корытылган  коректік нәрлерді кантамыр мен  лимфа аркылы организмге сініру. ж\е патогендік микробтарга карсы  тұру үшін  15 мындай лимфа түйіншілерінен, folliculi iymphatici solitarii турады.

-Шырышасты негізі, tela submucosa, іркілденген дәнекет тіндерден,  қантамырлар мен лимфа капиляр  торларынан тұрады. Мұнда ішкі  бетінде дөңгелек, plica circulares(жалпы  саны 650дей), ж\е бойлык катпарлар  болады, plica longitundianalis duodeni. Бүртіктер:-улкен  буртік, papilla duodeni major, не Фатеров бүртігі  деп аталады, уйкыбез тутігі  мен жалпы өт тутігінін бірігуінен  турады.-кіші буртік, , papilla duodeni minor, уйкыбез  косалкасынан турады.

-Булшыкеттік кабаты, tunica mucosa, бойлык ж\е донгелек орналаскан  еріксіз, бірынай салалы булшыкеттерінен  турады. –донгелек кабаты, stratum circulare, он икі елі ішек улкен буртігінің  кыскыш булшыкетін, m.sphincter papilla duodenu major, курауга катысады. –болык кабаты, stratum longitudinale, тамак боткасы курамындагы  суйыктык пен корытылмаган тамак  боткасын ішке откізу кызметін  аткарады.

 

8. Тоқ ішек (intestium crassum) -  жіңішке ішектің шетінен артқы тесікке дейін созылып жатыр. Жалпы ұзындығы 1,0 мен 1,5 м. Caecum аймағында 7 см-ге жетеді.

Ерекшеліктері:

1. Ерекше бойлық бұлшықетті таспалардың, teniae coli, болуы
2. Өзіне тән қампаймаларының, haustra coli, болуы
3. Майы бар сірлі қабық өсінділерінің, appendices epiploicae,болуы.

Құрылысы:

• Caecum, соқыр ішек тоқ ішектің басталатын жерінен оған жіңішке ішек құятын жерге дейінгі бірінші бөлігі болып табылады. Тік шамасы 6 см, көлденең шамасы 7ө7,5 см.
• Colon acsendens, жоғарылаған жиек ішек соқыр ішектің тікелей жалғасы болып табылады. Және екеуінің арасындағы шекара-ж343шке ішектің құяр жері.Ол осы жерден жоғары және сәл артқа қарай өтіп,бауырдың төменгі бетіне жетіп, осы жерде солға және алға қарай жиек ішектің оң иілімін-flexura coli dextra, түзіп, colon transversum-ге ауысады.
• Colon transversum, көлденең жиек ішек, ішектердің ішіндегі ең ұзыны, flexura coli dextra дан көкбауырдың тқменгі шетіндегі flexura coli sinistra ға дейін созылады. Ол жерде жиек ішек екінші иілім жасап, colon descendens ке ауысады.
• Сolon descendens, төмендеген жиек ішек, flexura coli sinistra дан төмен қарай, іш қуысының сол жағымен өтіп, мықын қыры деңгейінде colon sigmoideum ге ауысады.
• Сolon sigmoideum,сигматәрізді жиек ішек, төмендеген жиек ішектің жалғасы болып табылады. Тік ішектің басталатын жеріне дейін созылады.
• Rectum, нәжіс массасының жиналуы үшін қажет.

Қызметі: Су сіңіру

 

9. Бауыр (hepar) – Зат алмасудың барлық түріне қатысады: Ас қорыту, қанайналым, гормональді қызметтерді бір мезгілде атқарады.

Бауыр жасушасы – gepatosit д. а. Ішек шырышты қабықшасы сіңіріп алатын көмірсулар бауырда гликогенге айналады.

Бауыр жаңа туған нәрестеде  бүкіл дене салмағының 1/20%, ересек адамдарда 1/50% алыпжатады.

Бауырдың екі беті, екі  жиегі ажыратылады:

1. Жоғарғы беті – facies diaphragmatica
2. Төменгі беті – facies visceralis
3. Жоғарғы және төменгі беттерді үшкір төменгі жиек margo inferior бөліп тұрады.
4. Доғал, жоғарғы, артқы жиегі, бауырдың артқы беті, яғни margo posterior д.а.

Бауырда екі бөлік ажыратылады:

1. Оң жақ бөлік – lobus hepatus dexter
2. Кішілеу келген сол жақ бөлік - lobus hepatus sinister

Бұлар бір-бірінен баурдың  орақ пішінді жалғамасымен lig.falciformi hepatus жалғамасы lig.teres hepatis орналасқан. Онда кіндіктен бастап созылып жатқан, бітіп кеткен кіндік венасы v.umbilicalis бар. Дөңгелек жалғама бауырдың төменгі жиегі арқылы иіліп өтіп ойық incisura ligament teres түзеді. Ол бауырдың вицеральді бөлігіндегі сол жақ бойлық жүлгеге жайғасады. Бұл жүлге бауырдың осы бетіндегі оң жақ және сол жақ бөліктерінің шекарасы б.т.

1. Lig.teres hepatis осы жүлгенің алдыңғы бөлігін алып жатады, fissure lig. teretis д.а.
2. Артқы бөлімін жіңішке фиброзды тәж, ұрықтық кезеңде жұмыс істеген, бітелген веналық өзек – ductus venosus алып жатады. Жүлгенің бұл бөлімі fissure lig. venosi  д.а.

Баурдың оң жақ бөлігі, висцеральді бетінде екі жүлге немесе ойыстар арқылы екінші бір юөліктерге бөлінеді.

Олардың бірі сол жақ бойлық жүлгемен параллел өтеді де өт қабы vesica fellae орналасатын алдыңғы бөлімде fossa vesica fellae д.а.

Жүлгенің тереңдеу артқы  бөлімінде көктамыр v.cava inferior жатады да, бұл бөлім sulcus vena cavae д.а.

fossa vesica fellae мен sulcus vena cavae бір-бірінен құйрықты өсінді processus caudatus арқылы бөлінген.

 fissure lig. teretis пен fossa vesica fellae артқы ұштарын қысатын терең көлденең жүлге бауыр қақплары – porta hepatis д.а. бұл қақпашалар арқылы: a.hepatica, v.portae,бауырдан өтті шығарып әкететін ductus hepaticus communis шығады. Бауыр беттерімен тиісетін мүшелер, жанасушы мүше деп аталатын батыңқы ойыстар impressiones түзеді. Бауырдың көп бөлігі іш астармен жабылған, тек артқы қабырғасының бөлімінде баурдың тікелей көкетке жалғасатын жерінде ғана ішастармен жабылмайды.

Құрылысы: Бауырдың сероз  қабықшасының астында жұқа фиброзды қабықша tunica fibrosa жатады. Ол бауыр бөліктерін қоршайтын жұқа дәнекер ткань қабатшаларына айнала созылады.

Адамдар мен жануарларда  бауыр бөліктері әрқалай болып  келеді..

 

10. Ұйқыбез (pancreas)

Асқазанның артында ұзындау  келіп,көлденең бағытта орналасқан,паренхиматозды мүше.Ішастармен экстраперитонеальді  жауып орналасқан. Бездің жалпы ұз 12-15см.

Топографиялық орналасуына  байланысты: басы, денесі, құйрығы болады.

Ұйқыбез басы-caput pancreatis

Басының алдыңғы төменгі бетінде ілмектәрізді.өсінді processus uncinatus,басы мен денесінің шектескен жерінде тілік incisura орналасқан.Ұйқыбез басында қосымша ұйқыбез түтіктері ductus pancreaticus accessorius бар.

Денесі-corpus pancreatis  үшқырлы призма тәрізді.Ұйқыбездің алдыңғы ,артқы,төменгі беттері;үш жиегі:жоғарғы,алдыңғы төменгі ажыратылады.

Құйрығы-cauda pancreatic

Көкбауырдың төменгі қапталында орналасқан.Құйрық тұсынан ұйқыбездің негізгі түтігі ductus  pancreaticus өтеді.

Синтопиясы:

Ұйқыбездің басы омыртқа  бағанасының оң қапталында ,1-3 бел  омыртқасының аралығында орн.Денесі 1 бел омыртқасының тұсында,құйрығы 11-12 кеуде омырт. Тұсында орн.

Скелетопиясы:

Артқы беті-төменгі қуыс венамен v.cava inferior және көкетпен шектескен.төменгі беті жоғ.шажырқайлық артериямен a.mesenterica superior шектеседі.

Қызметі:сыртқы секреттік қызметі бар,секретті он екі елі ішекке құяды,қандағы қант молшерін реттейтін инсулинді қанға бөліп шығарады.

 

11. Ішастар қуысын  қабатқа бөліп қарастырамыз:1)жоғарғы қабат, үстінен көкетпен, астынан көлденең жиек ішектің шажырқайымен, mesocolon transversum, шектелген; 2) ортаңғы қабат, mesocolon transversumнен төмен қарай кіші жамбас астау кірісіне дейін созылады; 3) төменгі қабат, кіші жамбас астауына кіру сызығынан басталып, төмен қарай іш қуысы аяқталатын кіші жамбас астау қуысына сәйкес келеді. 1. Ішастар қуысының жоғарғы қабаты 3 қапқа бөлінеді: bursa hepatica, bursa pregastrica, bursa omentalis. Вursa hepatica қабанда, бауыр астында, бүйрекүсті безімен қоса оң жақ бүйректің жоғарғы шеті орналасқан. Вursa pregastrica, Асқазаналды қабы бауырдың сол жақ үлесін, асқазанның алдыңғы бетін және көкбауырды қамтиды.Шарбы қабы, bursa omentalis асқазан мен кіші шарбының артында жататын ішастардың жалпы қуысының бөлігі болып табылады. Кіші шарбының, omentum minus, құрамына ішастардың 2 байламы енеді: ligamentum hepatogastricum және ligamentum hepatoduodenale. Шарбы қабының қуысы ішастардың жалпы қуысымен тек біршама шарбылық тесік, foramen epiploicum, арқылы қатынасады. Ғoramen epiploicum үстіңгі жағынан бауырдың құйрыөты үлесімен, алдынан ligamentum hepatoduodenale-нің бос жиегімен, астынан - он екі елі ішектің жоғарғы бөлігімен, артынан - осы жерден өтетін төменгі қуыс венаны жабатын ішастар жапырақшасымен, ал сырттау жағынан lig. hepatorenale шектеледі. Үлкен шарбы, omentum majus, алжапқыш сияқты colon transversum-нен төмен қарай салбырап, біраз жерінде жіңішке ішектің бөліктерін жауып тұрады. №ол табақшалар түрінде тұтасып кеткен 4 ішастар жапырақшасынан тұрады. 2. Егер үлкен шарбы мен көлденең жиек ішекті жоғары қарай көтерсек, ішастар қуысының ортаңғы қабатын көруге болады. Іштің бүйір өабырғалары мен colon ascendens және descendens арасында оң және сол жақтағы бүйір өзектер, canales lateralis dexter et sinster, орналасады. Жиек ішек қаусырған кеңістікжіңішке ішектің жоғарыдан төмен және солдан оңға қарай қиғаш өтетін шажырқайы арқылы 2 шажырқай қойнауына, sinus mecsentericus dexter et sinister бөлінеді. Ішастардың артқы қабырғааралық жапырақшасында практикалық маңызы бар шұңқырлар байқалады. Он екі елі ішектің аш ішекке ауысатын жерінде - recessus duodenalis superior et inferior; Жіңішке ішектің тоқ ішекке ауысатын аймағында 2 шұңқыр бар - recessus iliocaecais superior et inferior; Сигматәрізді ішектің шажырқайын жоғары қарай тартқанда байқалатын recessus intersigmoideus. 3.Төменгі қабат. Кіші жамбас астау қуысына түсіп, ішастар оның қабырғалары мен онда жатқан ағзаларды жауып тұрады. Ішастар еркектерде тік ішектің алдыңғы бетінен несепқуықтың алдыңғы бетіне ауысып, несепқуықтың артында орналасқан тік ішек - қуық ұңғылын, excavatio restovesicalis- ті түзеді. Әйелдерде жамбасастау қуысында 2 ішастар ұңғылы болады: тік ішек - жатыр ұңғылы, excavatio rectouterina, және қуық- жатыр ұңғылы,excavatio vesicouterina, жатады. Екі жыныста да қуықалды кеңістігі, spatium prevesicale, байқалады.

 

12.  Мұрын. Тыныс алу жолдары қабырғалары шеміршекті ж/е сүйектік тіндерден тұр. Мұрын аймағы (regio nasalis) сыртқы мұрын (nasus externus) ж/е мұрын қуысынан (cavum nasi) тұрады. Сыртқы мұрын тұрады: мұрын түбірі, қыры, ұшы, қанатынан. Қабырғалары сүйектік ж/е шемір-к бөліктен тұр. Сүйектік бөлігі – мұрын сүйегі мен жоғарғы жақсүйек-ң маңдай-қ өсін. тұр. Шемір-к бөлігі – мұр-ң латералді ж/е аралық, қанат-ң үлкен ж/е кіші шемір-н тұр. Мұрын қуысы (cavum nasi) сыртқы мұрын мен бетсүйектерімен шектелген. Кіреберіс ж/е меншікті мұрын қуысы бөл-н тұр. Бір-бірімен мұрын қуы-ң босағасы арқ шектелген. Қаб-ы: жоғ. төм. лат. аралық. Жоғ. қаб: сыртқы мұр-ң лат. шемір-н, мұрын сүй-н, торлы сүй-ң торлы табағынан, сынатәрізді сүйек дене-н. Төм. қаб: Қатты ж/е жұмсақ таңдайдан. Лат. қаб: сыртқы мұр-ң лат. шемір-н, жоғ. жақсүйектің мұрын бет-н, торлы лабиринттің мұрын бет-н, көзжас сүй-н, төм. мұрын қалқанынан. Аралық қаб: желбезек ж/е мұрын қуы-ң аралық шемір-н тұр. Шырышты қабық 2 аймаққа бөлінеді: иіс сезу аймағы ж/е тыныс алу аймағы. Мұрын маңындағы қойнаулар (sinus paranasales) ауаны желдетуге қосымша тетік қыз. атқ. 1) жоғ. жақ қойнауы 2) маңдай қойнауы 3) тұтастай 4) сына тәрізді қойнауы.

 

 

13. Көмекей larinx  топографиясы: мойынның алдыңғы аймағының ортаңғы бөлігінде, ересек адамдарда 4-6мойын омыртқалар арал орн. Жоғарыда тіласты сүйегімен жарғақтар, байламдар және бұлшықеттер;төменде кеңірдекпен дөгелек байлам арқ байл. Алдыңғы беті мойынның тіласты сүйегінен төмен орн бұлшеттермен (mm sternohyoidei, thyrohyoidei, omohyoidei) және қалқанша безбен, бүйір беті мойынның ірі артерия, вена тамыр,кезбе н шектелген. Артқы беті жұтқыншақтың көмейлік бөлігімен шектеседі.

Көмей құрылысы:

Көмей шеміршектері:жұп,тақ гиалин, эластикалық шем-ден тұрады.

Қалқанша шеміршек cartilago thyroidea –төртб, жалпақ, жұп табақшадан тұр.

Жүзіктәрізді шеміршек cartilago cricoidea –тақ гиалин шем-тен тұр.

Ожаутәрізді шем cartilago arytenoidea, үшжақты пирамидатәр жұп гиалин шем-нен тұр.

Мүйізтәрізді шем cartilago corniculato –жұп эластикалық шем тұр.

Сынатәріді шем, cartilage cunei formis, ожау-көмей қақпағы қатпарының қабатында орналасып, сынатәрізді төмпешікті құраушы эластикалық шем.

Көмей қақпашығы (бөбешік), epiglottis көмей кірісінің үстінде орналасқан қара эластикалық шем.

Көмей шеміршектерінің аралық буындары мен  байламдары.

1 Жүзікқалқанша буыны articulatio cricothyroidea, қалқанша шем\ң төм мүйізі мен жүзіктәрізді шем\ң қалқаншалық буын бетінің арасындағы буын.

2 Жүзік ожау буыны artic cricoarytenoidea,  ожаутәрізді шем\ң ойыстау келген ожау шем\ң дөңестеу келген ожау шем\тік буын бетінің аралығындағы буын.

Көмей бұлш\еттері musculi laringis қызметіне қарай:дауыс саңылауын кеңейтетін, тарылтатын, дауыс байлам\ын керетін бұлш\ет

Дауыс саңылауын кеңейтетін б\е:

1 Артқы жүзікожау тәрізді  б\е: дауыс саңылауын кеңейтеді