Сыртқы экономикалық қызметі және сыртқы сауда түсінігі

1. Кедендік баж

2. Кедендік алымдар

3. Алымдар

4. Алдын ала шешім үшін төлемақы.

— Төлеушілер, кедендік төлемдерді есептеу, төлеу, қайтару және өндіріп алу тәртібі, сондай-ақ кедендік төлемдер бойынша жеңілдіктер ҚР-ның кеден кодексімен айқындалады.

— Қазақстан Республикасының кеден органдары демпинге қарсы, қорғау және өтемдік баждарды ҚР-ның заңдарында бекітілген тәртіппен алуы шарт.

— Төлеушілер, салықтарды есептеу және төлеу тәртібі ҚР-ның салық заңына сәйкес айқындалады.

— Жеке тұлғалар тауарларды оңаңтылған тәртіппен өткізу кезінде кедендік төлемдер және салықтар Қазақстан Республикасының Үкіметі белгіленген жиынтық кедендік төлем түрінде төленуі мүмкін.

Кедендік төлемдер ставкаларының  мынадай түрлері бар:

1. Салық салынатын тауарлардың құнына процентпен есадваларлық ;

2. Салық салынатын тауарлардың бірлігі үшін белгіленген мөлшерде есептелінетін – ерекшелікті;

3. Кедендік төлемдер ставкаларының аталған екі түрін де ұштастыратын – құрамдас болып бөлінеді.

Қазақстан Республикасының кедендік төлемдеріне толықтай тоқталып өтетін болсаң:

1. Кедендік баждар.

Кедендік баждар тауарларды кедендік режимдерде декларациялау  кезінде төленеді, бұларға орналастыру  жағдайы Қазақстан Республикасының  кедендік тарифіне сәйкес кедендік баждар төлеуді белгілейді. Кедендік баждардың  ставкаларын Қазақстан Республикасының  Үкіметі белгілейлі және оларресми  жарияланғаннан кейін күнтізбеліп  отыз күн өткен соң күшіне енеді.

2. Кедендік алымдар.

Кедендік алымдарға:

Кедендік ресімдеу үшін кедендік алым; кедендік ілесіп алып жүру үшін кедендік алым; тауарларды сақтау үшін кедендік алым жатады.

Көрсетілген іс-әрекеттерді  орындағаны үшін кеден органдары  шығындарының құны кеден алымдарының  мөлшерін айқындау үшін негіз болып  табылады.

3. Алымдар Кеден органдары алатын алымдарға: лицензия бергені үшін алым; кедендік ресімдеу жөніндегі маманның біліктілік аттестатын бергені үшін алым жатады.

Осы белгіленген алымдардың бірінші тармағын алымдар мөлшерін ҚР-сы Үкіметі айқындайды.

4. Алдын ала шешім үшін төлемақы.

Тауарлардың жіктемесіне, шығарылған елін және құнын айқындау әдіснамасына қатысты алдын ала шешім қабылдағаны  үшін ҚР-ның үкіметі белгіленген  мөлшерде алдын-ала шешім үшін төлемақы алынады.

Күрделі кеден тарифі –  айрықша жеңілдік салығы болып табылады, жабық экономикалық одақ қалыптасқан  нақты елдерге ғана таралған, сондай-ақ, оған дамушы елдер де кіреді. Жеңілдіктер  мөлшерлеме салықтың шын мәніндегі  нөлдік маңызын көрсетеді, яғни бұл  салықсыз әкелу деген сөз. Күрделі  кеден тарифі қосымша демпипке қарсы  және өтемақылық салықтың түрлерін әкелуді  қарастырады, оның деңгейі максималды тариф мөлшерлемесінің деңгейін біраз көтереді. Конго, Венесуэлла, Мали елдерінде күрделі тариф  қолданылады.

Кедендік тариф – тариф  ретінде өзінің экономикалық мағынасы мен сипаты жағынан сыртқы сауда  процесі нарықтық реттеуге жатады. Кеден салығы – ақша жинағы ретінде  не салық ретінде тауарға және басқа байлық түрлеріне елдің  шекарасынан өткенде мемлекет тарапынан  салынатын салық. Барлық басқа салықтар сияқты ол тауардың бағасын көтереді.

Кедендік ресімдеу үшін кедендік алым.

Тауарлармен көлік құралдарын негізгі кедендік ресімдеу кезінде  кедендік ресімдеу үшін Қазақстан Республикасының  Үкіметі белгілеген мөлшерде кедендік алым алынады.

Тауарларды сақтай үшін кедендік алым.

Иелері кеден органдары  болып табылатын кеден қоймалары  мен уақытша сақтау қоймаларында тауарларды сақтау үшін ҚР-ның үкіметі  белгілеген мөлшерлерде кедендік алымдар  алынады.

Кеден тарифтері – тауарлардың  жүйеленген тізіміне төленетін ақының мөлшерін айқындайтын мөлшерлеме жүйесі.

Тариф – түрлі қызметтер  ресми түрде белгілейтін ақы  төлеу жүйесі. Мысалы: көлік тарифі, комуналды қызмет тарифі, кеден тарифтері.

Қорытынды.

Әр елдегі кедендік қызметтің ұйымдастырушылық құрылымы – елдің экономикалық даму деңгейіне, сыртқы экономикалық байланыстардың жан-жақтылығы мен ауқымына тәуелді болады.

Кедендік тарифтер қазіргі  кездегі сыртқы сауданы реттеудің  негізгі элементі болып табылады. Қазіргі таңда кедендік тарифтерді әлемдегі жүзден астам ел қолдануда.

Әлемдік тәжірибеде сыртқы сауданың реттеудің экономикалық әдістері болып тарифтік реттеу саналады. Олар мемлекет шекарасынан өту кезінде экспорттық-импорттық ағымдардың базаның көрсеткіштеріне ықпал етеді. Ең бастысы, тарифтік реттеу тауарға кеден салығын салу әдісі мен тәртібін, сондай-ақ салық пен тарифтердің түрлерін, оның себептерін, кеден жеңілдіктерін беру тәртібін анықтайды.

1991 жылғы 16-желтоқсаннан бастап тәуелсіз мемлекет деп жарияланған Қазақстан Республикасы жөнінде сөз қозғалып отырғандықтан, заңды және тұлғалар да, жалпы алғанда, бүкіл республика оның өзі халықаралық саудаға белсенді түрде қатыса алады.

Бірақ әлемдік кеңістіктегі кез-келген сыртқы экономикалық және ел ішіндегі қызметтің заңдылық негізі бар екенін атап өту керек. Демек, халықаралық саудаға өздерінің  кедендік заңдылықтарына сәйкес әртүрлі  шарттарды ұсынатын көптеген елдер  қатысқандықтан, сыртқы экономикалық қызметі жүзеге асыру кезінде  серіктесті анықтау қажеттілігі  туындайды.

Сондықтан тауар өндіріген  елді анықтаудағы мақсат – Қазақстан  Республикасы территориясына әкелінген  және оның шекарасынан әкетілу процесінде тарифтік және бейтарифтік реттеуді жүзеге асыру қажет

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                       Тест

1.Сыртқы сауда қалай жүзеге асырылады?

А)алыс беріс арқылы жүзеге асады

Б)ұлттық өнеркәсіпті шетелдік бәсекелестерден  қорғау

В)елде жұмыс орынды құру

Г)сыртқы экономикалық байланыстарды  реттеу тәртібін анықтау

2.Сыртқы экономиканың негізін құрушыларға не жатады?

А)сыртқы сауда саясаты

Б)шетел инвесторларын тарату және шетелдегі ұлттық капитал салымдарын реттеу саласындағы саясат

В)вальюталық саясат

Г)барлық жауап дұрыс

3.Халықаралық экономикалық қатынастың дәстүрлі және ең кең дамыған нысанына не жатады?

А)жалпы өнім

Б)шет елдің өнімдері

В)мемлекеттік жағдайлар

Г)сыртқы сауда

4.Дүниежүзілік банктің есептеуі бойынша 2000 жылдың  дүниежүзілік сауда көлемі неше пайызы Тынық мұхит бассейінде шоғырланды?

А)20%

Б)40%

В)60%

Г)80%

5.Қазіргі уақытта негізгі тауар тасқыны улкен уштек шеңберде ағып жатыр,ол қай елдер?

А)Германия,Жапония,Қытай

Б)Корея,Ресей,Германия

В)АҚШ,Батыс Еуропа,Жапония

Г)АҚШ,Қытай,Жапония

6.Сыртқы экономикалық қызметті реттеуге бағытталған және мемлекеттік органдармен заңға көрсетілген реттерде жүзеге асырылатын ұйымдастырушының,экономикалық,құқықтық шаралардың  жиынтығы не деп аталады?

А)кедендік тарифтік шаралар

Б)мемлекеттік сауда

В)сыртқы сауда

Г)сыртқы экономикалық реттеу қызметі

7.Кеден  тарифтері және баж туралы Қазақстан Республикасының заңы қай жылы белгіленді?

А)1992 жылы 1 қазан

Б)1991 жылы 29 қараша

В)1993 жылы 22 желтоқсан 

Г)1991 жылы 24 желтоқсан

8.Қазақстан Республикасында кандай кедендік төлемдер қолданылады?

А)кедендік баж

Б)кедендік алымдар

В)алдын ала шешім үшін төлемақы

Г)барлық жауап дұрыс

9.Кедендік алымға не жатады?

А)кедендік ресімдеу үшін кедендік алым

Б)кедендік ілесіп алып жүру үшін кедендік алым

В)тауарларды сақтау үшін кедендік алым

Г)барлық жауап дұрыс

10.Күрделі тариф кай елдерде колданылады?

А)АҚШ,Германия

Б)Конго,Вене-Суэлла,Мали

В)Жапония,Қытай

Г)Қазақстан,Ресей

11.Тариф ретінде өзінің экономикалық мағынасы мен сипаты жағынан сыртқы сауда порцесі нарықтық реттеуге не жатады?

А)кеден салығы

Б)кедендік алым

В)кедендік тариф

Г)барлық жауап дұрыс

12.Түрлі қызметтер ресми түрде белгілейтін ақы төлеу жүйесі не деп аталады?

А)салық

Б)алым

В)ақша

Г)тариф

13.Кеден тарифтік реттеудің неше түрі бар?

А)2

Б)3

В)4

Г)5

14.Тауарлар мен қызметті импорттан және экспорттан тұратын елдер арасындағы сауда не деп аталады?

А)кедендік тариф

Б)кедендік сауда

В)сыртқы сауда

Г)сыртқы экономика

15.Қай жылы Қ.Р Призидентінің  `Қ Р Кедендік іс туралы` қаулысы жарияланды?

А)1995 жылы 20 шілде

Б)1991 жылы 10 желтоқсан

В)1994 жылы 21 шілде

Г)1995 жылы 29 шілде 

 

Жауаптары

1.А                         

2.Г

3.Г

4.Б

5.В

6.А

7.Г

8.Г

9.Г

10.В

11.В

12.Г

13.А

14.В

15А

 

 

 

                                 Анаграмма

С

Ы

К

О

Х

А

Л

Ы

Қ

Б

А

Қ

А

З

О

Р

К

В

О

Т

А

Ж

А

А

Е

О

З

Т

Л

Т

Й

А

Ж

Б

Д

Д

Р

Ж

А

Л

А

Қ

Т

Қ

О

Л

Д

Я

И

А

А

А

Ш

Ы

Г

С

У

Ы

С

А

У

М

М

У

Л

З

О

М

У

Т

К

М

Е

Н

Д

Т

П

Р

Ы

И

Э

О

Л

А

К

Е

Д

Д

А

Д

О

С

Қ

Р

К

С

Ж

Н

Д

Е

Е

Б

Е

П

Р

А

А

М

П

А

Д

Т

Д

Н

А

Й

Й

Т

Л

И

Ц

О

О

З

А

А

Ы

А

Ш

Т

С

А

Е

А

Е

Н

Р

И

У

Р

И

Ф

Қ

А

Р

И

Ф

Й

Н

И

Т

Р

Р

С

А

Л

Ы

Қ

У

Е

Б

Ж

З

И

Я

А

Е

 

 

                             

 

 

 

 

 

 

                                         Сөзжұмбақ

С

Ы

Р

Т

Қ

Ы

С

А

У

Д

А

 

Сұрақтары

1.15 жаңа тәуелсіз мемлекет пайда болды,солардың бірі? (Қазақстан)

2.2030 жылы бәсекеге ең қабілетті 3 мемлкеттің қатарында АҚШ,Жапония және біреуін ата? (Қытай)

3.А Смит ең алғаш нені анықтады? (Фритретерство)

4.Түрлі қызметтер ресми түрде белгілейтін ақы төлеу жүйесі не деп аталады? (Тариф)

5.Әр түрлі елдердің тауар өндірушілер арасында пайда болатын сауда? (Халықаралық)

6.ХХ ғасырдың соңғы ширегінде Халықаралық экономикалық қатынастар  жүйесінде қай мұхиттың  рөлі күшейді? (Азия-Тынық)

7.Қандай бір ел болмсын ,оның экономикалық жетістігі сыртқы саудаға байланысты деп айтқан американ ғалымы кім? (Дис Сакс)