Автор работы: Пользователь скрыл имя, 10 Ноября 2013 в 15:48, курсовая работа
Курстық жұмыстың мақсаты – инфляцияның пайда болатын себептерін толығымен анықтап және баға беріп, одан туатын салдарымен күресудің жаңа жолдарын іздестіру.
Курстық жұмыстың міндеттері:
- инфляцияның әлеуметтік-экономикалық құбылысқа әсерін анықтау;
- ҚР инфляциялық жағдайын талдау;
- инфляция мәселелерін талдаудағы перспективаларын қарастыру.
Кіріспе 3
1 Инфляцияның теориялық аспектілері, түрлері мен факторлары 5
1.1 Инфляция түсінігі, пайда болу себептері 5
1.2 Инфляцияның түрлері және оның факторлары 7
2 Инфляцияның әлеуметтік-экономикалық зардаптары 11
2.1 Инфляцияның әлеуметтік-экономикалық салдарлырының теориялық аспектілері 11
2.2 Әлемдік тәжирибедегі инфляция салдарлары 13
2.3 Қазақстандағы инфляцияның тигізген әлеуметтік-экономикалық зардаптары 21
3 Инфляцияның зардаптарымен күресу шараларын жетілдіру жолдары 27
3.1 Инфляцияға қарсы саясатты жетілдіру жолдары 27
3.2 Қазақстан Республикасының инфляция салдарларының алдын алуға бағытталған 2009-2010 жылдарға арналған іс-қимыл жоспары 32
Қорытынды 35
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 38
Бұндай бағам саясаты 1997 жылғы қарашадағы қаржы дағдарысына дейін жүргізілді, бұл кезде резидент еместердің мемлекеттік бағалы қағаздар құнын елеулі түрде түсіруі, ал кейіннен банк жүйесіндегі еркін ақша құралдарының шапшаң көтерілген деңгейі шетелдік валютаға сұраныстың тұрақты да айтарлықтай ұлғаюына алып келді. Сол кезде Ресей Банкі ішкі валюталық нарыққа интервенция жасау көмегімен айырбас бағамы деңгейін қолдауға мәжбүр болды.
1998 ж. тамыз
айынан бастап Ресейде бірінші
орынға өте қиын міндет, яғни
дефолттың дефолт-юреге
Ресейдегі 1998
ж. 17 тамыз оқиғасы қаржы дағдарысы
мен қаржы нарығының жекелеген
сегменттерінің тепе-теңдігінің бұзылуы
кезінде мемлекеттің тек
Сыртқы қарыз
түріндегі капитал ағынының деңгейін
зерттеу кезінде елдің
2.3 Қазақстандағы инфляцияның
тигізген әлеуметтік-
Инфляцияның
зардаптары күрделі және көп түрлі
болып келеді. Инфляцияның жоғары
деңгейі баға мен пайда нормасын
жоғарлатып, уақытша коньюнктураны
жандандырады. Процестің ушығуы барысында
инфляция ұдайы өндіріске кедергі
келтіріп, қоғамдағы экономикалық және
әлеуметтік шиеліністерді тереңдетеді.
Инфляция атын текіректеп шауып, бой
бермеген кезіндегідей шаруашылықтың
шырқын бұзып, айтарлықтай зиян келтіріп,
экономикалық саясаииы жүргізуге жол
бермейді. Бағаның әр түрлі өсуі
экономика салаларының
Инфляцияның әлеуметтік зардаптары да бар, ол ұлттық табысты қайта бөледі, халыққа салық үстіне салық болып, номеналды және нақты жалақының өсу қарқынын қызметтер мен тауарлар бағасының күрт өсуінен кейін қалдырады. Инфляция зардабын барлық жалдамалы жұмысшылар, еркін кәсіп иелері, зейнеткелер т.б. басынан өткізеді.
2007 жылдың қазанына |
2007 жылдың қантар -қазанына 2006 жылдың қаңтар-қазанына | |||
2007 ж қыркүйегіне |
2006ж желтоқсанына |
2006 ж қазанына | ||
Бралық тауарлар мен қызметтер |
4,4 |
13,4 |
15,3 |
9,2 |
Азық түлік тауарлары |
6,5 |
18,6 |
21,2 |
9,5 |
Азық түлік емес тауарлар |
2,5 |
7,3 |
8,4 |
7,3 |
Ақылы қызметтер |
4,2 |
11,9 |
13,3 |
11,0 |
2-кесте- 2007 жылдың қазанында Қазақстан Республикасындағы инфляция 4,4% құрады/9/.
Жалпы өтпелі экономикаға ие елдер тәжірибесі тұрақтылыққа, егер ол парасатты макроэкономикалық саясат тұрғысынан қолдау тапса, айырбас бағамы базасында ғана емес, сонымен бірге ақшалай негізде де қол жеткізуге болатындығын көрсетті.
Төмендегі кестеде көрсетілгендей, Қазақстанның қысқа мерзімді сыртқы қарыздағы резервтер үлесі өте жоғары. 2004 жылы резервтік активтер қысқа мерзімді сыртқы қарыздан екі есе асып кеткен. Бұл Қазақстан қажет болған жағдайда бір жылға дейінгі қысқа мерзімді міндеттемелерді жабуға дайын екенін көрсетеді. Бірақ 2005 жылы жағдай күрт өзгерді. Елде жиналып қалған қысқа мерзімді сыртқы қарыз көлемін резервтер енді жаба алмайтын болды.
3-кесте – Халықаралық инвестициялық ахуал бойынша өтімділік көрсеткіштері
Млн. АҚШ долл.
Жылдар | ||||||||
Көрсеткіштер |
1999 |
2000 |
2001 |
2002 |
2003 |
2004 |
2005 |
2006 |
Резервтік активтер |
2003 |
2096 |
2508 |
3141 |
4962 |
9280 |
7070 |
19113 |
Жалпы сыртқы қарыз |
12081 |
12685 |
15157 |
18251 |
22920 |
32946 |
43539 |
73455 |
Сыртқы қарыздағы резервтер |
17 |
17 |
17 |
17 |
22 |
28 |
16 |
26 |
Қысқа мерзімді сыртқы қарыз |
1805 |
1021 |
1366 |
2360 |
3771 |
3941 |
8020 |
7253 |
Қысқа мерзімді сыртқы қарыздар бойынша резервтер үлесі, % |
111 |
205 |
184 |
133 |
132 |
235 |
88 |
264 |
ЖІӨ-ге ағымдағы шот балансының үлесі, % |
-1.41 |
2.00 |
-6.28 |
-4.16 |
-0.88 |
1.34 |
-0.97 |
-2,3 |
Экспорттағы сыртқы қарыздың үлесі, % |
175 |
123 |
148 |
157 |
153 |
145 |
142 |
177 |
Ескерту – ҚР ҰБ деректері бойынша автор құрастырған. |
1994 жылы Венесуэлада
болған дағдарысқа дейін осы
көрсеткіш Қазақстанға
Халықаралық
инвестициялық позиция (көзқарас) мәліметтері
бойынша нетто-позиция елдің
4-кесте – Қазақстанның халықаралық нетто-позициясы
Млн. АҚШ доллары
Жылдар | ||||||||
Көрсеткіштер |
1998 |
1999 |
2000 |
2001 |
2002 |
2003 |
2004 |
2005 |
Сыртқы активтер |
2391 |
2599 |
4613 |
6117 |
9322 |
14284 |
23071 |
30159 |
Ішкі міндеттемелер |
3596 |
3669 |
15727 |
19192 |
23056 |
29042 |
38773 |
50436 |
Нетто-позиция |
-1205 |
-1070 |
-11114 |
-13075 |
-13735 |
-14758 |
-15702 |
-20277 |
Нетто-позицияның өсімі, алдыңғы кезеңмен салыстырғанда, % |
-3866 |
11 |
-939 |
-18 |
-5 |
-7 |
-6 |
-29 |
Ескерту – ҚР ҰБ деректері бойынша автор құрастырған. |
Сөйтіп, Қазақстанға сыртқы қарыздар, қарыздық бағалы қағаздар шығарылымы түрінде келетін капитал ағымы Қазақстанның сыртқы қарызының көлемін одан әрі ұлғайтады. /14, 93б./
Ұлттық Банк үкіметке несиелер бермейді, өзінің мемлекеттік бағалы қағаздар қоржынын мүлдем ұлғайтпайды. Коммерциялық банктерді қайта қаржыландыру мардымсыз көлемдерде жүргізіледі. Валюталық резервтерді арттыру нәтижесінде туындайтын ақшалай ұсыныстардың артықшылығын залалсыздандыру мақсатымен Ұлттық Банк коммерциялық банктерден депозиттер тартады.
Басқа да тауарлар
тәрізді бағасы өсетін доллар бағамы
инфляцияға әсер етеді. Бұл фактор импортталушы
инфляция түрлеріне қатысты. Сатып
алынатын долларлар елдегі тауарлар
мен қызметтер бағасының
Долларға
қарағандағы теңге бағамының
төмендеуі бағаның инфляциялық
өсуінің белсенді факторы болды,
өйткені импорттық тауарлар Қазақстан
тұтыну нарығының жартысын құрады.
Импортталатын инфляцияның
Соңғы уақытта Үкімет пен Ұлттық Банк өзінің ақша-несие саясатында екі мақсатқа жетуге ұмтылуда. Бірінші мақсат – инфляцияны төмендету, екіншісі – экономиканың нақты секторы жағдайының нашарламауы үшін теңгенің тиімді бағамын ұстап тұру болып табылады. Бұл мақсаттар іс жүзінде бір-біріне қарама-қайшы. Бюджет тапшылығы мен мемлекеттің ірі қарызды тұтыну мүмкіндігі жоқ кезде инфляцияны төмендету өте қиын емес. Бюджет тапшылығы инфляцияның қайталама факторы болып табылады, өйткені ол шығындардың инфляциясынан және осыған байланысты мемлекет кірістерінің құнсыздануынан туады. Бюджет тапшылығы Қазақстанның егемендігі жағдайында да сақталып отыр: ол 1991ж. бюджеттің бөлігінде 20,4%, 1992-8,6%, 1993-11,9%, 1994-10,2%, 1995-17,4%, 1996-15,4%, 1997-17,7%, 1998-18%, 1999-14,3%, 2000-9,8%,20016,4% құрайды. 2002 жылы республикалық бюджеттің тапшылығы 4,7 миллиард теңгені (ЖІӨ-ге 0,12%) құраса , 2003 жылы ол 53,4 миллиард теңгені немесе ЖІӨ-ге 1,2% құрады. /5, 107б./
Сонымен бірге бұл нақты, атаулы құнында көрініс табатын теңге бағамын білдіреді, ол өз кезегінде импорттың өсуіне, экспорттаушылар жағдайының нашарлауына және өндірістің құлдырауына әкеліп соқтырады.
Соңғы уақытта
әлемдік нарықта орын алған үрдіс
Қазақстан макроэкономикасының
дамуына жағымды әсер еткенмен, бірнеше
мәселені де туындатты. Соның бірі –
кәсіпорындардың нақты
Екінші деңгейлі банктер жүргізген
белсенді несие саясаты ақша көлемінің
өсімін және соған сәйкес айналымдағы
қолма-қол ақшаның, ең бастысы тұтынушы
сұранысының өсуін туындатты.
2006 жылы
2005 жылмен салыстырғанда еңбекақы
19,7%-ға, нақты көріністе – 10,2%-ға
өсті. Еңбекақының өсуі елдегі
экономикалық белсенділіктің
Экономикада инфляциялық көріністің сақталуы ақша агрегаттарының елеулі өсуіне себеп болды. Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің халықаралық таза резервтерінің өсуі 2006 жылы оның қаржылық базасының 26,5 пайызға, яғни 1501,5 млрд. теңгеге дейін кеңеюіне мүмкіндік жасады (4-кесте).
Инфляцияның төмендеуін тізгіндеу инвестициялық белсенділік пен тұтынушылық сұранысы жоғары экономиканың елеулі өсуіне қарсы әрекет етеді. Экономикалық көтерілу экономиканың ақша көлеміне толығуын туындатады. Мұндай толығудың ең маңызды критерийі ақша көлемінің МЗ агрегатының ЖІӨ-ге қатынасы арқылы танылады. 1995–2006 жылдардағы бұл қатынастар келесі жағдайда қалыптасты (-кесте).
5-кестеден
көрінгендей, ЖІӨ-нің өсуі
Елге
шетел валютасының ағылып келуі
қуат көздеріне әлемдік бағаның
жоғары болуымен байланысты еді, олар
Қазақстан Республикасының
-кесте – ҚР-ның кезең
Млн. АҚШ теңге
Жылдар | ||||||||
1999 |
2000 |
2001 |
2002 |
2003 |
2004 |
2005 |
2006 | |
Қаржылық база (резервтік ақшалар) |
126749 |
134416 |
174959 |
208171 |
316962 |
577841 |
662971 |
1501500 |
Өткен кезеңмен салыстырғандағы өзгерістер, % |
55,7 |
6,0 |
30,2 |
19,0 |
52,3 |
82,3 |
14,7 |
26,5 |
МО (айналымдағы қолма-қол ақша) |
103486 |
106428 |
131175 |
161701 |
238730 |
379273 |
411813 |
600800 |
М1 |
162115 |
195442 |
224234 |
287293 |
411646 |
680632 |
799401 |
874502 |
М2 |
237260 |
290643 |
337980 |
498071 |
692844 |
1175491 |
1515962 |
1754861 |
М3 (ақша жиыны) |
273880 |
397015 |
576023 |
764954 |
971213 |
1650115 |
2065340 |
3716000 |
Өткен кезеңдермен салыстырғандағы өзгерістер, % |
84,4 |
45,0 |
45,1 |
32,8 |
27,0 |
69,9 |
25,2 |
79,9 |
Ескерту – ҚР ҰБ деректері бойынша автор құрастырған. |
Информация о работе Инфляцияның зардаптарымен күресу шараларын жетілдіру жолдары